Ogniem i mieczem. Генрик Сенкевич

871

mogiła – tu: kopiec, kurhan. [przypis redakcyjny]

872

Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

873

Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

874

czertomelicki labirynt – u ujścia rzeki Czertomelik na Dnieprze istniała duża ilość wysp, zapewniających Kozakom kryjówki; nazwę Czertomelik nosiła też jedna z tych wysp. [przypis redakcyjny]

875

Chortyca – największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża, w XVII w. na Chortycy znajdował się ośrodek Kozaków rejestrowych. [przypis redakcyjny]

876

inkursja (z łac.) – najazd. [przypis redakcyjny]

877

semen (daw.) – Kozak na czyjejś służbie, zbrojny służący. [przypis redakcyjny]

878

pośpili się – dziś popr.: pospali się, zasnęli. [przypis redakcyjny]

879

Kudak (nazwa z tur.) – twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]

880

Niżowi – Kozacy z Niżu; Niż a. Zaporoże – kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]

881

czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]

882

wraży – niesprzyjający, wrogi. [przypis edytorski]

883

samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w.; zapytać z samopału (żart.) – strzelać. [przypis redakcyjny]

884

J. O. – skrót od: jaśnie oświeconego. [przypis redakcyjny]

885

ataman koszowy – ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny. [przypis redakcyjny]

886

posły – dziś popr. forma M. lm: posłowie. [przypis redakcyjny]

887

Na pohybel że wam, czortowy syny! Szczob was Sierpiahowa smert! Jasno wielmożny syny! (ukr.) – Na zgubę wam, czortowe syny! Żeby was Sierpiagowa śmierć! Jaśnie wielmożne syny!; Sierpiaga a. Pidkowa, Iwan (zm. 1578) – watażka kozacki, ogłosił się hospodarem wołoskim, za co Stefan Batory skazał go na ścięcie. [przypis redakcyjny]

888

Lach (daw. ukr.) – Polak; tu D. lm: Lachiw: Polaków. [przypis redakcyjny]

889

budu (ukr.) – będę. [przypis redakcyjny]

890

Zawedem posła, ałe za borodu (ukr.) – zaprowadzimy posła, ale za brodę. [przypis redakcyjny]

891

samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]

892

Koli! Koli! (ukr. koły!) – bij, zabij! [przypis redakcyjny]

893

pocztowy – członek pocztu, sługa. [przypis redakcyjny]

894

czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]

895

ałłachować – wydawać dzikie okrzyki bojowe, wzywać Allaha. [przypis redakcyjny]

896

piszczel a. kij – prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]

897

bat’ku (ukr.) – ojcze. [przypis redakcyjny]

898

czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]

899

spisa – rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]

900

mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]

901

handżar a. kindżał – nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis edytorski]

902

ordyniec – członek ordy tatarskiej. [przypis redakcyjny]

903

Proszczaj, bat’ku (ukr.) – żegnaj, ojcze. [przypis redakcyjny]

904

kantarzej – urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis autorski]

905

Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

906

palanka – wódka, gorzałka. [przypis redakcyjny]

907

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

908

kurzeń a. kureń – oddział kozacki. [przypis redakcyjny]

909

ataman koszowy – ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny. [przypis redakcyjny]

910

Bazawłuk – wyspa na Dnieprze u ujścia rzek Bazawłuk i Czortomłyk (Czertomelik), siedziba Kozaków, w XX w. zatopiona podczas tworzenia Zalewu Kachowskiego. [przypis redakcyjny]

911

Sochroni Bih (ukr.) – uchowaj Boże. [przypis redakcyjny]

912

Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

913

mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: młody żołnierz w wojsku kozackim. [przypis edytorski]

914

serdyty (ukr.) – twardy, gniewny, zacięty. [przypis redakcyjny]

915

dziegieć – lepka, gorzka substancja pochodzenia roślinnego, używana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skóry i in. [przypis redakcyjny]

916

kosz – obóz warowny. [przypis redakcyjny]

917

Chortyca – największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża,

Скачать книгу