odwzajemniła uśmiech. Kochała rodzicielkę, chociaż ta czasami potrafiła być surowa. Rozumiała jednak, że tak być musi. Słyszała przecież nieraz, że dzieci trzeba wychowywać w posłuszeństwie i bojaźni Bożej, chociaż nie do końca wiedziała, co to znaczy. Rodzice zawsze mówili, że Pan Bóg widzi wszystko, za dobre wynagradza, a za złe karze. Ona nie chciała być karana.
Zachodzące słońce malowało niebo purpurą, gdy ojciec wrócił do chałupy. Wdawszy się w rozmowę, rodzice nie od razu zauważyli, że coś dzieje się z Marysią. Dziewczynkę zaczęły oblewać poty, kręciło jej się w głowie i poczuła się tak słaba, że nie potrafiła utrzymać łyżki w dłoni. Dopiero gdy wstając od stołu, przewróciła się na klepisko, matka zareagowała.
– Za długo trzymałam ją przy robocie – rzekła kobieta. – Powinnam była pamiętać, że ma dopiero sześć lat. No nic, położę ją do łóżka, wyśpi się i rankiem znów będzie raźna.
Tak się jednak nie stało. O świcie Marysia obudziła się rozpalona i z opuchniętą twarzą. Hrystyna w głowę zachodziła, co jej się stało. Początkowo myślała, że opuchlizna minie, gdy przyłoży się do niej szmatkę wymoczoną w occie. Jednak gdy stan córki się nie poprawiał, matka poszła do Pyzichy, by ją o radę prosić. Znachorka, która ziołami leczyła, miała tłustą nalaną twarz i wąsiki nad górną wargą. Dzieci bały się jej ogromnie. Marysia nie była wyjątkiem. Zaledwie ujrzała szeptuchę, wyskoczyła z łóżka i schowała się w kącie w piekarni. Hrystyna musiała wyciągnąć ją stamtąd siłą i użyć perswazji, by przekonać córkę, że Pyzicha nie zamierza zrobić jej krzywdy. W końcu dziewczynka dała się przebłagać i pozwoliła obejrzeć się znachorce.
– Gęba spuchnięta. Widzi mi się, że to świnka – orzekła znachorka Pyzicha.
– Co trzeba zrobić, by wyzdrowiała? – zapytała Hrystyna z niepokojem w sercu.
– Trza wygrzać chorobę. Pali wam się w piecu? Ot, trza dziewkę na trzy zdrowaśki do środka wsadzić, a będzie jak nowo narodzona.
– Czyście oszaleli?! – wykrzyknęła Hrystyna. – Chcecie mi dziecko żywcem spalić?!
– Trza chorobę wygrzać – powiedziała Pyzicha z uporem. – Inaczej pomrze i tyla będziecie pociechy mieli.
– Nie dam jej do pieca – zaparła się Hrystyna zdecydowanie. – Toż każdy głupi wie, że się spali. Jakże wy możecie takie rzeczy gadać?
– Com powiedziała, tom powiedziała. A wy, skoro nie chcecie słuchać, sami córkę kurujcie! – To powiedziawszy, znachorka odwróciła się na pięcie i chałupkę Konopków, mrucząc coś pod nosem, opuściła. Spodziewała się wynagrodzenia, ale wyszła z tego jeno figa z makiem.
Hrystyna opadła ciężko na zydel. Bała się ogromnie o Marysię, gdyż każda choroba niosła ryzyko śmierci. Rozumiała, że świnkę trzeba wygrzać, ale nie mogła posłuchać Pyzichy i wsadzić dziecka do pieca. Nie była aż tak głupia, by nie zdawać sobie sprawy, że Marysia zmarłaby w straszliwych męczarniach. Jednak nie wiedziała, co powinna zrobić. Po długim namyśle zdecydowała, że nakryje dziewczynkę pierzyną i owinie jej twarz grubą chustą, chociaż było lato i wszystkim doskwierał upał.
Marysia leżała trzy tygodnie w wielkich potach. Nawet na posiłki nie wstawała z łóżka, tylko siedziała oparta o poduszki i połykała grzecznie to, co matka wkładała jej do ust. Czasami prosiła rodzicielkę, by mogła wyjść spod pierzyny, ale Hrystyna była nieugięta. Ponadto martwiła się, by Józio nie zachorował. Świnka jednak ominęła chłopca, z czego obydwoje rodzice bardzo się cieszyli.
Marysia mogła wyjść z chałupy, gdy opuchlizna zeszła. Zadowolona, zaglądała we wszystkie miejsca, jakie tylko przyszły jej do głowy. Jacek zaproponował zabawę w chowanego.
– Kto będzie krył? – zapytała Marysia zaciekawiona.
– Ten, na kogo padnie, Jaskółeczko – odparł chłopak i zaczął wyliczać: – Ene, due, rabe, połknął bocian żabę, a żaba Chińczyka, co z tego wynika? Raz, dwa, trzy, kryjesz ty!
Padło na Marysię. Dziewczynka zrobiła zawiedzioną minę, lecz posłusznie podeszła do rosnącego na podwórzu jesionu i zasłoniwszy dłońmi oczy, zaczęła głośno liczyć do trzydziestu. Dzieci rozbiegły się, by zdążyć się schować, zanim skończy się odliczanie. Zabawa trwała w najlepsze i pociechy Konopków zapomniały na czas wrócić do domu. Doszło do tego, że Hrystyna musiała przygnać je do chałupy.
– Jesteście jak te powsinogi – narzekała, ale w oczach miała uśmiech. Była szczęśliwa, że córeczka pokonała chorobę i może bawić się jak dawniej. – Słów do was brakuje.
Marysia wiedziała, że tego dnia nie będzie już mogła pójść do Robaków. Po wyrazie twarzy matki poznała, że ta rozmyśla nad jakąś robotą dla niej. Rzeczywiście Hrystyna, nie chcąc tracić czasu, usiadła na ławie w piekarni z igłą i tak rzekła:
– Marysiu, pora na naukę haftu. Tego to się uczą i panienki we dworze.
Dziewczynka wiedziała, że we dworze Pawłowskich mieszkają dwie panienki w jej wieku, ale nigdy żadnej nie widziała. Pomyślała sobie, że przyjemnie byłoby żyć na pokojach. Kto wie, może kiedyś uda jej się zobaczyć z bliska panny Pawłowskie.
Tylko kiedy to nastąpi?
Bona, którą podczaszyna zatrudniła do opieki nad córkami, miała za zadanie czuwać nad zdrowiem i zabawami dzieci. Panienki w przeciwieństwie do Łukasza były jeszcze zbyt małe, by się edukować, i zarazem zbyt duże, by zajmowała się nimi piastunka, toteż Pawłowska przyłożyła dużą wagę do wyboru opiekunki i odrzuciła kilka kandydatur, nim znalazła właściwą. Jednocześnie dla Łukasza zatrudniła guwernera.
Bona nazywała się Teodozja Bogucka. Była to zubożała szlachcianka bez posagu, która nie mogąc liczyć na korzystne małżeństwo zapewniające jej życie na odpowiedniej stopie, z konieczności musiała podjąć pracę zarobkową, co czyniło niewiele kobiet. Liczyła już dwadzieścia pięć lat i wedle panujących standardów była starą panną. Powierzchowność miała miłą i jeśli nawet nie można było nazwać jej pięknością, coś przyciągało ku niej wzrok.
Teraz, trzymając obie panienki za ręce, wyszła z nimi na ganek i skierowała się w stronę lamusa oraz spiżarni. Było już po obiedzie i wedle zaleceń Pawłowskiej dziewczynki musiały udać się na spacer. „Ruch to zdrowie” – wyczytała szlachcianka w jakiejś mądrej książce i zapaliła się do tego. O ile wcześniej pozwalała córkom na poobiednią drzemkę, o tyle teraz wymagała, by spacerowały z boną w pobliżu dworu. To samo tyczyło się Łukasza i guwernera.
Nim doszły do chylących się budynków, Teodozja z drżeniem serca zauważyła, że Gracjan Pawłowski wyszedł z lamusa. Wyglądał na zamyślonego, lecz gdy spostrzegł ją, uśmiechnął się szeroko. Podszedł do córek i każdą pocałował w policzek.
– Proszę, moje pociechy spacerują ze swoją boną – zaśmiał się, cokolwiek zmieszany.
– Zażywamy ruchu – oświadczyła niewiasta, szukając wzroku
