cents,” sê die man en hou sy hand.
Dadda maak sy hand oop en kyk na die 40c. Ek kan sien sy groot hand is natgesweet. Hy lek oor sy droë lippe. Ek kry skaam vir sy part.
“Toemaar, Dadda . . . Ek . . . ek . . . ek het g- . . . geld,” hakkel ek en sit nog geld in sy hand. Hy fluister iets soos “Dankie, my kind” en gee die geld haastig vir die man.
Op daardie oomblik haat ek antie Mona vir wat sy my dadda aandoen. Sy verneder hom voor sy kind. Ek koop ice creams vir ons en ek en Dadda eet lekker, en ons gesels lekker. Ek voel skielik nog liewer vir Kitty en Maggie oor die geld wat hulle vir my gegee het.
“Mens gaan nie uit djou hys sonder ’n pennie nie,” sê hulle altyd. Ek is nou baie dankbaar vir die pennie. Die hell drivers is opwindend en ons geniet dit terdeë.
Tuis sê Dadda niks oor die geld nie, maar ek wens eintlik hy wil iets sê, miskien sal sy sleg voel oor haar suinigheid.
Dadda en die antie gaan vroeg kamer toe, hulle wil albei lê en lees. Dadda het ’n dik boek van die ou man geskaai, met sy permissie, en antie Mona het die nuutste Personality.
Ek gaan na my kamertjie toe, vat potlood en papier en teken. Kitty en Maggie is lief om vir mense te vertel hoe talented Pettie is en dan moet almal eers na my tekeninge kyk. Ek droom om kunsskool toe te gaan.
Laat Sondagmiddag ry ons terug Strand toe. Kitty en Maggie maak aandete en antie Mona eet omtrent. Sy maak skoonskip van die paar vetkoeke en drink twee koppies koffie.
“Haai, Mamma,” sê Dadda, “maar jy eet darem nou lekker.”
“Dja, die kos smaak lekka,” beaam sy.
Dadda-hulle gaan huis toe en ek vertel die anties van antie Mona se suinigheid. Hulle lag, maar ek voel ’n bietjie skaam. Sy is darem my dadda se vrou.
Die anties vra nie uit oor Stewie nie. Ek is baie lief vir my broer, ek kan selfs die kos van sy bord af eet en hy sal nie kwaad word nie. Ons mamma se dood het ons almal geraak. Stewie het rebels geword, hy kon nie haar dood aanvaar of verwerk nie. Sy hartseer en verslaenheid stuur hom in die verkeerde rigting. Hy raak met slegte geselskap deurmekaar en word na ’n ambagskool gestuur, vir kinders wat nie wil skoolgaan nie.
Ek dink terug aan ons dae saam by Mamma se huis. Ons speel skool-skool en Stewie is die meneer. Hy slaan ons hard omdat ons kamma so stupid en lui is. Dan skree en kerm ons, maar dis alles net speel-speel. Daar is nie ’n kind in ons straat wat nie vir Stewie lief was nie. Dit was voor hy met die skollies deurmekaar geraak het.
Ons huis het ’n lang gang gehad. Stewie kniel op die kaal vloerplanke, sy albasters wat hy sy perde noem opgeline teen ’n liniaal. Elke perd het ’n naam. Die liniaal word vinnig vorentoe gestoot en die perde hardloop voordeur se kant toe, met Stewie kort op hulle hakke. Die wenner word aangekondig, sy posisie teen die liniaal word verander, en die proses begin van voor af.
Maar toe stuur hulle my ouboet ver weg.
“Die law is die law,” het my ousus Kay gesê en haar neus gesnuit.
In my laaste skooljaar maak ek maats met Lettie Louw. Sy is die slimste in ons klas en moedig my aan om my drome te volg om na skool kuns te studeer. Sy wil ook universiteit toe gaan, maar haar mense is arm, sy sal moet gaan werk.
“Ek laaik hospitale,” sê sy. “Ek het aansoek gedoen by die hospitaal om radiography te study,” sê sy. “Ten minste kry ek ’n bietjie betaling terwyl ek study, en die course is nie te duur nie, en nie te lank nie. Wie weet, miskien kry ’n ryk dokter nog sin in my . . .”
“Dink tog aan my as jy eendag so skatryk is.” Ons lag lekker vir die droom.
“Nee wat, jy is die een wat ’n famous artist gaan word,” sê sy. “Dink jy maar aan my! Wat sê die anties van die university? Is daar geld?”
“Ons negotiate nog. Hulle het ’n polis wat ietsie werd is, hoor ek hulle praat in die kombuis. Ek wil so graag gaan . . .”
Hoofstuk 6
My matriekjaar is iets van die verlede, 1966 lê op sy rug en dis weer Krismis.
Ek was die oggend by Lettie en ons het reeds ons “Merry Christmas” gesê en geskenke oopgemaak. Toe is sy kombuis toe, want die familie kom. By my huis is dit dieselfde: die mense kom.
Kay kom kuier met ’n kêrel en ons is almal verbaas dat sy so ’n mooi klong losgeslaan het. Paulkie is stil, terwyl Kay al die praatwerk doen. Hulle het Stewie saamgebring. Sy skooljare is lank reeds verby. Hy is ’n jong man van in die twintig, en ons is bly om te sien hoe goed hy lyk.
“Kyk, ons het nou gedecide om te trou, nè. Paulkie werk by Karl Bremer hospital en sy geld vir carpenter is nie te sleg nie. Ons moet nog blyplek soek en julle wiet hoe difficult dit is. Henna het gesê ons kan maar by hulle kom bly, maar haar plekkie is so klein. Sy het selwers vier kinners en nog haar suster Miss Oliver ook. Waar gaan ek en Paulkie ook nog lê? Dis difficult.”
Ons sit aandagtig en luister terwyl Kay praat. Paulkie knik sy kop, hy stem saam. Ons knik ook. Ja, dis difficult.
Ons sit die sitkamertjie vol. Krismis ken mense net een adres, sê die anties altyd, al verander die adres soms. Almal is daar. Behalwe Kay, Paulkie, Stewie en ons drie, is Dadda en antie Mona ook daar en dan nog Kitty-hulle se niggies, antie Maudie, antie Lizzie en antie Maudie se man, Bob. Almal met ’n koppie tee in die hand, oudergewoonte op Krismismiddag.
Die hoogtepunt is natuurlik die doekpudding na ete en die koek met middagtee. Op laerskool was dit nog pounds and shillings en toe het Kitty die koek deurspek met tiekies, en die gedoente om te kyk wie kry die meeste tiekies was ’n aardigheid. Later jare was dit nie meer tiekies nie en het Kitty vyfsentstukke ingegooi, maar nie so oordadig nie. “Life is too expensive nowadays,” het die anties verskoning gemaak, maar die koek en pudding het gewild gebly.
“Ek is nou nie professional nie, gooi somma die goedjies so bymekaar. Laaik djy dit?” vra Kitty dan aan die een wat eerste proe.
Almal is dit eens: die pudding was heerlik en die koek smaak vorentoe. Dan skep sy gou-gou nog terwyl sy aan ’n ander een vra: “Laaik djy dit?”
Stewie se bordjie word tot oorlopens toe vol geskep. Oor die breedte van die kamer glimlag ons met mekaar. Dis ’n glimlag wat sê: ons onthou. Ons onthou al die lekkerte van ons kleinweesdae. Ons onthou en ons is nog lief vir mekaar, ten spyte van die pyn, ten spyte van die lang skeiding, sommer ten spyte van alles. Hy staan van sy plek af op en kom sit by my.
“Nou wanneer wil djulle eintlik die wedding hou?” vra Maggie vir Kay.
“Ons het gedink somma volgende maand. Daar’s tog no sense in waiting. Ons is reg vir mekaar.”
Paulkie glimlag breed. Ja-nee, hulle is reg vir mekaar. Maar waar kan hulle gaan bly, die huise is so skaars. Die government beloof die hyse, ma wa ís die hyse?
“Nee, die wit mense sit in hom,” sê oom Bob.
“Maar ons is ook mense. Ons trou ook, kry ook kinners, party kyk nog na die ou mense. Hulle moet vir ons ok sorre, ons is ok citizens,” sê antie Maudie.
“Second-class citizens, dearie,” sê Maggie, “second-class citizens.”
“Hulle
