evdəkilərdən daha bir səs çıxmadı. Fərrux ac-susuz
yatsa da, şükür elədi ki, Ayna baş verənləri valideynlərinə danışmayıb. Gözlərini yumub yatmağa çalışdı. Xəyalının bir ucunda gənc, dəli ceyranı xatırladan Ayna, o biri ucunda da yaşıdı, dünyalar gözəli Şəhrizad. Xəyalən gah Aynanın, gah da Şəhrizadın yanında olurdu. Birdən at belində Şəhrizada tərəf gələn Talıbı gördü. Tez gözlərini açdı. Yuxusu ərşə çəkilmişdi… Masa üstünə kağız-qələm qoyub oturdu. Moskvaya, Mərkəzi Komitəyə və Fövqəladə komissiyaya Talıbın bu günə kimi azadlıqda qalması barədə donos yazacaqdı…
***
Bu yaz erkən quzuların sayı çox idi. Talıb İsmayılı da götürüb mal bazarına satmağa quzu aparırdı. Erkən quzuları satıb şişək alacaqdılar. Hümbət də bu gün qoyunları tövlədən çıxarmayıb onlarla gəlmişdi. Quzuları qabaqlarına qatıb üzü bazara doğru getdilər…
Sibir Qəzənfər Tərtərin sahili ilə qardaşı, sədr Süleymanla
pambıq sahələrinə baxa-baxa gəlirdilər. Birdən ön tərəfdən bərk şappıltı gəldi. Atlarını yeyinlədib üzü Kürə tərəf çapdılar. Axan çayın ortasında bir qadının suya batıb-çıxdığını gördülər.
Süleyman Sibir Qəzənfərdən cavan olduğundan atını durdurub gimnastyorkasını çıxartdı. Cəld atdan enib Tərtərə baş vurdu. Sibir Qəzənfər də sahədəki kəndlilərə səslənib köməyə çağırdı. Süleyman üzə-üzə özünü batan qadına çatdırıb bir əli ilə qadının qolları altından yapışdı, o biri əli ilə isə üzməyə çalışdı.
Kənd cavanlarından bir neçəsi özünü çaya atıb, Süleymanın
köməyinə yetişdi. Sibir Qəzənfər artıq sahilə yaxınlaşan Süleymandan və suda olan kənd cavanlarından suda batanın kim olduğunu xəbər aldı.
– İsmayılın anası Nəsibə arvaddı, – Süleyman boğuq səslə qışqırdı.
Sibir Qəzənfər:
– Yazıq arvad, əri öləndən necə havalanıbsa…
Sibir Qəzənfər Nəsibəni evə aparmalarına göstəriş verdi.
Talıbgil hələ qayıtmamışdılar… Nəsibəni daxmasında yatağa uzatmışdılar. Şəhrizad, Nübar, Xoşqədəm onun yanında idilər. Şəhrizad bu zavallı qadının halına acıyır, bugünkü hadisənin hələ bazarda olan İsmayıla evə qayıtdıqda necə təsir edəcəyini düşünürdü.
Tamamilə əldən düşən Nəsibə isə ayağa qalxa bilməsə də, buna cəld edirdi. Şəhrizad və Nübar onu güclə qaldırdılar. Handan-hana Nəsibə sakitləşib gözlərini yumdu.
Xoşqədəm Nəsibə arvadın yanında qaldı. Şəhrizad da arabir Nəsibə arvada baş çəkirdi. Axşama yaxın Talıb, İsmayıl və Hümbət bazardan geri döndülər. Aldıqları şişəklər sağlam görünürdü. Yaxşı da qiymətə almışdılar. Yol boyu xeyli deyib-gülmüşdülər…
İsmayılı gülməyə məcbur edən o idi ki, qoyun satanlara yaxınlaşdıqda Talıb uzaqdan hansı qoyunun şişək, hansının erkək olduğunu deyirdi. Hümbət isə ağızlarını açıb dişlərinə, digər yerlərinə baxmamış bunu deyə bilmirdi. İsmayıl da Hümbətə üzünü tutub, – ayə, ay Hümbət, sən gözünü açandan qoyunların içində böyümüsən, çobanlıq etmisən, amma hələ də hansı quzunun erkək, hansının da şişək olduğunu bilmirsən. Amma bəy oğlu Talıb bəy bunu uzaqdan baxmaqla edir. İndi sən mənə de görüm, sən çobansan, yoxsa çobanlığın da əldəqayırmadır?…
Hər üçü İsmayılın bu sözlərinə xeyli gülmüşdü, Hümbət də özünü sındırmayıb, – Talıb qağam hər şeyi, adamları da uzaqdan tanıyır, – demişdi.
Belə görünürdü ki, hər üçünün kefi kökdür. Amma həyətə daxil olduqda Şəhrizad və Nübarın İsmayılgilin qapısı ağzında, əli qoynunda dayandıqlarını gördülər.
Daxmalarını hər dəfə tərk edəndə xəstə anasına nə isə ola biləcəyindən daim narahat olan İsmayılın ürəyi sürətlə döyünürdü. İrəli qaçıb, – anama bir şey olub? – deyə Şəhrizad və Nübardan xəbər aldı.
Şəhrizad İsmayılın çox həyəcanlandığını görüb, – İsmayıl, narahat olma, anan sağ-salamatdır, keç içəri özün görəcəksən, – dedi.
İsmayıl içəri keçdi. Anası gözlərini yumub yataqda dinməz-söyləməz uzanmışdı. Xoşqədəm onun yanında dizlərini qucaqlayıb xəyala dalmışdı.
İsmayıl dizlərini yerə atıb, – Ana, ay ana, – deyə səsləndi.
Xoşqədəm:
– İşin yoxdur, qoy yatsın, – dedi.
– Bu nə vaxtın yatmağıdır? O heç yatırdı ki, nə oldu birdən-birə…
– İsmayıl, sakit ol, qoy sənə bir çay gətirim, iç rahatlan. Anan yorulub
yatır.
Çay gətirdikdən sonra İsmayıla dedi:
– Daha onu tək qoymaq olmaz. Sibir Qəzənfər görməsəydi indi onu
itirmişdik. Səhər yeməyini verib keçdim ki, bir az gözümün acısını alım. Yenicə gözümə yuxu getmişdi ki, gördüm yaman səs-küy gəlir həyətdən. Qaçdım həyətə. Gördüm əyin-baş, saçları – hamısı su içində onu gətiriblər. Sən demə, mən öz daxmamıza keçən kimi qaçıb Tərtərə tərəf, özünü atıb çaya. Allah eləməmiş, Sibir Qəzənfərlə Süleyman ora gec gəlsəydilər, nə olacaqdı… Allah bilir…
Xoşqədəmin dedikləri İsmayılı sarsıtdı:
– Daha onu tək qoymaram. Xoşqədəm, sən də çox əziyyət çəkirsən.
Get dincəl. Daha anamın yanından heç yana getməyəcəm.
Xoşqədəm getməyə tələsmirdi:
– Nə əziyyəti var. Mənim üçün xoşdur. Ölənəcən ona xidmət
edəcəm.
– Bu, mümkün deyil. Özünə bu qədər zülm eləmə. Get. Mən
burdayam…
Xoşqədəm israr etməsinin yersiz olduğunu görüb ayağa qalxdı. Bu vaxt Nəsibə arvadın əli onun qolundan yapışdı. Xoşqədəm diksinib, – burax, ay Nəsibə xala, şükür, ayıldın, – desə də Nəsibə onun qolunu buraxmadı.
Xoşqədəm var gücü ilə dartınıb çırpındı… Ancaq Nəsibə onun qolunu buraxmırdı ki, buraxmırdı. İsmayıl məcbur qalıb, – Xoşqədəm, qolun ağrıyacaq,
