>
Vir Pieter
1
Daar was dinge waarvan net Frank geweet het, of waarvan hy gehóóp het net hy weet. Dit was dinge wat hy hardkoppig verswyg het: ’n bewerigheid in die bene ná veeleisende toertjies op sy perd se rug; ’n geweldige vermoeidheid tydens sweterige seksnagte, selfs nog voordat die belangrikste dinge afgehandel was; ’n óú asem wanneer hy wakker word; en die manier waarop drank hom al harder geslaan het, uit onverwagse rigtings, soos ’n stroom wat jou skielik diepsee toe sleep wanneer jy lankal reeds moeg geswem is.
As hy die vorige nag tot laat gelag en rinkink het, kon hy die volgende oggend die spore van min slaap op sy gesig sien. Frank se vel het sy ontberings begin onthou. Sy voorkop kon nie meer vergeet van al die kere dat dit gefrons het nie, of sy keelvel van al die plekke waar dit voorheen gefrommel het nie. Frank se lyf het sy lê begin kry langs ou lyne, in vertroude voue. Dit was ’n lyf wat voorheen versweë dinge begin verklap, soos ’n stuk kraakvars koerantpapier waarin ’n stink vis toegemaak is, en wat geleidelik deurweek word, gevlek word, en nooit weer glad gestryk kan word nie.
Hy was die soort ratse gladdebek wat hom nie in ’n doodloop-straat of teen ’n afgrond laat vaskeer nie, maar hy het begin besef daar is geen manier om vir die ouderdom weg te kruip nie. Frank het in die bek geruk gevoel. Elke keer wanneer hy vir Eliza in sy arms geneem het, het hy probeer vashou aan iets wat lankal deur sy vingers geglip het. Hy het hom verstom oor haar lyf waarop die lewe se vingermerke nog nie gesit het nie. In hulle bed het hy haar gesig in ’n kussing gedruk en haar van agter benader, en wanneer sy haar kop sywaarts draai om asem te kry, het hy na die diep voue in haar nek gekyk. Hy het geweet hulle sou net so vinnig weer verdwyn as wat hulle verskyn het. Hy het haar laat omdraai, haar op haar rug laat lê met haar bene om sy kop, en gekyk hoe haar maagvel kreukel. Agterna het sy lui op die bed uitgestrek terwyl hy met een hand se wysvinger kringe trek oor daardie gladde, gladde vel van haar. Hy het met sy vingers in die sweterige gleufies onder haar borsrondings gevee, oor die pers plooitjies in haar palm, in die gerimpelde bogies onder haar tone, en dan gekyk hoe sy agterna argeloos regop kom en haar sykouse uitskud en teen haar bene oprol en haar rok regtrek en ongedeerd en seepglad en soepel wegstap. Sy was totaal ongeskonde deur die lewe, en deur hom. Sy was twee-en-twintig, die helfte so oud soos hy. Oor ’n paar jaar sou sy nuut kon begin met iemand anders en heeltemal van hom vergeet.
Soms het hy haar vooroor laat buig en dan met sy perdeswepie oor haar kaal boude gepiets. Hy het die kordate klein agterstewe na sy smaak versier. Hy wou ’n indruk maak. Hy wou onthou word. Verkieslik deur almal, maar op die allerminste deur haar.
Dis omdat hy so hard teen die vergeetlikheid geskop het dat daardie eerste seisoen ná die oorlog hom so swaar getref het. Hy kon glad nie tot sy gehore deurdring nie. Niemand was in die bui om hulle met hart en siel aan die sirkus te verwonder nie. Waar die grou skaduwee van die oorlog val, het selfs sirkusblinkertjies hul glans verloor.
Hy was terug op sy ou staanplek op die Parade. Die toeskouers het ondanks alles begin terugkom. Hulle het kaartjies kom koop om na al hul ou gunstelinge te kom kyk. Die boksende kangaroe, die dansende beer en die apies wat op basoetoponies ry was almal nog daar. Herr Winschermann het met sy Bengaalse tier gestoei, Nala Damajanti het in haar slanghok die dood getart en Kragman Correa kon met enigiets onder die son goël: pikke, rotte, kanonkoeëls en blompotte waarin malvas groei.
Frank het boeresport in die arena aangebied om dinge aan die gang te probeer kry. Daar was gladdepaalklim met ’n skaapboud as prys en toutrekkompetisies tussen getroude en ongetroude mans. Die wenner het ’n pak klere gekry. Hy het gereken dis weer tyd vir terg. Die twee sirkusleeus het nuwe name gekry en Kruger en Milner is geleer om met ’n voorpoot aan ’n tou te trek wat ’n pistool laat afvuur.
Maar die toeskouers het alles afgetrokke dopgehou. Hul gedagtes was elders. En so droog soos wat dit in die ou Boererepublieke was, so nat was dit in die Kaap. Die olifante het tot by hul enkels in modder weggesak en die perde het op nat gras en strooi gegly. Die sweefstokkunstenaars se kostuums het smerig geraak, die narre moes met vertonings waterstewels dra en die sirkuswerkers was gedurig aan’t stoei met swaar tentseile en slap ankertoue.
Vir Frank was die ergste dat hy nie meer sy gehore in die palm van sy hand gehad nie. Vir Eliza was dit die geld. Altyd die geld. “Die stadsraad soek die huur vir ons staanplek,” sou sy herinner.
“Sodra hulle vir my ’n dranklisensie gegee het.”
“Ons skuld ook vir elektrisiteit. Honderd-en-sewentien pond.”
“Gaan die raad my vergoed vir my gebou wat hulle tydens die oorlog gesloop het? Besef hulle dit het my tienduisend pond gekos?”
Maar dan het sy net nóg bekommernisse afgerammel. “Daar is pos, Frank. Van skuldeisers in Brittanje.”
“Ek is met ’n skoon gewete daar weg.”
“Nie volgens Benjamin Wollan van Berkshire nie. Hy soek een-duisend-vyfhonderd pond. Hy sê jy skuld hom.”
“Hy lieg.”
“Die Seepunt-munisipaliteit soek veertig pond vir agterstallige belasting op die huis.”
Dit was háár skuld. Sý wou die deftige huis in Seepunt gehad het, omdat sy gehou het van die torinkie waarvandaan mens oor die kerktorings, huise en see kan uitkyk.
“Weet hulle wat ek weekliks bestee aan salarisse, kos vir my diere, advertensies, arbeid, polisie, brandweer? Weet hulle dat ek sommige weke skaars driehonderd pond wins maak?”
“Jou vertonings kos te veel. Die program is te vol. Jy tree nie voor die koning op nie, Frank. Dis net gewone mense en hulle stel nie belang nie. Ons móét ons kostes sny.”
“Nee.”
Hy sou nie afskaal nie. Hy wou verblúffend wees, sy gehore verower, hulle asem heeltemal wegslaan. Toe die Kaapse stadsraad sy elektrisiteit afsny, het hy tydens elke aandvertoning ses kiste paraffien gebruik om lig in die tent te maak. Ses kiste teen twaalf pond elk. So kort ná die oorlog was daar ’n tekort aan alles, maar Frank het gehunker na die dae van oorvloed en die groot gebaar. Hy het meer as tien pond betaal vir ’n mud meel sodat hy dit met water kon meng vir ’n gom om sy plakkate mee op te plak. En hy het meer plakkate opgesit as ooit vantevore. Oral waar jy kyk, aan bome en houtheinings. Sien die gevierde vlieënde Feeleys!!! Die Maharadja van Mysore se akrobatiese olifant!!! Die doodsveragtende slangdanser Nala Damajanti!!!
Hy het daardie winter met heimwee teruggedink aan sy sirkus se vroeë jare in die delwersdorpe. Die geroesemoes van daardie tyd! Dit was die regte tyd vir sirkus hou. Die delwers was baldadig en spandabelrig. In Kimberley het hulle lag-lag twee pond vir ’n sitplek betaal. Voor vertonings het daar soveel sjampanjeproppe geklap dat dit soos haelstorms geklink het. Op partytjies is ongeslypte diamante tussen die sirkusmeisies se borste ingedruk.
Frank het na die fortuinsoekers van Johannesburg en Kimberley verlang. Hulle was swernote en kansvatters, maar hulle het die sirkus verstaan. Hulle het geglo jy kan die noodlot koudsit en die geluksgodin aan jou kant kry. Daarom het hulle so vurig gejuig as die sweefstokmeisies hoog in die lug mekaar se gewrigte stewig vasvat en nié na onder val nie; as die leeutemmer nié verskeur word nie.
Maar Frank se goue dae was in die twee dekades voor die draai van die eeu, lank voor die oorlog. Ná die oorlog, in die moeilikste seisoen van sy lewe, was alles anders. Die gehore het nie eens agtergekom wat hy alles op die spel plaas nie, maar Eliza het gekla omdat sy toertjies
