Janko Cmentarnik. Władysław Syrokomla

      Takie pierwszeństwo nie idzie z rodu,

      Ani go zjednać za kufel miodu;

      Lecz trzeba kochać a sercem całém,

      Trzeba być silnym duszą i ciałem, —

      A czy to w wiosce, czy w wielkiem mieście,

      Taką przewagę uznają wreszcie.

      Przewaga serca w imię przyjaźni,

      Najdumniejszego dumy nie draźni23,

      Wszyscy się chylą przed taką władzą,

      Ochocze serca zawżdy poddadzą;

      A gdy już pierwsza przebyta proba,

      Prowadź gromadkę gdzie się podoba.

      I świetną była dola Jankowa,

      Póki się we wsi rodzinnéj chowa.

      Lecz inszą dolę dały mu nieba:

      Panu hajduka było potrzeba,

      Spodobał Janka – zabrał go z chaty

      W obce wojwództwo aż pod Karpaty.

      Żal rodzinnego było mu płota,

      I wioska po nim będzie sierota:

      Ojciec przeżegnał dobrego syna,

      Gorzko płakała matka jedyna,

      Chłopaki ucztę dali mu w domu,

      Dziewczętom zucha żal po kryjomu,

      Jedna, jak widać, smutniejsza nieco,

      U drugiéj łezki na oczach świecą.

      Wszyscy żałują – on głowę traci:

      Dumny tym żalem swoich współbraci.

      Z sercem rozdartém i bolejącém,

      Z tysiącem wspomnień, z marzeń tysiącem,

      Zakończył z braćmi uczty ostatki,

      Rzucił się do nóg ojca i matki,

      Uściskał chłopców i dziewy młode,

      Pożegnał kościół, cmentarz, gospodę;

      Wsiadł na konika dworsko a raźnie,

      Jeszcze się wszystkim skłonił przyjaźnie,

      I ruszył, świszcząc piosnkę kozaczą,

      Pewien, że jego łez nie zobaczą,

      I snuć marzenia zaczął powoli

      O nowém życiu, o inszéj doli.

      Dobrze mu było na dworze pana:

      Barwa złocista i posrebrzana,

      Spięty popręgą, w sutéj bekieszy24,

      Z kity u czapki wielce się cieszy,

      Strzelba przez plecy, konik cisawy, —

      O! taka służba jak dla zabawy!

      Prędko się zuczył celnego strzału,

      I przyjaźń ludzka nie szła pomału:

      Pan go od razu polubił wielce,

      Kazał policzyć pomiędzy strzelce;

      Dworscy przyjęli braterską dłonią,

      No, i dziewczęta nie bardzo stronią.

      Wesołe życie! jedyna bieda:

      Że Bóg przeszłości zapomniéć nie da,

      Że w dzień i w nocy tak sercem miota

      Ta do rodzinnej skiby tęsknota!

      Te ciągłe myśli o swojéj strzesie25

      Ptaszek pod skrzydłem chyba je niesie!

      Słodkie powietrze ze swego świata

      Chyba zdradziecko z wiatrem przylata,

      Aby do reszty odurzyć głowę,

      Ażeby serce darć26 na połowę…

      Najpierwsze myśli, kiedy się zbudzi,

      Posyła naprzód do tamtych ludzi:

      Co oni robią? żywi? czy zdrowi?

      Ojciec i matka, nasi domowi?

      Nasze chłopaki, nasze dziewczęta?…

      I kto tam jeszcze o mnie pamięta?

      Czy tam wczorajsza doszła ulewa?

      Czy wiatr którego nie złamał drzewa?

      Tak była wątła, tak pochylona,

      Grusza przy chacie starca Szymona…

      Co się tam stało z kościelną wieżą?