deur wat Mamma my van hom vertel het. Dat hy ’n wonderlike pianis was wat op konserttoere in Suid-Afrika en oorsee gegaan het. Ook dat hy uit die Russiese aristokrasie gestam het en een van die sogenaamde emigrés was.”
“Ja, die Ussakovs het paleise in Sint Petersburg en Moskou en ’n landgoed in die Kaukasus gehad, maar hulle moes voor die Bolsjewiste uitvlug en hulle het alles verloor. Sy familie is dood, sy vrou en seun ook. Hy het my moeder ontmoet toe sy in Kaapstad was en daar na een van sy uitvoerings gaan luister het. Hy was ’n Christen wat behoort het aan die Russies-Ortodokse Kerk. Dit het my oupa geweldig geskok dat sy dogter juis met ’n Rus, die mense wat die Jode so in die pogroms doodgemaak het, wou trou. Arme oupa Chaim, sy mooi dogter het hom die een skok ná die ander toegedien, maar wanneer ’n mens so mooi is soos wat sy was, dan is die versoekings groter en jy trek mans se aandag, of jy nou wil of nie. Dieselfde het met jou arme, mooie moeder gebeur.” Sy skraap haar keel en vee een ooghoek met ’n voorvinger af.
“Ouma is dus net half-Joods.”
Haar ouma sug en kyk weg. “Al trou ’n mens met iemand van ’n ander geloof, is jy Joods as jou moeder Joods is. Jy is dus ’n Jodin, al is jou vader nie Joods nie.”
“Sover ek weet, was Oupa heelwat ouer as Ouma.”
“Ja, twaalf jaar ouer, dié dat hy lankal dood is. Ek het Isaac Shimansky ontmoet by die Levitsky’s en toe raak hy verlief op my. Sy moeder Miriam, wat eers ’n Levitsky was, was van kleins af my moeder se beste vriendin. Ek was nie van plan om te trou nie, maar hy wou my nie uitlos nie. Ek sal jou later alles daarvan vertel. Speel eers vir my iets, asseblief.”
Sy kyk afwagtend na Olivia wat voor die klavier gaan sit en dit oopmaak. Die ivoorklawers is gelerig. Met een hand druk sy op die note en die klank wat opstyg, is diep en ryk. Sy het die Russiese pianis se gene geërf, glo sy. Sonder musiek kan sy nie lewe nie. Eerste probeer sy Beethoven se Für Elise speel en dit kry sy darem taamlik goed reg. Haar ouma se gesig is droomverlore. Die laaste note sterf weg en haar ouma sug.
“Ai, dit was tog so mooi.”
“Dit klink asof die klavier onlangs gestem is, Ouma.”
“O ja, ek het iemand wat dit elke jaar kom stem. Om dié klavier te verwaarloos, sou ’n sonde wees. Die maestro sal hier spook as dit gebeur. Ek het self ook op my dag taamlik goed gespeel, maar nou is daar rumatiek in my vingers. Jy kan ook goed speel, hoor ek.”
“So-so; ek het nie naastenby my oupagrootjie se talent nie.”
“Nadat my moeder en hy teruggekeer het na Oudtshoorn, na dié ou huis, omdat my oupa dood is en sy dit geërf het, het hulle baie gereis sodat hy elders kon gaan konserte gee. Hy sou nie hier kon stil lewe op die platteland nie. Sy talent was te groot. Ek het hom maar min gesien.”
“Het hulle Ouma darem soms saamgeneem wanneer hy op konsertreise gegaan het?”
“Soms, maar meesal het ek gebly by my goewernante, Miss Anna Gregory, en die bediendes. Ons het nog van die laaste wit bediendes op Oudtshoorn gehad. Daarna het Sarie en Abel hier kom werk.
“Jy weet, ek kan nog helder sien hoe die maestro voor hierdie klavier gesit het. Hy het nie sag gespeel nie, maar hard. Dit het weergalm. Ek is seker die hele Oudtshoorn kon hom hoor speel. Hy het in ’n ander wêreld verdwyn, waar nie eens my moeder kon kom nie. Jy weet, hy het die grond aanbid waarop haar voete geloop het, maar hy kon baie temperamenteel en moeilik wees. ’n Regte kunstenaar. Ek was maar lugtig vir hom, want hy was streng en het nie gehou van lawaai nie. Hy was groot en het reusehande met lang vingers gehad. Aan een vinger was altyd ’n ring met ’n familiewapen. Sy hele lyf het saamgespeel wanneer hy voor die klavier sit. Wanneer hy klaar was, het dit gelyk asof die musiek nog sy kop en hart gevul het en hy moeilik kon terugkom aarde toe. O, hy het ’n reusetalent gehad.”
“Ek wens ek kon hom geken het. Ek begeer regtig om Rusland toe te gaan om sy spore te probeer volg. Ek het probeer om sy herkoms na te vors, maar nie veel gekry nie.”
Haar ouma se glimlag lyk vir haar bewoë.
Olivia maak die klavier toe en staan op. “Behoort Stonehaven langsaan nog aan die Le Riches, Ouma? Mamma het my van hulle vertel en ek moet sê, hulle fassineer my ook.”
“Hier is nog steeds ’n Le Riche langsaan wat ’n beeldhouer is. Stonehaven was die Le Riches se dorpshuis. Van die ryk mense in die distrik het benewens hulle plaashuise, ook dorpshuise gehad. Maar ek dink dit behoort nou aan hom. Hy bly daar met net bediendes wat van die plaas af gebring is, en soms bly daar ’n loseerder of twee by hom. Michel is nie ’n slegte man nie, maar pasop vir hom.”
“Waarom, Ouma?” vra Olivia geamuseerd en dadelik nuuskierig.
“Dis ’n lang storie wat ek jou met verdrag sal vertel. Ons familie was nog altyd versigtig vir daardie Le Riches. Van die dae toe Bartel le Riche met jou oumagrootjie Sarah gelol het.”
“Ouma moet my meer daarvan vertel. Mamma het net gesê dit was ’n rampsalige liefde en dat dit nooit tussen oumagrootjie en Bartel le Riche kon uitgewerk het nie. Oumagrootjie het in elk geval ’n man van veel hoër kwaliteit as hy gekry.”
“Later sal ek jou nog álles vertel. Skandes, skades, die lot. Ek gaan nou weer na my draadloos luister. Kyk gerus rond soveel soos jy wil. Dis nou jou huis ook en jy moet tuis raak.”
Olivia dwaal betower deur die huis. Dit is dig van ou lewens wat haar voorafgegaan het. Binne is dit hoofsaaklik skemerdonker in die groot vertrekke met hulle hoë plafonne en vensters met luike wat meesal toe is.
Heeltyd voel dit vir haar asof sy uit die hoek van haar oog beweging sien en teenwoordighede aanvoel, maar wanneer sy omdraai, sien sy iewers ’n kat. Met tye is dit nogal spookagtig. Die enigste kinders wat hier rondgespeel het, was haar ma en ouma, en dalk van hulle maats. Die huis skep egter die indruk dat die mense wat onder hierdie versierde plafonne geleef, asemgehaal en deur die spektrum van menslike emosies gegaan het, eerder waardig, statig en ernstig was. Dat hulle lot met tragedie deurspek was. Hier was nie plek vir ligsinnigheid of oppervlakkigheid nie.
Toe die volstruispluime almal so ryk gemaak het, kon haar voorsate in oordaad lewe, sien sy. Die plafonne is versierde papier maché, die hout is kiaat, mahonie en Oregon-denne en daar is baie daarvan – houtpanele, versierde balustrades, kaste.
Die huis met al dié baie en ruim vertrekke is regtig hopeloos te groot vir een oumens, dink Olivia. Die badkamer wat sy gebruik, is enorm met ’n bad met bal-en-klou-pote, koperkrane, koper-seephouers, vlekke op die emalje en kepies uitgebreek uit die marmervloerteëls. Die eetkamer het ’n mahonietafel en hoërugstoele vir veertien mense, enorme buffette vol silwerware, en groot, silwer kandelare. Daar is nog muurpapier met blommetjies, plek-plek gevlek of verbleik. Die enigste deel van die huis wat sy nie gaan besigtig nie, is haar ouma se suite. Sy wil nie haar ouma se privaatheid binnedring nie.
Daar is geen TV nie. Sy sal darem nie van die buitewêreld afgesny wees nie, want sy het haar skootrekenaar saamgebring en sy sal internet kan opvang. Maar sy wonder of haar ouma koerante kry. Indien nie, sal sy beslis gaan koop.
Orals hang koper- en kristalkandelare en Olivia ruik die stof. Die enigste teken van die Joodse geloof is die Ster van Dawid in die vloer van die voorportaal.
Sy vind die trap na die toring en klim daar op. Dit is stowwerig en lyk asof niemand ooit daar kom nie. Bo in die torinkie kyk sy uit oor die tuin en van daar kan sy die werf van Stonehaven langsaan goed sien. Daar is buitegeboue en Abel werk in die tuin. Hierdie toring is ’n lekker plek van waar ’n mens die bure kan bespied, dink
