vir my asof ek myself nog nooit geken het nie. Ek weet nie meer wat in my lewe essensie het nie. Ek weet nie mooi wat ek soek nie, maar ek sóék. Miskien, as ek haar eendag weer sien, bied sy my dalk die begin van ’n oplossing.”
Maryn is stil. Dis selde dat Eugene hom so oorgee aan ’n ontboeseming, en dit stem haar tot diepe nadenke, selfs in hierdie pynlike uur.
“Ek het tóg ’n bietjie agter hom geskuil, weet jy, Maryn?” sê hy onverwags, en dit kos haar ’n goeie paar tellings om te besef hy praat van hul vader wat pas weggelê is. “Hy was my hele lewe lank maar daar … en … en sy gestalte het myne bedek. Die eerste maal dat hy vir my niks kon doen nie, was toe Peet en Elsje … toe …”
“Was dít waarom jy daardie middag byna Peet se kakebeen afgeslaan het?” vra sy met begrip.
“Ja … ek het my agterna so geskaam daaroor. Ek besef nou dat ek uiting gegee het aan ’n temperament wat nie myne is nie. So swak het ek myself in daardie stadium geken … selfs nou nog. En noudat hy weg is, sal ek eers werklik moet begin soek na Eugene Basson. Ek het maar nog net ’n vae idee van sy moontlikhede en sy swakhede.”
Maryn is so ontroer dat sy opnuut begin huil en hy haar weer teen sy skouer trek.
“Ek … ek hoop,” snik-sê sy, “dat jy Eugene Basson sommer môre sal vind, want vandag is te vol van gister.”
Eugene hou haar nog ’n oomblik vas totdat sy bedaar, vee toe haar trane deeglik met sy sakdoek af.
“Môre lyk vir my bitter ver,” sug sy net. “Kom, kom laat ons huis toe gaan … Die mense sal wonder wat van ons geword het.”
Hulle stap stadig op die breë grondwal van die dam terug. Halfpad steek Maryn vas en hou Eugene aan die arm terug.
“Jy het nie één woord oor Lilette gerep nie?” sê sy sag.
Hy draai om na haar met sy rug na die huis.
“Omdat ek nie weet wat om oor haar te sê wat aan haar reg sal laat geskied nie!”
“Voel jy werklik niks vir haar nie, Gene?”
Vir die eerste maal dié middag skyn dit asof Eugene se ysere selfbeheersing, so eie aan hom, hom wil verlaat. Sy gesig vertrek en hy bring vinnig ’n hand na sy oë.
“Já!” blaas hy die woord uit. “Dit sou alles so maklik maak, nè! Peet vat vir Elsje, en Eugene vat vir Lilette, sodat twee en twee vier maak! Ek sal jou sê wat ek vir haar voel – geen opwelling nie, geen vloed nie, maar ’n baie klein aanhoudende stroompie wat oor die berge en klowe van my huidige gemoedstoestand nóóit die see sal bereik nie!”
“Maar waarom wil jy ook nou só ver dink?” paai Maryn met ’n hand op sy arm, skrik effens toe sy die siddering voel wat deur hom gaan, voel aan die trilling van sy voorarmspiere hoe hy veg om beheersing, en sy pleit: “Gene, Lilette wil jou nóú hê!”
Eugene laat sy hand sak, kyk met rou oë verby haar na die loodblink vlak van die water wat plek-plek die skittering van die laatmiddagson begin opvang.
“Moet ek vir haar sê: kom, dat ek my in my nood aan jou kan verkleef … al vermoed ek dat die klem dalk môre sal verskuif? Is dit wat jy wil hê, Maryn? Jy wil so graag hê dat alles moet regkom, maar moenie dat jou goed bedoelde motief die saak belemmer nie!” sê hy ernstig.
Maryn staan verslae na hom en kyk. Só ontsteld het sy hom in haar hele lewe nie gesien nie. O, hy hét rede, dit weet sy saam met hom. Hulle is al twee smartlik rou, maar hierdie mens is wráng! Maak die regte lewensmaat dan só ’n verskil? Dis waar, sy het vir Marcel en vannag kan sy saam met hom ween, en in die dae wat kom, sal hy haar vertroos. Eugene het niemand.
“Vergewe my, boetie,” sê sy, neem sy groot hand met albei hare vas, kyk in die oë wat hy vurig op haar rig, en sien en voel hoe hul gedeelde leed dit weer goed maak tussen hulle. Maar sy ken Eugene. Wat hy gesê het, het hy gesê. En dis sekerlik die laaste keer dat sy sal probeer om sy lewe vir hom goed te maak. Sy sal soos alle moeders en susters moet terugsit en bid.
Toe hulle hulle ’n paar minute later by die ander begrafnisgangers in die ruim sitkamer van Damplaas se opstal voeg, kom Marcel – ’n lang, ligte man met ’n kort baardjie – hulle besorg tegemoet. Maar Maryn wys met ’n klein handgebaar aan hom dat alles in die omstandighede wel is. Hulle gaan sit by ’n groep bekendes wat eerbiedig, gedemp sit en gesels.
Eugene staan ’n oomblik lank besluiteloos rond in die groot vertrek, knik hier en groet daar dié wat vroeër die middag sy aandag ontgaan het. Na ’n rukkie sien Lilette hom waar sy besig is om tee te bedien, en kom dadelik na hom toe, ’n stomende koppie tee in haar hande.
Hy kyk goedig af na haar en neem die tee met ’n klein glimlag. Sy is werklik so petite; sy reik skaars tot onder sy arms. En sy lyk soos gewoonlik vanmiddag weer soos iets uit ’n prentjie. Sy is mooi sober aangetrek in ’n spierwit tweestuk met ’n swart omboorsel en ’n eenvoudige, enkele stringetjie pêrels om haar hals. Die wit hoedjie lyk besonder sjiek op haar vlamrooi hare, wat sy heeltemal weg van haar gesig bo-op haar kop dra. Haar groot bruin oë is bekommerd, ondersoekend op hom gerig, asof sy haar bes doen om elke gedagte van hom te lees nog voordat dit tot uitdrukking kan plooi op sy aantreklike gesig.
“Hoe voel jy?” vra sy byna onhoorbaar sag.
“Lafhartig,” sê hy en kyk haar vas in die oë. “Nes iemand wat ’n nuwe lewe moet begin en geen moed het daarvoor nie …”
“Almal wat langs ’n graf was, voel so,” troos sy, en trane pêrel in haar oë sodat sy vinnig wegkyk en ’n klein sakdoekie uit haar mou trek om die nattigheid weg te pink.
En dis asof daar groot berou oor Eugene spoel. Hy sluk vinnig aan sy tee, sit die koppie neer en slaan openlik ’n arm om haar sodat sy kop reg bo hare is en sy goed kan hoor wat hy sê.
“Toe maar, ek wéét jy voel ook so. Jy was lief vir hom, en hy vir jou! En jy weet ook hoe dit voel as ouers wegval.”
Sy woorde ontstem haar só dat sy haar losdraai uit sy omarming en kombuis toe loop.
Ag hemel! dink hy toe hy sy koppie weer vir een van die dorpstannies hou om vol te skink. Ek is werklik liewerig vir dié mensie, maar sy kan so oneindig gou berou by my wek. En dis regtig nie haar skuld nie. Dis suiwer my eie skuld, want ek voel skuldig omdat ek haar nie kan gee wat ek weet sy van my wil hê nie. Tog het ek nie die moed om haar dit te sê nie. Ek sien nie kans dat sy nie weer hier moet kom nie. En sy sal nie. Sy sal nooit weer kom as sy presies moet weet hoe lamsakkig onseker ek in my hart voel nie!
En so, terwyl hy hom sag geselsend by die een groep vriende en dan by die ander as gasheer aansluit, dwing sy gedagtes al om Lilette, pluk aan ou herinneringe, sodat hulle pynlik meegee en helder in sy betrokke gemoed kom staan.
Die eerste maal dat hy haar gesien het, was toe sy as verlangse familielid van Maryn se man, Marcel, hier op die dorp kom skoolhou het. Sy was so ’n skielike bondeltjie vlammende lewe. Geen mens wat met haar in aanraking gekom het, kon die onmiddellike impak wat sy maak, ontken nie. By Eugene self het sy ’n ligte en effens onwelkome beroering gebring. Hy was so diep en ernstig verweef met Peet en Elsje dat Lilette, met haar lekker loskop-sprankeling, hom terstond geïrriteer het. In daardie dae het hy haar dikwels afgejak, dikwels uit perverse magteloosheid omdat hy gesien het hoe dinge vorder tussen Peet en Elsje, en hy êrens móés bloed trek, iewers ’n soort bittersoet berou móés voel. Lilette het dit maar verduur, maar die eerste maal dat sy
