Gagauz Leksikologiyası. Güllü Karanfil

Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу Gagauz Leksikologiyası - Güllü Karanfil страница 7

Автор:
Жанр:
Серия:
Издательство:
Gagauz Leksikologiyası - Güllü Karanfil

Скачать книгу

yuvka \\ yubka \\ yuwga\\yupka “ince”[MK, III, 34], 13 yy. ait eski Kıpçak anıtlarında yopka “ince, nazik”, yopka etmek ”pazlama”; Abu Hayyanda yufka “ince” [AH, 55] olarak verilmektedir.

      Cağdaş Türk dillerinde de Gag. yufka “kuvetsiz, zayıf”, Azer. yuxa “ince pazlama”, Türk. yufka “ince yuvarlak hamur yaprağı”, Türkm. Yuka “ince”, Kırg. çup-çuga “çok ince”, çup “parça nevi”, çupga “ince pazıdan yapılan yemek”, Tuv. çuga, hak. çuğa “ince”, Başk. yoka, Nog. yuka, Karakalpak. jupka “ipek parça adı”, Özbek. yupka “ince”, Kaz. juka, jukpa, Kumık. yukka “yufka ekmek”, Tat. yuka “ince(eşyalar için)”, Azerbaycan, Başkırt, Tatar, Nogay ve Kazah dillerinin örneklerinde intervokal p\b\\f seslerinin düşmesini görüyoruz.

      Türk dillerinde “dokuma” manasında olan cuha\\cufa kelimesi de yufka kelimesinden gelmektedir. Burada y-ç ses değişmesini görüyoruz.

      Azerb. “keçeden yapılan yağmurluk” manasında yapıncı kelimesi kullanılmaktadır. Ruslara ait olan “İgor polku hakkında söz” eserinde yaponçitsa “üst giyim” kelimesi kaydedilmiştir. Bu söz de Azerbaycan Türkçesi’nde olan yapıncı kelimesinin türemesidir.

      Kısacası, “Divanu lugat-it Türk” kitabında yufka sözünün üç semantik yuvası mevcuttur:

      1. Bir şeyin niceliğini anlatan özellik, kalite;

      2. Dokuma, kumaş adı veya yemek adı;

      3. Giyim adı.

      Yufka, cupak sozlerinin prototipi ise *yap morfemidir. Yaprak, yapağı, yapı kelimeleri de elbet ki *yap morfeminin türemeleridir.

      Böylelikle, gagauz dilinde olan cupak sözü şimdiye kadar Arap kökenli sayılan cuha, cübbe ve Arap kökenli sayılan ve Rus dilinde aktif kullanılan, yubka, şuba, cemper, cep gibi sözlerin etimolojisine yenilik katmıştır.

      Gördüğümüz gibi, Türk kökenli iki morfemin *Kap ve *Yap yayılma coğrafyası oldukça geniştir. Bu morfemlerin semantiği onların bir kökten olduğunu da göstermektedir.

      Kaynaklar:

      1. Korkmaz Zeyneb. Kaşkarlı Mahmut kimdir? www.kasgarliMahmut.org/zeynep_korkmaz. htm

      2. Аджи М. Европа, тюрки, Великая степь, М.1998, с51.

      3. Əlizadə S. Türkmənşəli kap sözü və onun törəmələri. //Dilçilik coğrafiyası, tarihi dialektologiya və türk dillərin tarihi problemi, Bakı, ADU, nəşri, 1982,s. 50

      4. Гаген-Торн Н. Болгарская одежда\\ Сборник музея антропонимии и этнографии. Т.Х, М., Высшая школа, 1958, с. 56 5. RS – V. V. Radlov Opıt slovarya türkskih nareçiy, 1899.

      6. Отаров И.М., Профессиональная лексика карачаево-балкарского языка (на основе названий одежды и обуви), диссерт.на соиск. уч.ст.кандид.филол.наук, Баку, 1974, стр.42.

      7. Таирзаде А.Ш. Этимологическо-структурный анализ некоторых архаизмов азербайджанского языка, функцианирующих в диалектах и говорах шекинской зоны. // Известия АН Азерб. ССР, археология, литература, язык. Баку, 1981, №1, с 70.

      Sözlükler:

      MK-Mahmut Kaşkarlı. Divanu Lugat it türk tercümesi, I-III, Ankara, 1939-1940.

      AH – Əbu Həyyan Əsirəddin Əl-əndəlusi. Əd-dürrə əl müdiyyə fi-l-luğa ət –türkiyyə (Türk dilində parlak inci), Bakı, 1997.

      ARS-Azerbaycanca-rusça lüğət, Bakı, 1965.

      DTS- Drevnetürksiy slovar, Leningrad, 1969.

      НАЗВАНИЯ ОБУВИ И ИХ ЧАСТЕЙ

      История ношения обуви тюрками является очень древней. М. Аджи в своей книге даёт эскиз «первого в мире сапога и относит его к Древнему Алтаю, к Y- IY веку до н. э. [1, 92]. Название обуви в гагаузском языке неоднородны по составу. Они представлены как общетюркскими словами, так и заимствованиями. Их изучение в историческо – сравнительном аспекте прольет свет в изучение этногенеза, этнографии и истории гагаузского народа. В гагаузском языке известны следующие названия обуви и их частей: çarık «чарки, постолы», başmak «башмак», emeni «башмаки, туфли», karabaa «чёрные завязки», bokançi «род обуви», çizmä «сапоги», konç «голенище», terlik «вязанные или суконные тапочки», papuç означает «комнатные туфли, щлёпанцы», ökçä „каблук, пятка», tomak «носки, вязанные из грубой шерсти», çorap «носки, чулки», nalın «род грубой обуви», kundura «род обуви», çepiç «мужские ботинки», boti «боты из войлока» и др.

      В данном исследовании мы рассмотрим некоторые названия обуви, представляющие наибольший интерес в тюркологии.

      Çarık. Наиболее старинными видами мужской обуви у гагаузов считаются постолы çarık, изготавливаемые из свиной и воловьей кожи. Что чарык является основной обувью задунайских гагаузов, констатируют все авторы, хоть в какой-то мере

Скачать книгу