co zmniejsza jego właściwości termoizolacyjne. Gdy pot odparowuje, organizm się ochładza. W konsekwencji przegrzanie może doprowadzić do nadmiernego wychłodzenia, dlatego też lepiej nie dopuszczaj do pocenia się: noś ubrania, które łatwo rozpiąć lub rozluźnić, gdy zacznie ci się robić zbyt ciepło.
L (ang. loose i layers) Ubrania muszą być LUŹNE i należy nakładać je WARSTWAMI. Najlepszą ochroną przed zimnem są „kieszenie powietrzne”. Jeśli włożysz kilka luźnych T-shirtów, uzyskasz kilka warstw izolacyjnych, które profesjonaliści nazywają „martwym powietrzem”. Będzie ci cieplej, niż gdybyś włożył jeden gruby sweter, w którym nie tworzą się żadne kieszenie powietrzne. Kilka warstw ubrania pozwala także na regulowanie temperatury – zawsze możesz zdjąć jedną lub dwie z nich, gdy organizm zaczyna się przegrzewać. Poszczególne ubrania powinny być luźne, ponieważ obcisłe utrudniają krążenie krwi, co powoduje wychłodzenie i drętwienie kończyn.
Pamiętaj o tym, że ubranie to pierwsza linia obrony organizmu przed czynnikami atmosferycznymi.
D (ang. dry) Dbaj, aby ubrania były SUCHE. Mokre ubrania odbierają ciału ciepło, dlatego gdy będziesz rozbijać na noc biwak, jedną z najważniejszych rzeczy, które powinieneś zrobić, jest wysuszanie ubrań – mokrych lub wilgotnych czy to na zewnątrz (zamoczonych wskutek deszczu, śniegu lub mrozu), czy to od wewnątrz (od potu). Podczas wędrówki czasem trudno uniknąć zmoknięcia. Jeśli spodziewasz się takich niekorzystnych warunków pogodowych, musisz koniecznie zapakować jakiś wodoodporny strój, który w razie potrzeby będzie warstwą zewnętrzną.
E (ang. examine) KONTROLUJ stan ubrania. Twoje ubranie będzie narażone na uszkodzenia, dlatego ważne jest, aby stale kontrolować jego stan i – w razie konieczności…
R (ang. repair) REPEROWAĆ ubranie. O ubrania trzeba odpowiednio dbać i naprawiać wszelkie uszkodzenia, gdy tylko się pojawią. To zadziwiające, jak szybko z małej dziury może zrobić się duża. Zniszczone ubranie straci wszystkie swoje właściwości ochronne i przestanie być twoją bronią w walce z żywiołami.
Gdy poznasz i zapamiętasz zasadę COLDER, możesz zacząć się zastanawiać nad doborem odpowiednich ubrań, stosownie do planowanej wyprawy.
Zacznijmy od samego początku: bieliznę należy dobierać wyjątkowo starannie. Zbyt ciepła lub niewłaściwego rodzaju może doprowadzić do przegrzania i do powstania otarć. Zbyt lekka może spowodować wychłodzenie organizmu.
Jeśli spodziewasz się niskich temperatur, pomyśl o bieliźnie termicznej, która będzie zakrywała nogi i ramiona. Upewnij się, czy nie jest zbyt obcisła, bo to może wpłynąć negatywnie na przepływ krwi i utrudnić spełnianie podstawowej funkcji układu krążenia – krew dostarcza tlen do komórek i odbiera z nich substancje stanowiące odpady. Nie używaj bielizny bawełnianej, która jest świetna, gdy jest sucho, ale traci właściwości termiczne, gdy zamoknie (czy to wskutek działania czynników atmosferycznych, czy potu). Lepsza jest wełna i materiały syntetyczne, z których wilgoć odparowuje znacznie łatwiej.
Nie noś bielizny termicznej, jeśli nie ma wyraźnego powodu – w upale będzie ci bardzo niewygodnie.
Tu też unikaj bawełny. Bluzy wełniane pozwalają zatrzymać ciepło nawet wtedy, gdy przemokną (w stosunku do materiałów sztucznych to jedna z ich najważniejszych zalet), ale dostępne są także bluzy z wielu różnych tkanin syntetycznych (polarów), które szybko schną, są ciepłe, a czasem nawet wodo- i wiatroodporne. Jedną z moich ulubionych części garderoby jest bardzo cienki, lekki i wiatroodporny bezrękawnik, który da się nałożyć na polar i zmieścić pod kurtką. Świetnie chroni przed zimnem i wiatrem, poza tym można go szybko włożyć i zdjąć. Zwija się go w malutką, lekką kulkę, dzięki czemu nie zajmuje wiele miejsca.
Spodnie podczas długiej wędrówki muszą znieść naprawdę wiele. Powinny więc być solidne i wytrzymałe, a jednocześnie lekkie i szybkoschnące. Standardowe spodnie wojsk brytyjskich są bardzo dobre, między innymi dlatego, że mają aż do dziesięciu kieszeni, co pozwala na bezpieczne przenoszenie wielu rzeczy. Powinieneś nosić ze sobą także parę spodni nieprzemakalnych, które wkłada się na spodnie zasadnicze. Spodnie nieprzemakalne powinny być luźne, aby nogi się w nich nie pociły i aby można było szerokimi nogawkami ochronić buty.
Kurtkę traktuj tak, jakby to był twój pancerz. Musi być wiatro- i wodoodporna, ale to jeszcze nie wszystko. Powinna być także na tyle szeroka, żebyś w niskich temperaturach mógł pod nią zmieścić kilka warstw odzieży oraz żeby możliwa była cyrkulacja powietrza, gdy zrobi się cieplej. Laminowane i osłonięte zamki błyskawiczne nie przepuszczają wiatru i deszczu. Dobrze, żeby kurtka miała wodoodporny kaptur, wystarczająco duży, byś mógł pod nim zmieścić nakrycie głowy. Zarówno kaptur, jak i rękawy w nadgarstkach powinny mieć elastyczne ściągacze lub zapięcia z Velcro2, które zapobiegają wnikaniu wody i wiatru do środka. Przyda ci się także duża zewnętrzna kieszeń, w której będziesz mógł schować mapę.
Wiele osób ulega pokusie zakupu kurtki w kolorach kamuflażowych. Co jednak będzie, gdy wpadniesz w tarapaty i staniesz się obiektem poszukiwań? Jaskrawe ubranie ułatwi odnalezienie cię i w skrajnych przypadkach może uratować ci życie.
Nie muszę tłumaczyć, jak wielkim problemem mogą być zmarznięte dłonie. Ale właśnie dłonie – i stopy – najtrudniej zabezpieczyć przed zimnem. Pisałem już o znaczeniu dobrych skarpet (patrz strona 14). W niskich temperaturach rękawiczki są równie ważne.
Dzięki jaskrawej kurtce będziesz lepiej widoczny. Przetrwanie jest ważniejsze od mody!
Rękawiczki z jednym palcem najlepiej utrzymują ciepło, ale ich główną wadą jest ograniczenie ruchów palców – a z pewnością będziesz musiał ich w którymś momencie użyć. Niezłym pomysłem jest włożenie pod spód cieńszych rękawiczek z palcami, dzięki czemu będziesz mógł na pewien czas zdjąć rękawice wierzchnie, zabezpieczając jednocześnie dłonie przed zimnem. Pamiętaj jednak, że rękawice bardzo łatwo zgubić, dlatego też warto je połączyć sznurkiem przeciągniętym przez rękawy. Może przypomina to czasy dzieciństwa, ale ja nadal stosuję tę metodę podczas wypraw wspinaczkowych. Jeśli będzie zimno, a rękawiczka spadnie ci w przepaść, może to oznaczać koniec nieźle zapowiadającej się wycieczki.
Zawsze mam także ze sobą zapasową parę wewnętrznych cienkich rękawiczek – tak na wszelki wypadek. Nieraz już musiałem je pożyczać ludziom, którzy wpadli w nieoczekiwane tarapaty.
Nakrycie głowy spełnia dwie zasadnicze funkcje: w niskich temperaturach zapewnia ciepło; chroni głowę przed słońcem.
Przez głowę tracisz bardzo dużo ciepła – przy temperaturze zewnętrznej na poziomie 4°C może to być aż połowa ciepłoty całego ciała. Najlepszym rodzajem nakrycia głowy jest wełniana kominiarka, która przy naprawdę niskich temperaturach może zakrywać całą głowę, ale którą można także zrolować i zwinąć na kształt
Velcro jest zarejestrowanym znakiem towarowym dla tkaniny określonej popularnie jako rzep (przyp. red.).
