Omnibus 26
Ena Murray
1
__
Hy verskyn in die deur. “Môre, matrone. Kan ons maar gou ons rondte doen? Ek het nog plaasbesoeke ook vanaand.”
Die donkerkopvrou knik en staan van agter haar lessenaar op. “Seker, dokter Brits.” Terwyl hulle aanstap na die eerste saal, kyk sy hom vraend aan. “Nog nie weer iets van Oudokter gehoor nie?”
“Ja, sy seun het my vanoggend vroeg gebel. Dit gaan nie goed nie. Darem ook nie slegter nie, maar . . .” Dokter Brits skud sy kop en haal sy stetoskoop uit. “Ek is bevrees Oudokter sal nooit weer praktiseer nie. So ’n beskadigde hart heel soms wonderbaarlik, maar hy sal hom van nou af baie goed moet oppas as hy nog ’n tydjie by ons wil wees.”
Anmar Cloete knik, ’n fyn fronsie tussen haar welgeboogde wenkbroue. “Ek kan my die hospitaal, ag, selfs nie eens Kruisrivier, sonder Oudokter voorstel nie.” Sy kyk weer op. “Het u gesê sy seun het u gebel? Ek het dan gedink hy is oorsee.”
“Hy was. Maar hy het dadelik teruggekom toe hy van sy pa se hartaanval hoor.” Hy sug en staan opsy sodat sy voor hom die saal kan instap. “Ek weet nie hoe ek en Naas alles hier raakgevat gaan kry nie. Noudat hy weg is, kom ’n mens eers agter hoe goed Oudokter alles deur die jare behartig het – ten spyte van sy ouderdom. Ons sal onmiddellik moet hulp kry, maar waar? Waar kry jy in die middel van die jaar ’n locum? Drie dokters was klaar te min vir Kruisrivier en sy groot distrik, en twéé is heeltemal hopeloos. Ek en Naas sal dit nooit kan bybring nie.”
Sy knik instemmend toe hy oor die eerste bed buk, sy oë goedig op die ou vroutjie gerig.
“Môre, tant Liefie. En wat hoor ek van tante?”
“Nee, wat?” wil die ou vroutjie agterdogtig weet.
“Ek hoor tante het toe sowaar vir oom Gielie gevang. Wanneer gaan ons troukoek kry?” korswil die kort, fris dokter met ’n vonkeling in die oog.
“Moenie vir jou vroeg op ’n Maandagmôre stuitig hou nie, doktertjie. Wat sal ek met ou Gieljam Skraalstap wil maak? Die arme mens kan homself skaars help,” verweer sy heftig en kom nie eens agter dat hy so onder die geskerts deur besig is om haar nagrok voor oop te knoop nie. Net toe hy die stetoskoop wil nader bring, kry hy ’n stewige klap op sy hand. “Jy bly weg van my lyf, hoor? Ek’t julle gesê ek laat nie kinders aan my vat nie. Oudokter is my dokter en net hy kyk na my.”
Karel Brits kom orent en kyk moedeloos na die netjiese gestalte aan die oorkant van die bed. “Matrone, het julle dan nóú nog nie daarin geslaag om haar te laat verstaan dat Oudokter ernstig siek lê in die stad en dat sy my eenvoudig sal móét toelaat dat ons na haar kyk nie?”
Anmar Cloete skud haar kop, duidelik ook moedeloos. Tant Liefie is wel die koppigste, maar beslis nie die enigste probleemgeval sedert Oudokter se hartaanval nie. Daar is van die ouer garde wat subiet weier dat “kinders” hulle dokter. Hulle hou vol dat hulle maar sal wag totdat Oudokter weer op die been is. Dat hy dalk nooit weer sal kan praktiseer nie, glo hulle nie. Oudokter is ’n kanniedood, nes hulle – en hulle sal uithou totdat hy terugkom. Natuurlik sal hy terugkom. Dat die “kinders”, Karel Brits en Naas Faure, ook al aanstap in die jare en albei reeds die halfeeumerk bereik het, oortuig hulle glad nie.
Anmar kyk na die saalsuster en beveel saaklik: “Suster, trek toe.” Dan kyk sy na die ou vroutjie en haar gesig en stem is streng. “Tant Liefie, nou hou hierdie lawwigheid op. Dokter het nie tyd vir nonsens nie. Laat suster jou regkry. As ons terugkom, kom ondersoek dokter jou.”
Karel Brits en die saalsuster wissel ’n veelbetekenende blik. Almal ken daardie stemtoon. Dit duld geen verdere teenspraak nie.
Die matrone stap beslis na die volgende bed en die dokter volg haar, maar hy het skaars met sy ondersoek begin, of suster Dreyer roep dringend: “Dokter, kom tog gou!”
Toe hulle vinnig nader storm, is dit duidelik dat tant Liefie haar só opgewen het oor die ondersoek wat op haar afgedwing gaan word dat sy enige oomblik ’n hartaanval kan kry. Daar is openlike verwyt in suster Elsa Dreyer se oë en Anmar voel hoe ’n kriewelrige skuldgevoel in haar opstoot. Miskien moes sy nie so streng met tant Liefie gewees het nie, maar dan motiveer sy haar opdrag deur ysig te sê: “Tant Liefie, dit is my plig om hierdie hospitaal te laat funksioneer. Ons is verskriklik besig met dié dat daar nou net twee dokters op Kruisrivier is. Daar is nie tyd om aandag te gee aan preutse grille en ouvroustories nie. Laat ons nou hierdie ondersoek agter die rug kry, asseblief.”
Vir die res van daardie dag is almal op die punte van hul tone, want ’n insident soos dié met tant Liefie doen sommer gou die rondte in so ’n klein hospitaaltjie, en almal ken teen hierdie tyd matrone Anmar Cloete goed genoeg om te weet dat jy moet lig loop as sy daardie uitdrukkinglose masker op haar gesig dra.
Omstreeks eenuur verlaat Anmar haar kantoor vir ete, maar eers stap sy weer in die rigting van die vrouesaal. Die episode met tant Liefie pla haar. Die gepynigde verwyt in die ou oë en die byna openlike vyandigheid in die saalsuster se blik het haar die hele oggend bygebly. Om die een of ander rede hou Elsa Dreyer nie van haar nie, maar sedert die blondekopsuster ses maande gelede hier begin werk het, voel Anmar haar vyandigheid aan.
Sy het haar tot dusver nie daaraan gesteur nie, want sy weet sy is nie gewild by enige van haar personeellede nie. Daarvoor ken hulle haar te swak. In die vyf jaar dat sy matrone van hierdie hospitaal is, het niemand haar nog ooit werklik leer ken nie. Al wat hulle van haar weet, is dat sy ’n uiters bekwame en konsensieuse werker is; iemand wat nie lyf wegsteek nie. Benewens die verantwoordelike pos as matrone, is sy ook die een wat die dokters in die teater bystaan. Sy weet sy doen meer as wat van ’n matrone verwag word ten opsigte van die praktiese verpleging in die hospitaal. Dit is haar gebruik om altyd, as daar ’n baie ernstige geval is, gedurende die nag te kom kyk hoe dit gaan, en al haar susters weet dat hulle haar te eniger tyd kan inroep as hulle met ’n probleemgeval te doen kry. Sy doen ook gereeld elke oggend saam met die dokters hul saalrondtes, iets wat nie binne die bestek van haar amp val nie, maar dit het deur die jare só roetine geword dat niemand dit meer vreemd vind nie.
Sy moet by die suster se kantoor verbystap voordat sy in die saal kom, en waar sy andersins nie sou huiwer om sommer deur te stap en reguit op tant Liefie se bed af te pyl nie, huiwer sy nou effens toe sy die kantoordeur nader. Streng gesproke is dit nie etiket vir ’n matrone om sonder die saalsuster se wete haar saal binne te stap nie, maar op Kruisrivier het die fynere puntjies van etiket met die jare vergete geraak, want die atmosfeer hier is noodwendig meer intiem en minder formeel as in ’n groot hospitaal. Sy frons liggies. Miskien moet sy tog in hierdie geval ’n uitsondering maak. Suster Dreyer was gewoond aan die gebruike in ’n groot kliniek en sal miskien haar matrone se vrymoedige kom en gaan in haar saal verkeerd vertolk. Sy wil net by die deur indraai, toe sy die suster se stem duidelik hoor opklink.
“Ek kon haar gerus wurg omdat sy tant Liefie so onnodig ontstel het. Sy mag van die goue medaljes behang wees soos wat jy vertel, Rina, maar sy het absoluut geen aanvoeling vir ’n pasiënt nie. Sy is soos ’n masjien. Daar is geen gevoel in haar nie.”
Die junior suster se verweer is nie juis entoesiasties nie: “Ag, sy is nie so onaardig nie. Sy doen haar werk stiptelik. En sy is darem baie mooi.”
’n Snuif sny haar sin kort. “Mooi? Ja, sy is seker mooi, maar ’n mens sien dit nie juis raak nie. Haar houding en manier van lewe is dié van ’n uitgeknipte oujongnooi. In die ses maande wat ek nou hier is, het ek haar nog nie een keer sien uitgaan nie. Of ’n enkele keer hoor lag nie. Sy loop net van haar woonstel
