Orhan Veli’nin “Cımbızlı Şiir”indeki gibi elimde cımbız ve ayna ile dolaşanlardan olamam ben. İnsanlar aç yatarken ben tok yatamam. Savaşlar, haksızlıklar, açlık umurumda değil, diyemem, Dünyayı anlatmak gibi bir derdim yok, diyemem. İnsanların kurduğu karmaşık ilişkiler elbette ilgilendirir beni.
Ama yine de Başkaları bir şey öğrensin diye yazmam, yazamam ben. O işi bilim adamları yapsın. Toplumun geleceği ve refahı için projeleri siyasetçiler yapsın. İşim olmaz o sokaklarda.
Benim derdim kendimle; kendimi tanımak, anlamak için yazarım ben. Yazdıklarım haz vermeli eğlendirmeli beni. Başkaları beğenmezse, kötü bulurlarsa yazdıklarımı; varsın beğenmesinler ne gam, diyemem. İnsanlar da beğenmeli beğendiklerimi, tabii ki.
İfadelerim anlamsız, kelimelerim kifayetsiz kalırsa yazmaktan korkarım ben, yazamam kaçarım. Bir evham kaplar benliğimi.
“Bu bir türkü:-
Toprak çanaklarda
Güneşi içenlerin türküsü!”
diyor ya Nazım Hikmet. Yazdıklarım türkülerim olsun isterim de.
Yazmaktan korkarım bazen; içimdeki karanlıkta filiz veren hasreti, acıyı, hüznü “toprak çanaklarda güneşi içenler” gibi içemezsem!
(Avrasya Yazarlar Birliği Edebiyat Akademisi, Deneme Atölyesi, 2014)
BEN KİMİM?
Kendimle hiçbir sorunum yokken; bu ülkede yaşayan her Türk vatandaşı gibi bazen mutlu, bazen umutlu, bazen kaygılı, bazen sevinçli, bazen üzüntülü, bazen hüzünlü Yaşar giderken; Amin Maalouf’un “Ölümcül Kimlikler” isimli kitabı bana bu soruyu sordurdu.
Ben kimim?
Bebeklik yıllarımda böyle bir sorunum yoktu. 5-6 yaşlarıma geldiğimde hoca mektebine göndermeye başladılar. O zaman anladım ki ben bir Müslüman’ım. Ve beni yaratan bir Allah var. Bende onun kuluyum. Sonra İlkokula başladım, adım ön plana çıkmaya başladı. Sonra yine o yıllarda andımızda söylediğimiz bir şey dikkatimi çekmişti. Benim bir de milliyetim vardı. TÜRK’ÜM diyordum. Derken Ortaokul ve lise yıllarında başka başka aidiyetlerle tanışmaya başladım. Ben bir insandım. Ülkeme ve milletime karşı sorumluluklarım vardı. “Ot gelip, ot gidemezdim bu dünyadan”
İşte o yıllarda “enternasyonalizm”le tanıştım. Sonra “Türk-İslam Sentezi” Aslına bakarsanız ikisine de sempatim vardı. İkisi de hoş geliyordu ama bir tercih yapmak zorundaydım! İkisine birden bağlı kalamazdım. Öyle öğütlüyordu büyüklerim! Tıpkı insanın tek dine inanması gerektiği gibi. İki dine inanamazdı insan. Sahi, iki dine inanan, iki ideolojiye sempati duyan insan olamaz mıydı? Sadece, bir siyasal tercihim olmalıydı. İçerisinde bulunduğum coğrafyadaki siyasal tercih benim de tercihim olmuştu. Artık ben de bir siyasal insandım. Ama içimde bazen enternasyonalist, bazen de ülkücü oluyordum. Kimse bilmiyordu tabii. Ben empati yapmayı da o yıllarda öğrendim.
Üniversite yıllarımda siyasal tercihlerimde bazı değişiklikler gözlemlemeye başladığımda dünyada mutlak doğru olmadığını da anlamıştım. Herkesin kendi doğruları vardı. Sosyal bilimlerde iki kere iki dört etmiyordu. Beş de altı da ediyordu. Her ideoloji kendi inananı için doğru önermeler getiriyor, doğru çözümler sunuyordu. O yıllarda; taktığım at gözlüklerimi de parçaladım. İşte o zaman İsa ya da, Musa’ya da yaranılmadığını öğrendim. Ama benim İsa ile de Musa ile de bir derdim yoktu.
Sonra konjonktüre göre insanların ve toplumların aidiyetlerinde değişiklikler olduğunu gözlemlemeye başladım. 1970’lerin Türkiye’sinde sola oy veren büyük kentlerin varoşları 2000’lerin Türkiye’sinde kendini daha çok dini kimliğiyle tanımlayan bir partiye oy veriyordu. Buralarda 70’lerin sol kimliği 2000’lerde İslamcı bir kimliğe bürünüyordu. Burada yaşayan insanlar önceleri kendilerini solcu olarak tanımlarken sonraları Müslüman olarak tanımlamaya başlamışlardı. Şimdiler de ise bu bölgelerde kendilerini önce Türk sonra Müslüman olarak tanımlamaya başlayanların hızla çoğaldığını görmekteyim.
Bende de öyle değişiklikler olmadı değil, bir ara içimde hep var olan liberal kimliğim ön plana çıktı, bir ara Türkçülüğüm. Bir ara yaşananlara İslamcı bir kimlikle tepki verdim. Sonra solcu kimliğim depreşti birdenbire.
Bu kimlik geçişlerim çelişki miydi? Kimilerine göre öyleydi elbette. Yine kimilerine göre bir siyasal kimlik oluşturamamıştım. Hayır, çelişki değildi bence. Hani demiştim ya lise yıllarında empati yapmayı, üniversite yıllarında mutlak doğru olmadığını öğrenmiştim. Ha bir de üniversite yıllarında at gözlüklerimi çıkarıp atmıştım bir kere…
Söyle bir düşünüyorum da kendi kimliğimle tanımlayabileceğim ne çok aidiyetim var. Müslüman’ım, Türk’üm, Türkçe konuşuyorum, geçmişi beş yüzlü yıllara inen bir ailenin mensubuyum, bir meslek mensubuyum, bir kamu kurumunda çalışıyorum, sosyal bir çevrenin mensubuyum, mülkiyelim, birçok dernek üyesiyim, bir arkadaş grubum var, Ankaralıyım, Kazan ilçesindenim, Fenerbahçeliyim. Bunu daha da uzatır giderim. Ama bunların hepsi benim aidiyetlerim.
Maalouf’un dediği gibi, benim de bu aidiyetlerimin hepsi aynı anda ve aynı derecede önem taşımıyorlar tabiî ki. Ama hiç birinin de anlamsız olduğunu düşünmüyorum. Bu aidiyetlerimin çoğunu yaşamım boyunca edindiğim gerçeğini de reddedemem. Doğuştan gelenleri de var tabii…
Hani Maalouf kendi kimliğini tanımlarken “… Benim birçok kimliğim yok, bir kişiden diğerine asla aynı olmayan özel bir dozda onu biçimlendiren bütün öğelerden oluşmuş bir kimliğim var.” diyor ya, aynen öyle bende de.
Benim de yeryüzünde yaşayan her insan gibi, diğer insanların hiç birine benzemeyen bir kimliğim var. Ama empati yaparak, diğerlerini ötekileştirmeyerek, “Benim kimliğim karşımdaki kimlik yaşadığı sürece yaşar.” mantığı içerisinde at gözlüklerimizi çıkararak dünyaya bakabildiğimiz zaman; daha hoşgörülü, daha insan ve kişi haklarına saygılı, daha güzel bir dünya kuracağımıza eminim ben.
SORULAR
İnsanoğlunun var olduğundan günümüze kadar geçen binlerce yıllık tarihinde sürekli bir yönetme içgüdüsü taşıdığına inanırım. Her ne kadar bu yönetme içgüdüsünün şiddeti bebeklik, gençlik, orta yaş ve yaşlılıkta farklılıklar gösterse de beyninin bir yerlerinde birilerini, ailesini, nesneleri, yaşadığı kenti, ülkeyi dahası dünyayı yönetme dürtüsü her insanda değişik dozlarda da olsa var olduğu gerçeğini görmezden gelemem ben.
Yönetme dürtüsü insanoğlunun doğuştan gelen bir özelliği olduğuna göre; bu bende neden gelişmedi? Neden kaçar oldum yönetmekten? Neden verilen yönetsel görevleri reddederim? Neden kendimi bu konuda özürlü bir insan olarak hissederim? Bir kurumu, bir şirketi, yönetenlerden neyim eksik? Bilgi birikimim mi yetersiz? Sabır ve hoşgörüden mi yoksunum? Gerektiğinde hayır diyebilme duygusu bende gelişmemiş mi? İnisiyatif almaktan mı korkuyorum? İnsanları yönlendirme yetim mi yetersiz? Basiretsiz bir insan mıyım? Olaylara ve insanlara bakış açım mı farklı? Kendime yeteri kadar güvenmiyor muyum? Yoksa yoksa ben bir korkak mıyım? Belki de kendimi yönetici olacak kadar özgür hissetmiyorum, kim bilir. Belki de evet efendimci olmaktan kokuyorum. Kim bilir belki de sorumluluktan kaçıyorum? Yaralarla dağlanan
