opsit, is daar kort voor lank moeilikheid. Ma dam ons sommer almal met die vadoek by.
Ma Dina se wasgoed is haar trots. Sy wil dinge perfek gedoen hê. Haar wasdag duur gewoonlik van Maandagoggend agtuur amper regdeur tot so Woensdagmiddag vyfuur. Een vakansie-oggend kry een van ons die blink plan dat ons almal aan die waslyn moet gaan swaai. Dan kyk ons wie kan die langste bly hang. Foutjie. Al ons kinders en my ma en pa se wit wasgoed hang reeds perfek vasgesteek. Meters daarvan.
Toe Ma uit die huis gestorm kom, lê haar wasgoed gesmeer in die grond. Jy sien net kinders spat. Ma tier en slaan almal deur die bank soos wat sy ons kan bykom. Ek lê oop. My voete klap op die grond. Ek hol verby die hotel tot my bors brand. Daar loop mense in die straat, maar ek sien nie eens wie hulle is nie. Ons sal vandag wye draaie om Ma moet gooi.
Ons word ondanks al ons ouers se streng reëls soos werfhoenders groot. Dis ’n wye wêreld met weinig versperrings. Jy kan ons nie in ’n boks sit en sê jy moet nou net daar bly nie. Ons wil verken en wyer rondskrop; selfs Ma kan ons nie heeltyd vashou nie.
Ons buurvrou Henna vra gereeld vir ons om saam te gaan hout pluk by die mooi klipkop agter die dorp. Dan soek ons droë stompiehout wat lekker kole kan maak vir vanaand se vuur. Almal is vrolik en ons sing elke liedjie wat ons ken. Ons bind toue om ons lywe vas waarin ons die drag hout kan pak. Later stap ons al singende terug. As ek moeg word vir die lewe in die stad vat ek die wandelpad … ek siiing my wandellied …
Maar ons is ook lugtig vir die koppie. Die grootmense maak ons bang met Sagvoet, die inbreker, wat hom daar versteek hou. Elke nou en dan hoor ons Sagvoet het ingebreek by ant Kort Joyce, net kort bokant ons huis. Hy het die kas voor die venster weggeskuif, ingebreek en in hul kaste gekrap. Gelukkig het hy nie die kinders seergemaak nie.
Ons weet dis nie heeltemal net ’n bangmaakstorie nie. Daar wás al inbrake en ons hét al mense daar sien beweeg. Genoeg om ons nagmerries te gee. Die grootmense probeer ons ook nie spaar nie. Hulle praat en doen en sê dinge waar ons in die rondte is. Ons leef te op mekaar.
Ons het nog nie orals ligkrag in die dorp nie. As die maan sy silwer oor die diep, donker see begin gooi, stuur Ma saans soms nog vir my en Dawn kafee toe. Ons word so in spanne van twee groot. Dan loop ons met ons arms by mekaar ingehaak om te gaan kyk of dit nog oep ve koep is. Partykeer loer Sella en Frances van An Kort Joyce by die deur uit en besluit om saam te loop. Dalk kry ons nog vir Tilla ook langs die pad. Almal haak by mekaar in. Dan sing ons enigiets wat in ons kop kom. Ebony and ivory, living together in perfect harmony …
In die maanskyn op die strand lyk als anders. Dis soos kerslig. Als lê geel gekleur. Ons voel iets aan van ’n groot, geheimsinnige wêreld buite Paternoster.
Daar is ook onheilsaande wanneer my kop paadjies kies waarop ek liewers nie wil loop nie. Dis of die maanskyn op die steenkoolblou watervloer my onrustig maak. ’n Mens kan jou versiek met sulke gedagtes. Soms pak die vrees my dat Ma iets kan oorkom. Wat sal dan van ons word?
Hoofstuk 6
Pa het op 16 begin werk en was die eerste werker op Paternoster wat ’n voertuiglisensie gekry het. Later kry hy ook ’n vragmotorlisensie. Nou ry hy vis en kreef aan Kaapse hawe toe. Die moeilikheid kom wanneer hy op pad terug by boeta Sauls op Mamre stop. Hy is Pa se broer wat in Walvisbaai trol. Dis wanneer jy diepsee visvang.
As boeta Sauls op Mamre is, steek die broers graag ’n dop saam. Eenkeer kry ons die tyding dat Pa deur die polisie by Malmesbury gevang is. Die mense kom sê hy is nou in die hande van die Pote. Die trok het blykbaar net op twee wiele gery. Sy lisensie word vir ses maande opgeskort.
My pa se suster, Selma, help vir Ma om ’n oplaai te kry sodat hulle polisiestasie toe kan ry om te sien wat gedoen kan word om Pa weer uit te kry. Ek hou nooit van sulke goed nie. Ma ook nie. Dis onverantwoordelik en dit maak Ma kwaad vir hom. Vir my ook. Daar kom sit ’n harde gevoel in my nek en skouers. Ons wil onse koppe kan oplig. Dronkwees laat jou ágtertoe gaan. En ek hou van vorentoe gaan.
Dis nie eens asof Pa agterna verleë is of ooit kom sê dat hy jammer is nie. Deels omdat dit in die oë van die gemeenskap soort van aanvaarbaar is dat ’n man drink. Ma sluk dus ook maar haar frustrasies en hou tussen als deur steeds die kroon op sy kop. Meer deur wat sy hom toelaat as wat sy sê.
Dit irriteer my dat hy tuis nie ’n vinger hoef te verroer as hy nie so voel nie. Hy beskou dit eenvoudig as sy reg. Ma sorg altyd dat sy kos op tafel is en as hy koffie of tee wil hê, spring sy om hom te bedien. Selfs as hy beskonke is en die kos of drinkgoed dikwels net so bly staan sonder dat hy ooit daaraan raak.
Naweke help sy hom bad in die groot sinkbad in die kamer. Sy was selfs sy rug vir hom. En sy klere lê netjies uitgesit op die bed: van die spierwit onderklere tot die blink gepolitoerde skoene en ’n snyersbroek.
Uncle Willie Japhta is onse dorp se mans se tailor. Hy ry al die pad uit die Strand om Paternoster se mans se broeke vir hulle te kom maak. So leer hy my ouers ken. Toe my tweede oudste suster, June, hoërskool toe moet gaan, bied hy aan dat sy by hulle kom bly. Hy betaal haar skoolgeld vir haar in ruil daarvoor dat sy hom naweke en vakansies met die kleremakery help.
Dis ’n uitkoms vir Ma-hulle en die Japhtas is goed vir June; die kinders word later soos eie broers en susters vir haar. Ons ander beny haar so ’n bietjie; ons dink sy het dit darem nou baie makliker as ons in ’n huis met ’n badkamer en elektrisiteit. June kla egter by ons dat sy nie hou van die naaldwerk nie. Sy val nietemin in by die grootmense se reëlings. Dis eers veel later dat ons hoor hoe veronreg sy gevoel het omdat my ouers dié groot besluit geneem het sonder om haar eers daarin te ken.
Daar is dinge wat my ook krap en kwaad maak. Soos toe iemand kom sê ons groot, geliefde hond, Brutus, is geskiet. Hy lê in die veld tussen die witmenshuise aan die agterkant van die hotel. Ons het nie veel nie. Ons diere is vir ons belangrik. En Brutus is soos familie, ’n regte huishond. Hy klits graag al om my kuite.
My hart is seer. Als rondom ons is oop en almal se diere loop waar hulle wil. Ons hond het per ongeluk geloop waar hy nie moes nie. Ons het rede om te dink die man wat hom geskiet het, is nogals my pa se baas. Hy is ’n inkommer. ’n Vreemde man. Daar is niks wat ons kan doen nie. Absoluut niks. Ons sê tel nie veel nie. Pa gaan tel vir Brutus op en ons begrawe hom naby die huis.
Dieselfde man rig eendag sy geweer op my toe ek aalwyn in die veld gaan pluk vir ’n seer op ’n kind se been. Die veld op Paternoster behoort aan almal. Ek het loop en soek na die plant. Toe ek buk om dit te pluk, skree die man ek moet gee pad. Hy is regtig ’n anderster mens. Ons ken tog almal vir mekaar? Hoekom moet hy nou sy langloopgeweer na my toe wys?
Dit smyt my in ’n duwweltjieveld van frustrasie. Ek gryp blitsig die stuk aalwyn en maak my uit die voete. Dit help nie ek vertel vir iemand daarvan nie. Dit gaan net vir Pa ontstig. Netnou gaan maak hy weer moeilikheid. Dan word dit ’n groot ding. Pa klou klipvas as hy ’n ding beetkry. Soms moet ’n mens laat los.
Ons kinders hou liewers terug en uit. Dis beter om stil te bly. Daar word reeds genoeg op ons werf geskel. Maar ek haat die gevoel van magteloosheid wat soms om my skouers kom hang. Ek moet keer teen die kwaadwees wat ook in my wil begin stoel.
Hoofstuk 7
Soms gaan sit ek sommer op my eie in die veld en dink. Augustusmaande troos. Soggens knyp die koue nog, maar ek sien hoe die skurwe, windgestroopte wêreld geleidelik om my begin verteder. Ons loop en suig surinkies. Vlaktes wat normaalweg
