zorunda kalmışlardır. Okullarda Uygur edebiyatı yasaklanmış, Mao’yu ve Kızıl Çin’i öven yeni bir edebiyat yazdırılmaya çalışılmıştır.
1978 yılından sonra baskılar hafifleyince, edebî faaliyetler yeniden başlamıştır. Bu son dönemde, daha önce eser yazması yasaklanarak uzun yıllar hapsedilen Abdürrahim Ötkür’den başka Turgan Almas, Hacı Yakup, Seypiddin Ezizi, Zordun Sabir, Turdi Samsak, Zünun Kadirî, Elkem Ethem, Teyipcan Eliyop, İmin Tursun, Rehmitullah Cari gibi sanatkârlar birçok eser vermişlerdir.
18. Saha (Yakut) Türkleri Edebiyatı
Saha Türklerinin edebiyatı, 19. yüzyılın başlarına kadar sözlü edebiyat olarak devam etmiştir. İlk yazılı eserler arasında A. Uvarovskay’ın 1848 yılında yayımlanan Ahtıılar (Hatıralar) adlı eseri zikredilebilir. Çok zengin halk edebiyatı örnekleri içinde “Olonho” adı verilen destanların önemli bir yeri vardır. “Olonho”lar, birbirine bağlı birçok destandan ibaret olup bazıları on bin beyitten fazla bir yekûn tutar. Bu “Olonho”ların en önemlileri Er-Sogotoh, Nurgıın Bootur, Ercimen Bergen, Kulun Kulustur, Elley Bootur’dur. Diğer sözlü edebiyat türleri arasında “Taabırınnar” (Bilmeceler), “Ös Hohoonnoro” (Atasözleri), “Algıstar” (Dualar), “Kırııstar” (Beddualar), “Kepseenner” (Masallar) sayılabilir. Saha Türklerinin neşrettikleri ilk gazeteler, 1905 yılında yayımlanmaya başlanan Saha Doyduta (Saha Ülkesi) ile Saha Oloğo (Saha Hayatı)’dur.
20. yüzyılın başında yazılı edebiyatın temsilcileri arasında Nikiferov, A. Kulakovskiy, A.I. Sofranov, Nikolay Neustroyev ve P.A. Oyunskiy en tanınmış olanlarıdır. Sovyet döneminde ise S.P. Kulaçikov-Elley, A. İvanov-Künde, A. Açugiye gibi şair ve yazarlar eserler vermişlerdir. A. Kulakovskiy’in Şamanın Rüyası ve Aydınlara Açık Mektup adlı eserleri ile P.A. Oyunskiy’in yedi ciltlik külliyatı, klâsik eserler olarak bugün de değerini muhafaza etmektedir. Saha-Sovyet edebiyatının kurucusu sayılan Oyunskiy, daha sonra milliyetçilikle suçlanarak tutuklanmış, 1939 yılında hapishanede ölmüştür. Oranhayef, Kutrin ve Bes Carasin, Sovyet döneminin tanınmış diğer şair ve yazarlarıdır.
KAYNAKLAR
Akar, Metin-Deniz, Sebahat-Bilecik, Fahrünnisa, Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatı, İstanbul 1994.
Akkoyunlu, Ziyat-Saatçi, Suphi, Irak Muasır Türk Şairleri Antolojisi, Ankara 1991.
Akkoyunlu, Ziyat, “Irak Türkleri Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, C. 3, 2. baskı, Ankara 1992, s. 586-596.
Akpınar, Yavuz, Çağdaş Türk Edebiyatları, İzmir 1988. Akpınar, Yavuz, “Kazak Edebiyatı”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1982, s. 242-251.
Akpınar, Yavuz, “Kırgız Edebiyatı”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. , İstanbul 1982, s. 311-316.
Akpınar, Yavuz, XIX-XX. Asırda Azeri Edebiyatı, İzmir 1989.
Akpınar, Yavuz, “XIX. ve XX. Yüzyıllarda Azeri Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, C. 3, 2. baskı, Ankara 1992, s. 615-668.
Benningsen, A-Lemercier-Quelquejay, C., Stepde Ezan Sesleri (Terc. Nezih Uzel), İstanbul 1981.
Binark, Naile, “Kazan Edebiyatı”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1982, s. 251-255.
Çavuş, Mehmet, “Bulgaristan Türkleri Edebiyatı”, TürkDünyası El Kitabı, C. 3, 2. baskı, Ankara 1992, s. 574-585.
Çay, Abdülhalûk, “Doğu Türkistan Türk Cumhuriyeti”, Tarihte Türk Devletleri; C. 2, Ankara 1987, s. 783-784.
Devlet, Nâdir, İsmail Bey (Gaspıralı), Ankara 1988.
Devlet, Nâdir, Rusya Türklerinin Millî Mücâdele Tarihi (1905-1917), Ankara 1985.
Doğan, İsmail, “Karaçay-Malkar Şiiri”, Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı V), sayı: 531, Mart-1996, s. 890-904.
Ercilasun, Ahmet Bican, Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, Ankara 1993. Gürsoy-Naskali, Emine, “Sovyet Türk Edebiyatı”, TürkDünyası, sayı: 1, Bahar-1996, s. 54-64.
Gürsoy-Naskali, Emine, “Yirminci Yüzyıl Kırgız Şiiri”, Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı V), sayı: 531, Mart-1996, s. 998-1043.
Gürsoy-Naskali, Emine, “XX. Yüzyıl Sovyet Kırgız Edebiyatı”, Türk Dili, sayı: 505, Ocak-1994, s. 25-36; sayı: 506, Şubat-1994, s. 125-136.
Hafız, Nimetullah, Bulgaristan’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi, İstanbul 1987.
Hafız, Nimetullah, Yugoslavya’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi, Ankara 1989.
Hayit, Baymirza, “Türkistan’da Cedidcilik ve Sonu”, Millî Eğitim ve Kültür, sayı: 9, Nisan-1981, s. 45-55.
Hayit, Baymirza, Türkistan-Rusya ile Çin Arasında-, İstanbul 1975.
İsa, Bahtiyar, Erk Yolıda, Taşkent 1992.
Kara, Mehmet, “Çağdaş Türkmen Şiiri”, Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı V), sayı: 531, Mart-1996, s. 852-889.
Kara, Mehmet, “Türkmen Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, C. 3, 2.baskı, Ankara 1992, s. 669-683.
Karabey, Turgut – İdrisi, Habib, Güney Azerbaycan Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi, Erzurum 1991.
Kasımov, Begali-Rızayev, Şühret, “Ak Taŋlar Küyçisi”, İstiklâl Fidâiyleri, Abdulla Avlâniy, Taşkent 1993, s. 3-7.
Kasımov, Begali, “Cedidcilik”, Milliy Uyganış ve Özbek Filologiyası Meseleleri, Taşkent 1993, s. 12-40.
Kasımov, Begali, İstiklâl Fidâiyleri, Meslekdaşlar, Taşkent 1994. Kasımov, Begali, İzley-İzley Tapgenim, Taşkent 1983.
Kasımov, Begali, Selâm Kelecek, Taşkent 1986.
Kasımov, Begali, “XX. Yüzyıl Başlarında Türkistan’daki Cedidcilik Akımının Başlıca Özellikleri”, Avrasya Etüdleri, sayı: 3, Sonbahar-1995, s. 88-97.
Keskioğlu, Osman, Bulgaristan’da Türkler, Ankara 1985.
Kettebekov, A. – Mamacanov, S. – Nazarov, B. – Narmatov, U. – Sultanov, İ. – Şerefıddinov, Â. – Şükürov, N., Özbek Sovet Edebiyatı Tarihi, Taşkent 1990.
Kirişçioğlu, M. Fatih, Yakut Türkçesinde Fiil, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara. 1992.
KKTC Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Kıbrıs Türk Edebiyatı – Başlangıçtan Bugüne- Lefkoşa 1989.
Kocaoğlu, Timur, “Çağdaş Özbek Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, C. 3, 2. baskı, Ankara 1992, s. 756-768.
Kocaoğlu,
