langsaan wat sy hond uitlaat. Eet nog ’n beskuit.”
“Dankie.” Marc voel verlig hoe die histerie langsaam in hom gaan lê.
“Ek moet so ver terug begin, anders sal jy nooit verstaan hoekom dinge gebeur het soos dit het nie.”
“Ek sal graag luister, maar miskien is jy moeg …”
Jurgen skud sy kop. “Nee, laat ek liewer nou maar alles sê.”
Marc knik. Die katjie kom klim weer op Jurgen se skoot en hy streel haar afgetrokke. Rubicon het aanvaar hy gaan nie vanaand saam met sy buurman stap nie en met ’n berustende sug sy kop op sy voorpote neergelê en sy oë toegemaak. Dis ná twaalf, sien Marc toe hy ongemerk op sy horlosie kyk.
“Ek kom uit ’n konserwatiewe familie. Genootskap van Regte Afrikaners. Wynplaas by Franschhoek. Drie seuns. Oudste opgeskryf vir erfgenaam van die familieplaas. Tweede vir predikant. Derde, ek, had ’n keuse tussen medies en regte. Maar die plan het nie uitgewerk nie, want toe ek in matriek was, is broer nommer twee in Angola doodgeskiet. Toe skuif ek op vir predikant …” Hy skud sy kop en kyk by Marc verby. “Die liewe Here in die hemel weet, ek het lank probeer om predikant te word. Ek het dit vir Francois wat dood was probeer en ek het dit vir my ma probeer, want sy was verskriklik stukkend … En ek het dit vir myself probeer, want ondanks alles is ek gelowig. Maar ’n gay word nie ’n predikant in onse kerk nie, dit weet jy tog.”
“Het jy dit dan toe al geweet?” vra Marc sag.
“Ja, ek het. Dié deel sal ek op ’n ander keer vir jou vertel, anders loop ons nou te wyd vir een episode.”
Marc knik. “Ek vra maar.”
“Aan die einde van my vyfde jaar op kweekskool moes ek met die hartverskeurende nuus huis toe kom … ek kan nie aangaan nie. Ek kon uiteraard nie sê waarom nie. Tóé al wou ek landuit, toe al was alles te nou en te benoud vir my. En definitief nie net oor ek gay was nie. Dit was alles net te beperkend, te nou … die politiek, die hele Afrikaner-set-up … My ouers het my vir ’n maand oorsee gestuur. Miskien dat dit moes lyk of ek ’n senu-ineenstorting gehad het of iets, ek weet nie. Of dat ek van my nonsens ontslae kon raak, ek weet nie. Ek het net teruggegaan oor my ma. Sy was ook so half versmoor deur dieselfde dinge as ek, en sy hét al ’n kind verloor … Ons was altyd nader aan mekaar as ek en my pa of my broer. Ag, sy het my seker ook maar onbewustelik beskou as die meisiekind wat sy nooit gekry het nie. Ek weet nie. Anyway, ek het teruggegaan …”
“Dit reën weer,” sê Marc in die stilte wat volg en hom senuagtig maak.
Jurgen luister. “Ja, ek het nie eens agtergekom nie. Hard ook.”
“Het jy toe medies gaan doen?”
“Ja, ek het dit toe probeer. Dit was baie meer in my lyn as teologie, en my swakheid sou my daar nie soveel probleme gegee het nie, het ek gereken.”
“Kaap?”
Jurgen knik. “Kaapse Universiteit. Ook nie bevorderlik vir my Afrikanerskap gewees nie. Die bietjie wat ek nog oorgehad het. Maar vir Pretoria het ek waaragtig nie kans gesien nie!” Hy strengel sy vingers agter sy nek inmekaar en rek hom effens. “Ek kan nie presies sê hoekom medies nie vir my gewerk het nie. Miskien was ek te verdwaal in my identiteitskrisis. Miskien was dit net so eenvoudig soos dat dit ’n moeiliker kursus was, dat dit Engels was. Ek weet nie. My pa het eendag in ’n woede-uitbarsting gesê dat ek elke ander ding wat ek nie moes leer nie, dáár geleer het, behalwe medisyne. Hy was ook reg. Ek het by die linkse politiek betrokke geraak, soos jy kan dink. Nie te erg nie, maar, jy weet, so om te wys ons Afrikaners weet ook hoe …” Hy moes die teenspraak in Marc se oë gesien het, want hy lag. “Ja, ek weet ons weet nóú ook hoe. Maar toe was dit nog ’n bietjie anders. Anyway, aan die einde van my derde jaar het ek nie gaan eksamen skryf nie. Nog ’n pikswart Krismis …”
“Ek kan dink.”
“Pa was woedend, Ma voltyds in trane.” Hy skud sy kop. “Ja … dit was nie lekker nie. Man skaam jou. Dus maar nog ’n slag probeer, want geld vir studie was nie ’n probleem nie. Dié tyd was ek uiteraard netjies ge-lable: Die De Villiers’s se moeilike kind. Met Francois dood, was dit net Jacques wat regtig nog die vlag gedra het. Ag, ek praat nou lelik en onverantwoordelik, toe was ek nie so banaal daaroor nie. Ek was by tye ontsettend skaam oor my doelloosheid en my swakheid. As daar net ’n mens was met wie ek oor my éintlike probleem kon praat, wat ek genoeg kon vertrou het. Maar daar was nie. Ek het nie eens my weg oop gesien om na my ma toe te gaan nie. Ek kon haar waaragtig nie meer verdriet aandoen nie …”
Hulle kan die reën steeds teen die ruite hoor stuif. Die hond het ’n slag opgestaan en mistroostig teen die deur gaan snuif en toe maar weer in dieselfde posisie kom lê. Die gesig van die vasgekeerde dier het Marc onverklaarbaar depressief gestem.
“Die army het natuurlik ook nog vir my sit en wag. En dáárvoor het ek eenvoudig nie kans gesien nie!”
“Watter jaar was dit?”
Hy dink ’n oomblik na. “1982.”
“Toe was dit óf die grens óf die townships.”
“Toe was dit óf die grens óf die townships. Inderdaad. Al het ek niks anders seker geweet nie, het ek gesweer dat ek dit nie sou doen nie. Natuurlik het Francois se dood ook daarmee te make gehad. Army sou ek nié doen nie, schluß. Dus dan maar terug varsity toe. Terug Stellenbosch toe vir regte, dalk kry ek weer my wortels, jy weet, soort van.” Hy skud sy kop stadig, nadenkend. “Dit was ’n fiasko. My naam het my inderdaad vooruitgegaan. Maar dit was nie al nie. Die plek het net te bedompig geword, ek kon nie meer asemhaal nie. Ek móés landuit. Nou het ek dié geluk gehad, moet jy hoor. Ek het twee paspoorte gehad. Een daarvan was Nederlands.”
“Nederlands!”
Jurgen lag. “Nederlands. My oupa aan my ma se kant is ’n Nederlander jare in Suid-Afrika, my ma is daar gebore, maar hy was versiende genoeg om sy burgerskap te behou en honderd persent seker te maak dat sy twee dogters dit ook behou. Dus het my ma Nederlandse burgerskap gehad al is sy net so Afrikaans soos ek en jy. Sy het voor haar troue twee jaar in Nederland in die Ambassade gewerk. Toe ek in 1979 in Europa was, het ek met my oupa se hulp en sonder dat my pa geweet het – hy was altyd daartéén – ’n Nederlandse paspoort in die hande gekry.”
“Hel!” sê Marc.
“Ja, hoor. Maar ek het dit so dig soos ’n oester gehou. Oupa Leuvenink was ’n fantastiese bondgenoot. Stel jou voor as die principalities wind moes kry dat ek met my politieke agtergrond, shame, ’n dubbele paspoort het! Ek sou my agterkant gesien het en nóóit uitgekom het nie.”
“Hoe het jy uitgekom?”
“Sommer net padgegee. Op my Suid-Afrikaanse paspoort, natuurlik. Ek het ’n bietjie geld gehad wat ek met vakansiewerk en so opgespaar het. My motor verkoop ook. Ek hét my ma gegroet,” hy kyk af na die kat in sy skoot, “maar sy het geen benul gehad waarheen ek op pad was, of dat dit min of meer vir goed sou wees nie. Nie dat sy nog ’n kind aan die verloor was nie.” Hy skud sy kop so hewig soos iemand wat ’n ruk onder water was en weer na die oppervlak terugkom. “Ja, dit was ellendig.”
“Was jy hier op uitkering geregtig?”
Jurgen knik. “Maar ek het nie daarvan gebruik gemaak nie. Iewers moet mens jou skuldgevoelens kwytraak. Ek het in die Rotterdamhawe gaan werk. In omstandighede ellendiger as dié van my pa se laagste
