tion>
ENA MURRAY
Paspoort na gevaar
Jasmyn
1
Dis teen die einde van die jaar 1704.
Daar heers groot vrolikheid in die wêreldstad Parys, want dis Oujaarsaand en die voggies verwissel vinnig van vat na beker, van beker na mond in die berugte wynkroeë van hierdie moderne klein Gomorra van die agttiende eeu.
Die gepeupel van Frankryk, alias die gewone mense van die burgerstand, skuif vanaand al hul griewe teenoor die aristokrasie opsy, vergeet die harde eelte op die hande, rûe wat pyn van kromstaan, die liggame wat kla van ooreising. Vanaand hou hulle jolyt, want die jaar 1705 staan voor die deur en wie weet of hulle nog daar sal wees wanneer hierdie nuwe jaar ook by die plek sal kom waar die ou jaar vanaand staan? Dus – gooi die rooiblink sap van die sonryke Rynvallei tot by die rand, gryp die naaste mam’selle wat lokkend lag met kurwes wat tartend amper ontbloot is en skreeu: “Lank lewe die vaderland!”
Maar ook die adel van Frankryk vier fees.
Reeds van skemeraand af het blinkvet perde snorkend en kopspelend voor die koetse deur die strate getrippel en in die pad na die kasteel afgedraai. Die besige strate met halfdronk, plesierige menigtes stel vanaand die behendigheid van die koetsiers met die teuels op die proef en telkens moet hulle lelik op die beste Frans swets wanneer ’n besopene reg voor die perde instap. Gelukkig vir hulle is die geraas so oorverdowend in die strate dat die vername en fyn opgevoede m’sieurs en mam’selles binne-in die koetse nie kan hoor watter ryk woordeskat hul koetsiers wel het nie!
Op ’n sypaadjie, met ’n glimlag om sy lippe, staan René la Porte. Hy is nie soos die adel geklee nie, maar wel heelwat beter as die meeste jolytmakers om hom. Hy geniet die aand. Sy blik flits heen en weer oor die mense om hom en telkens verdiep die glimlag tot ’n geamuseerde lag wanneer iets snaaks sy aandag trek.
Dit is ’n ou gewoonte van hom om op Oujaarsaand ’n rukkie in Parys se strate rond te stap en hom te verlustig in die gewone mense se vreugde. Hoewel hy nooit direk deelneem aan die dansery en soenery nie, verskaf net die aanskoue van dié ongebonde vreugde hom intense genot en bevrediging, voordat hy later teësinnig terugkeer na sy koets wat veilig uit die gedrang in ’n donker straatjie getrek is.
Ook op hierdie Oujaarsaand van 1704 hou hy by sy gewoonte en terwyl hy ontspanne teen die uithangbord van ’n berugte taverne geleun staan, mis sy blou oë vol pretliggies niks van wat om hom aangaan nie.
’n Koets is besig om al worstelende deur die dansende skare in die straat ’n pad te probeer baan, en die man op die sypaadjie luister heel verras na die vloeiende Franse vloekwoorde wat in rympies uit die koetsier se mond rol. Hy wonder diep geamuseer of die aristokrasie van Parys ooit sal kan raai dat die ongure matrose ’n paar lesse by hul koetsiers kan leer!
Toe die koets regoor die taverne kom, word die swaaideure skielik oopgestamp en ’n gedaante, duidelik met ’n skoen teen sy agterstewe aangehelp, vlieg soos ’n koeël na buite reg voor die protesterende en reeds senuweeagtige perde in.
Soos blits kom René la Porte in beweging en gryp die ou man voor die moorddadige hoewe weg. Die koetsier swets terwyl hy sy uiterste bes doen om die perde in toom te hou en te kalmeer.
René staan van die grond af op, maar hy gee nie aandag aan sy klere wat vol stof is nie. Hy stap reg op die swetsende koetsier af en nou blink sy vreemde, ligblou oë om ’n ander rede.
“Jou imbesiel! Jy kan nie vanaand só vinnig ry nie! Hierdie ou man was amper dood!”
’n Koetsvenster word hard oopgemaak en ’n pikante gesiggie kyk na buite. In die flou lig wat by die taverne se deur uitstraal, kan hy sien dat haar oë ook blink.
“Wat soek hy op straat in so ’n toestand? Hy verdien om doodgery te word!”
Stadig, tydsaam, stap René nader totdat hy regoor die venster is en kyk stip en met ’n strak gesig in die verontwaardigde oë af.
“Ek kon dit gedink het! Mam’selle Nicolette de Lille!” Hy buig spottend formeel, en haar oë blits weer vererg.
“Ek het nie tyd om met jou te korswil nie. Ek is klaar laat. Ry, Jacques!” beveel sy die koetsier, maar die hand wat opgehou word, bring mee dat die koetsier weer die leisels laat sak.
“Mam’selle, het u geweet dat u wonderlike Jacques ’n woordeskat het wat die gehardste matroos van jaloesie sal laat krul? Maar ek sal u nie langer ophou nie. Au revoir, mam’selle!”
Hy staan terug en hierdie keer laat die koetsier nie op hom wag nie. Toe die koets uit sig verdwyn, draai René om, sit sy arm om die geboë skouers en lei hom weer die taverne in. In die lig van die lanterns lyk hy nou onvanpas, maar sonder om ag te slaan op die verbaasde en nuuskierige blikke, lei hy sy beskermling tot by die toonbank.
“Dit is vir hom,” en hy wys met sy duim na die ou man langs hom. “Gee vir hom totdat hy genoeg het en dan sorg jy dat hy ’n bed kry waarop hy kan slaap tot môreoggend.” Hy draai om en staar strak na die aanwesiges. “En met die man wat weer aan hom raak, reken ek persoonlik mee af!” Dan gooi hy weer ’n paar note neer. “Die volgende ronde is myne. Voorspoedige Nuwejaar aan julle almal.”
Onder gejuig storm almal na die toonbank toe. René klop die ou man goedig op die skouer.
“Drink jou dronk, oubaas, en geniet die paar oomblikke wat jy kan. Goeienag.”
Die ou oë, reeds dof van ouderdom, swaarkry en alkohol, sien hoe die fors gestalte by die swaaideure uitstap. Dan draai hy terug na die toonbank en trek met bewende hande die groot beker nader – en tussen die bierspatsels op sy gesig blink daar meteens ’n traan. “Geniet die paar oomblikke …” refrein die onverwagte wens van welwillendheid deur sy gedagtes.
Die hofmeester het lankal reeds sy pos verlaat waar hy die aankomelinge luid aangekondig het aan die bopunt van die marmertrap wat na die balsaal van die koninklike paleis lei, toe ’n man tydsaam, amper met lui bewegings, in die middel van die boonste trap verskyn en tot stilstand kom.
Nicolette de Lille gewaar hom eerste waar hy met ’n siniese glimlag op die dansende vernames staan en afkyk. Sy swaai haar kop vinnig weg, vas van plan om hom te ignoreer, maar sy voel weer die ergernis in haar opstoot. Sy voel sommer vererg teenoor haarself ook. Hoekom sal sy toelaat dat die onbenullige gebeurtenissie van vroeër die aand haar ontstel?
Maar dit is net weer die soort uitwerking wat René la Porte nog altyd op haar gehad het. Sy kan nie onthou van een keer dat hulle mekaar raakgeloop het dat sy haar nie bloedig vererg het vir die man nie. Wat Sy Koninklike Hoogheid met gade en al aan hom het, gaan haar verstand te bowe. In alle regverdigheid moet sy egter ook erken dat dit nie net die koningshuis is wat hierdie jong man se geselskap blykbaar geniet nie. Nee, René la Porte is ’n gewilde man onder al die lede van die aristokrasie, en veral die meisies dra hom op die hande. Gmf! Kyk nou byvoorbeeld vanaand weer vir Marguerita …
Toe die koets eindelik weggerol het van die taverne af, was Nicolette billik ontstoke, maar Marguerita, haar vriendin wat by haar in die koets was, was byna flou van bewondering.
“Het jy gesien hoe blitsig hy die ou man weggeraap het?” wou sy weet. Sy het nie ’n antwoord verwag nie en dadelik voortgegaan: “Hy is darem ’n deksels aantreklike man met daardie vreemde ligblou oë en die askleurige hare. Die ander mans aan die hof lyk altyd soos witgeverfde poppe teen hom.”
“Ag,
