bilen biri. Konuşulanları hanımefendiye çevirmek üzere vali tarafından görevlendirilmiş.
– Şu Kazak? Muhtar Kıççık başıyla işaret ederek sordu.
– O İrkutsk’tan, Doğu Sibirya’daki general vali tarafından görevlendirilmiş, hanımefendiye refakat ediyor.
– Kadın hangi milletten?
– Adada yaşayan İngiliz milletinden.
– Bu kadar uzak yerden bizim cüzzam hastalığını görmeye mi gelmiş? Diye Muhtar Kıççık şaşırarak sordu. “Bu hanım o hastalığı iyileştiriyor mu, nasıl yapıyor bunu?”
– Onun için sağlık memuru da diyorlar doktor da… Belki hastaları iyileştirmeye gelmiştir, dedi Kus Tarbah.
– Burada, bizde, Tanrı’ya şükür, o hastalık yok. Mastaah taraflarına gittiniz mi?
– Oradaki hastaları görmeye gidiyorlar. Bizim polis müdür vekili Berezkin beni onlara rehber olarak atadı.
– Hanımefendiyi ve beyefendileri eve davet et, girip dinlensinler.
– Onlarla seni tanıştırayım, dedi Kus Tarbah ve Rusça bu evdeki beyin köyün muhtarı olduğunu ve onları evine davet ettiğini söyledi. Bunu danışman Petrov Bey, Ketti Marsden Hanım’a çevirdi. Hepsi Muhtar Kıççık ile tokalaştıktan sonra eve girdi. Evin içini dolaştılar. Sıcakta ısınıp dinlendiler. Muhtar Kıççık, hanımı Ogdooççuya’ya misafirleri için yemek hazırlamasını söyledi.
– Burada, sizin köyünüzde, cüzzam hastası olan var mı? Diye yemek yerken Ketti Marsden Hanım ev sahibine çevirmeni aracılığıyla sordu.
– Tanrı’ya şükür, böyle bir hastalığın varlığı bizim köyde bilinmez, dedi Muhtar Kıççık. “Hanımefendi hazretlerine sorar mısın, o neden cüzzam hastalarına yardım ediyor?”
12 Nisan 1877’de başlayan Türk-Rus savaşında yufka yürekli, naif düşünceli Ketti Marsden, 18 yaşındayken İngiltere’de Kızıl Haç Derneği’nin bir organizasyonuyla yaralı Rus askerlerinin tedavi edilmesi için Rus Ordusunun Balkan Birliği’ne geldi. O yıl temmuz ayının beşinde Rus askerleri, Bulgarların yaşadığı Şipka dağ köyünü aldılar. O köy alınınca Bulgarlar, gönüllü er olarak orduya katıldı. Onlardan yaralananları da askerî hastaneye getirdiler. Yufka yürekli Hemşire Ketti Marsden Hanım, yaralıları tedavi ederken yaralı bir Bulgar milisten cüzzam hastalığını kaptı. Bunun şaşkınlığıyla o, tıbbi dokümanlarda bu hastalığı araştırmaya başladı. Herkes bu hastalığı hiçbir ilacın yenemeyeceğini, tedavi edemeyeceğini söylüyordu. İşte, o zaman yufka yürekli Hemşire Ketti Marsden “Savaştan sağ çıkarsam hayatımı cüzzam hastalarını tedavi etmek için adayacağım.” dedi. Türk-Rus savaşında, Balkan yarımadasında yaşayan kiliseye bağlı Bulgarların yaşadıkları bölge Türklerden alındıktan sonra 4 Şubat 1879’da barış antlaşması imzalandı. Rus askerleri ülkelerine döndü. Daha sonra Ketti Marsden, kendisine yüklediği vazifeyi yerine getirmek için Filistin, Mısır, Arabistan, Kıbrıs ve Türkiye’deki cüzzam hastalığına yakalananların tedavilerini izledi ve onlarla bizatihi tanıştı. Ancak cüzzam hastalığını tedavi eden ilacı hiçbir yerden bulamadı. Fakat yine de insanlara yardım etmeye devam etti, onlardan uzaklaşmadı. Yardım ettiği insanlar ölünce bu sefer Hindistan’daki cüzzam hastalarına yardım etmeye gitti. Hindistan, İngiltere’nin sömürgesidir. Oradaki cüzzam hastalarını inceledi, kullanabilecekleri ilaçları gösterdi. O zaman Hindistan’da yaklaşık 25.000 cüzzam hastası vardı. Oradaki doktorlardan biri bile bu hastalardan hiçbirini tedavi edememişti. Rusya’nın Sibirya bölgesinde yaşayan halkların, cüzzam hastalığını orada yetişen bir bitki ile tedavi ettiğine dair bir bilgi edindi. Bunu öğrenir öğrenmez 1880 yılının Eylül ayında St. Petersburg şehrine gitti. Rus Çarı’ndan Sibirya’da cüzzam hastalarını tedavi etmede kullanılan bitkiyi araştırıp bulmak için izin istemeye gitti. Çar Hazretleri onun saraya hangi konu hakkında görüşmeye geldiğini duyunca Golitsın Bey’in de saraya gelmesini emretti. Golitsın Bey, Ketti Marsden ile Çar III. Aleksandır’ın görüşmesini dikkatlice dinledi:
– Bayan, bu konuyla ilgili olarak Çariçe Mariya Fedorovna ile görüşün, o sizi bu konu ile ilgili vazifelendirsin, diye tavsiyede bulundu.
Çariçe Mariya Fedorovna ile Ketti Marsden görüşerek Sibirya halkları arasında var olan cüzzam hastaları hakkında konuştu. Maalesef Çariçe, bütün Rusya’ya yayılmış olan bu hastalığı ve onun tedavisi hakkında bir şey bilmiyordu.
– Belki duymamışımdır, dedi ve birkaç uygun Sibirya ilinin yöneticisine Ketti Marsden’in bu düşünceli misyonuna yardımcı olmalarını Golitsın Bey’i görevlendirmek suretiyle iletmeye karar verdi. Fakat Sibirya illerinin hangilerinde bu hastalığın olduğunu Çariçe Mariya Fedorovna bilmiyordu. Bu yüzden öğütler gibi “Sibirya’da imparatorluğumuza bağlı özel, büyük bir yer olan İrkutsk’u bizim generalimiz idare ediyor, onunla görüşün, konuşun. Size böyle bir tavsiye verebilirim.” dedi.
– General vali beni tanımaz ki, dedi Ketti Marsden Hanım.
– Golitsın Bey benim talimatımla seni ona götürecek.
Ketti Marsden Hanım, Rus İmparatorluğu’nun Çariçesi’nin duasını aldı ve bilmediği, tanımadığı bu uzak Sibirya’ya doğru yola çıktı. İrkutsk’a kar yağdıktan, yerler donduktan sonra geldi. Çariçe, yazdığı mektubu Golitsın Bey ile gönderdi. Bu mektupta şöyle yazıyordu: “Yufka yürekli Hemşire Ketti Marsden, kendisi İngiliz’dir, senin yönetimindeki yerlerde cüzzam hastalığı hakkındaki tedavi yöntemlerini öğrenmede kendisine yardımcı ol, İmparatoriçe Mariya Fedorovna Hazretlerinin talimatıdır.”
Ketti Marsden Hanım o mektubu İrkutsk valisine takdim etti. Çariçe Hazretlerinin talimatnamesini İrkutsk Valisi eline aldı, okudu. Fakat Ketti Marsden Hanım’ın nerede yaşayacağı, elindeki kâğıtta yazmıyordu.
– Ketti Marsden Hanımefendi, benden hangi görev ve yardımı isterseniz eksiksiz olarak yerine getireceğim, dedi Vali.
– Sizin yönetiminizdeki ilde cüzzam hastaları var mı? Diye sordu Ketti Marsden.
– Evet, Marsden Hanım, maalesef şu eski yerli halklar arasında var, onlarda yaygın bir hastalık.
– Hangi yerli haklar arasında bu hastalık var?
– Buryatlar, Sahalar ve diğer yerli halklar arasında da var.
– Ne kadar kişinin bu hastalığa yakalandığı biliniyor mu?
– Kaç kişinin hasta olduğu bilinmiyor… Hasta olanlar var. Doğrusu nerede, kaç kişi cüzzam hastası, bunun hesabını yapmak zor diyorlar.
– Buraya yakın yaşayan yerli halklar arasında bu hastalık var mı?
– Baykal Gölü yakınında yaşayan Buryatlarda, az da olsa var. Amur Nehri’nin alt tarafında yaşayan Oroçoonlarda da olmalı. Doğrusu en çok Saha vilayetinin Bülüü ve Halıma Nehirlerinin kıyılarında yaşayanlarda var.
– Yakınlarda yaşayan herhangi bir hastayı görmek, ona uygulanan tedaviyi öğrenmek istiyorum.
– Baykal
