koel onder die voetsole op die sypaadjies. Die maan smaller of geronder snags, volgens die verloop van die maand. Musiek uit koffiekroeë, die vrolike gelag van studente, optimistiese gejuig uit die rigting van die sportvelde.
Hulle oë het mekaar gou gevind, hulle hande het geraak. Sy het gehou van die donker man voor haar, die intense manier waarop hy al hoe dieper in haar binnewerk in kyk. Die pand is gesmee. Die koeël is deur die kerk, soos die oumense altyd vertel het.
7
Hulle het in die Moederkerk getrou, ’n aandoenlike seremonie. Net haar ouers was daar, syne toe al reeds oorlede. Haar vriende het konfetti gestrooi. Syne was afwesig. Het hy ooit gehad? Net die sluiper het eenkant in ’n kerkbank bly sit, eers uitgekom toe al die gaste reeds vertrek het. Hy was so onopvallend dat niemand hom na die tyd onthou het nie. Daar was ’n klein onthaal. Almal is vroeg huis toe.
Na die euforie van die wittebrood het die varsgebakte huwelikspaartjie hulle in Windhoek gevestig. Skerf was ’n Suidwester, soos hulle in die ou taal gesê het, en kon dus maklik daarnatoe terugkeer. Hy’s in Usakos gebore en het daar grootgeword, waar sy pa, soos baie soortgelykes destyds, vir die Spoorweë gewerk het.
As kind het hy saam met die Damara-seuntjies, nes ’n eie een van hulle, op die spoorlyn gespeel. Hy het toe al reeds geleer om hom in eienaardige vermommings in te verbeel. ’n Swart seuntjie was maklik om na te maak, hy buitendien blas, en donker genoeg deur die son gebrand. Hy kon die Damara-taal later net so goed praat soos Afrikaans. By hulle het hy geleer om die plek se naam behoorlik uit te spreek: “Oe! sa! kos!” en nie “Jusikis” nie. Hulle was almal ewe vaal van die woestynstof, min te onderskei tussen swart en wit. Hy’t so gou geleer om nie ’n rassis te wees nie. Tog het hy ’n ingebore meerderwaardigheid gekoester, teenoor wie ook al, wit of swart.
Hy’t dissipline geleer. Sy pa het nie gehuiwer om ’n behoorlike pak slae in te lê as dit nodig was nie, sommer so op hom en die Damaratjies saam. G’n diskriminasie nie. Dit was Afrikaner-tradisie om, saam met die moedersmelk, ’n goeie skeut dissipline in te kry. Wyd en syd.
Skerf was in sy element in Namibië, maar Monique het maar bra swaar aangepas in die vreemde land. Die plek was toe net mooi op weg na onafhanklikheid toe. Daar was sprake van ’n nuwe bewind. Deurlopend, tussenin, is die bedreiging van die kommunistiese gevaar aangeblaas deur die Suid-Afrikaanse regering. Dinge kon orraait uitval, of sleg, of baie sleg. Niemand het geweet nie. Niemand kon die toekoms voorspel nie. Die vrees vir die onbekende was maar gedurig daar. Ma en Pa en die beskawing was ver. Die lewenskoste was hoog. Daar was baie vreemdelinge in die rondte – brasserige Duitsers, rou Engelse en bleek Finne. Almal het gereed gestaan om te skep uit die hulpbronne van die nuwe land.
Skerf was gefokus op sy nuwe werk. Dit was maar ’n gewone lessenaarjoppie – koerantberigte lees, uitknipsels versamel, dokumente bekyk, leggers liasseer, inligting omwerk na iets bruikbaars toe. Maar hy het vir die regte mense gewerk, het hy geglo. Teen die Vyand. Dis wat getel het. Hy het geweet dat dit maar die begin van groot dinge vir hom was.
Hy het die land geken, daarin grootgeword. Hy’t hom dus min gesteur aan die daaglikse dinge wat sy vrou bekommer het.
Die telefoon was al waaraan Monique kon vashou, ’n reddingsboei na die ou bekende: “Jissie, Ma moet sien wat kos botter en melk en kaas! Die tamaties is pap. Vrugte kry mens omtrent nêrens in die winkels nie.”
“Toemaar my dogter, julle het darem oorgenoeg vleis, hoor ek. Is hy nog goed vir jou?”
“Hy’s ’n goeie man, maar dis ver van die huis af!”
“Jy’s nou ’n grootmens, my kind, in ’n grootmenswêreld.”
“Aai!”
“Ons verlang net so baie, hoor!”
8
Eendag het hy net ’n kort nota van die hoofkantoor af ontvang. Daar’s vir hom iets anders op die horison. Hulle moes trek uit Namibië uit, al was hulle teen hierdie tyd hoe gelukkig daar. Die brief het geen verdere inligting bevat nie. Net ’n amptelike weergawe van “pak jou goed en kom”. “Rapporteer die 1ste Junie by hoofkantoor in Pretoria.” Daar was geen verdere aanduiding van wat hulle vir hom beplan het nie. Dit het geruik na maar net nog ’n lessenaarpos. Hy was haastig om werklik iets vir sy land te beteken, maar het besef dat hy geduldig moet bly. Hy het teen hierdie tyd al goed vermoed hoe die Intelligensiediens werk. Soms word ’n man onmiddellik in ’n taak ingedruk, amper nog te groen vir wat hy moet doen. Soms oormerk hulle ’n ou lank voor die tyd. Sit hom deur al die opleiding, vergeet byna van hom, voor hulle hom gebruik. Soms gebruik hulle hom nooit. Bly hy maar so rondhang in ’n lessenaarjoppie, tot die dag van sy aftrede, of tot die verveling te veel raak vir sy gemoed en hy self bedank. Skerf het meer vertroue as dit in homself gehad. Hy was vir groot dinge beskore.
Hy en Monique het vir hulle ’n tipiese voorstedelike huis met lemmetjiegroen mure in Centurion gekoop. Toe was die plek nog bekend as Verwoerdburg. Aanvanklik is hy in ’n klerklike joppie geplaas by die hoofkantoor van O3 as “lessenaarbeampte vir frontlinie-state”. Skerf het met die bus in- en uitgery werk toe, te spaarsamig vir ’n eie motor.
Hulle het hom ses maande hier gehou, om hom goed deur te kyk. Toe moes hy ’n reeks hoëvlak psigometriese toetse deurgaan, wat hy, hoewel hy die uitslae nooit self onder oë gehad het nie, oënskynlik met lof geslaag het. Hy is “diep” geklaar. Hy het ’n nuwe naam en van gekry, ’n volledig nuwe nasionale identiteitsdokument. Sy ou naam het nou ’n vreemde naam geword, ’n troetelnaam vir omtrent net sy vrou, sonder amptelike status. Selfs dit was lastig vir die owerhede, maar dit kon nie anders nie, al sou hulle wou, hulle kon sy ou identiteit nie net eenvoudig met ’n penstreep uitwis nie. Hy is dadelik aangesê om sy handtekening oor en oor te oefen, tot hy dit foutloos kon uitvoer. So het hy hom in ’n nuwe lewe ingeskryf. Dit was maklik genoeg hier aan die Rand, waar niemand hom geken het nie.
Bedags het hy saam met ’n klein groepie spesiaal uitgesoekte agente van koverte operasies ’n kasarm van ’n kamma-gesinswoning in die sestigerstyl in Midrand betrek. Die plek was van bo tot onder met mikrofone, alarms en luisterapparate bedraad. Elke woord is met spesiale bandopnemers ingesuig, elke skuifelgang presies en rigtingopspoorbaar vasgelê. Snags is elke tik-tak van die muurhorlosies, elke krakie van die dakplate, elke veeg van die takke teen die geute elektronies ingebed en sonies geliasseer. Niemand kon daar uit of in sonder dat iemand hoër op in ’n hiërargie daarvan geweet het nie. Die huis was wat as ’n safe house bekend gestaan het.
Hier, in die klein groepie van vyf, die binnekring, het nie een sy regte naam gebruik nie. Elkeen was agter ’n front. Die manne is bloot aan sulke kort, blaffende, half-absurde byname geken, tipies van die onderwêreld, of die bendelewe: Dik-Daan, Mad Max, Tony-Turtle, Swart-Maans. Die nominale hoof was ’n eertydse polisiesersant, ’n stugge, stil, vroeg-middeljarige man met ’n kortgeskeerde borselkop, wat net as “die Saboteur” bekend gestaan het, en aangespreek is as “Meneer”. Die topstruktuur van Nasionale Intelligensie was bekend, maar bloot as ’n soort skaduteenwoordigheid, ’n hangende wolk. Hulle het bitter min met hulle te doen gehad. Daar is toe reeds kontak gemaak met ’n hoogs geheime agent onder uiters diep dekking, ’n man wat die kodenaam “die doctore” gehad het.
Al het hulle hoe nou moes saamwerk, hoe diep elke dag mekaar se sweetreuke moes inadem, in watter mate van oomblik tot oomblik mekaar se irriterende maniërismes moes verduur, die slymerige snuifgeluide, die hoesies, die gekopkrap en die hangende sigaretdampe, is nie een toegelaat om enigiets van die ander se privaat lewe te mag weet nie. Dit was ’n bisarre situasie waar ses hoogs intelligente, hoogs opgeleide, liggaamlik fikse, uiters mededingende, hormoongedrewe hoofsaaklik jong mans in die grootste geheimhouding en onder uiterse spanning
