nie saam met Lilette gaan nie. Hy wil alleen vir Peet en Elsje gaan kuier, die saak met homself uitmaak en hom koester by die vlam van ’n ou vriendskap.
“Hallo …” sê Lilette huiwerig en raak aan sy hand, sodat hy haar vingers sag vasvat, en met haar glimlag.
“Wanneer gaan jy begin lentekoring plant?” vra Hennie in ’n poging om ’n gesprek te begin.
“Ons … ek het gedink om maar so gou moontlik te begin. Sommer môre of so.”
“Jy moet jouself eintlik nou ’n ruskansie gun. Net vir ’n paar dae. Jy het dit nodig,” sê Hennie sag.
“Nee,” sug Eugene. “Dit sal te swaar wees om stil te sit en dink.”
“Dis ook waar,” stem Hennie saam.
Hulle gesels nog ’n rukkie, en toe, tot Eugene se onnoemlike verligting, sien hy dat die mense begin groet en hy stap voordeur toe om hulle weg te sien.
’n Halfuur later het hy met elkeen wat gekom het, ’n woordjie van dank gewissel en bly daar nog net Lilette en Hennie, en Maryn en Marcel oor. Sy suster en haar man draal om weg te kom, onwillig om hom op hierdie skemeraand alleen te laat in die groot opstal met die lang gange en ruim vertrekke. Maar eindelik ry hulle ook nadat hy hulle verseker het dat hy dit nie vrees om vanaand alleen te wees nie. Dit sal hom net goed doen, sê hy. Eenmaal moet ’n mens tog besef dat alles finaal verby is, en die beste manier om dit te doen, is om in totale gesprek met jouself te wees.
Hennie Smit en Lilette bly nog, sit swygend by Eugene op die stoep en kyk hoe die laaste pers-rooi daglig in die weerkaatsing van die damwater vergly, en die bosluisvoëls in wit massas in die toppe van die verste wilgers saampak om saam die donker deur te slaap. Hier naby hulle weeklaag ’n paar kiewiete en verjaag twee tarentale wat tjirrend tot op ’n lae wilgertak vlieg op soek na dutplek vir die nag. Selfs die voëls soek die warmte van samesyn, dink Eugene met pyn, en hulle weet nie van die lewe en die dood nie.
“Niks sal ooit weer dieselfde wees nie,” sê hy sag, asof hy met homself praat.
Hennie kyk net in swygende mededoë na hom waar hy in sy swart begrafnispak, hande inmekaar gevou en met soekende oë op die lae stoepmuurtjie sit.
Dis Lilette wat haar klein handjie op sy skouer sit. “Dit sal alles nuut word, jy sal sien,” sê sy, en haar stem klink droef.
Eugene draai sy kop stadig na haar toe. “Sal dit?” vra hy in alle erns, sy mond stroef van smart. “Dit voel vir my asof alles sal stagneer noudat net ek hier is.”
“Dit is die effek van finaliteit,” antwoord Hennie bedaard. “Sorg maar dat jy in die komende dae nie te veel alleen is nie, Gene. Kom loer in daar by my en Marcel, kom speel saam met my skaak, enigiets, maar bly in sirkulasie. Dit help vir daardie dooie gevoel. Jou pa het my dié raad gegee toe my eie vader oorlede is …”
“Hy is reg, Gene,” sê Lilette sag, en hy sien hoe ’n blos haar gesig bedek voordat sy skigtig nooi: “Kom kuier ook vir my.”
Eugene ervaar weer daardie skielike vertedering wat hy so dikwels in haar teenwoordigheid ondervind. Foei, dink hy, na meer as ’n jaar van aan en af sleep met my is sy nog so onseker soos ’n meisietjie wat ’n ou vir ’n aand iewers heen moet skiet. Sy verwag ’n afjak, en dis my skuld. Hy steek sy hand na haar uit en trek haar tot teen hom.
“Ek sal,” beloof hy, “meer as ooit.”
Asof dit die sleutelwoorde tot sy vertrek is, staan Hennie op en hou ’n hand na Eugene uit.
“Ek gaan nou, ou vriend. Sterkte, hoor.” En toe, met ’n sydelingse blik na haar: “Lilette, ry jy sommer saam met my terug dorp toe?”
“Nee,” sê Eugene, en sy hand span om hare, “sy bly ’n rukkie. Ek sal haar self neem, dankie!”
Hennie knik met ’n niksseggende glimlag en stap weg oor die sagte kweek na waar sy motor in die rylaan geparkeer staan. Hulle luister stil hoe hy inklim en bedaard vertrek, hoor hoe die digte laning populiere wat al langs die groot dam loop, die geluid van sy motor se enjin demp. Toe dit alles weer stil is en die aand reeds pikswart skadu’s op die blink gepoleerde stoep gooi, roer Eugene, sodat Lilette haar hand terugtrek, onseker oor wat om te verwag.
“Ons moet nou gaan, Gene … Ek is later vanaand aan diens by die koshuis …”
Hy staan op van die muurtjie af, strek hom stram en vou toe sy arms voor sy bors.
“Ja …” sê hy ingedagte, “maar ek wil eers met jou praat.”
“Praat maar?”
Hy sug, trek haar met ’n arm nader sodat sy, klein en fyn van postuur, teenaan hom staan. Hy rus met sy ken op haar hare, voel hoe sy gaandeweg meer ontspanne raak.
“Ek het myself so gepantser gewaan, Lilette. Ek het gedink dat ek alles het – dat ek gegoed is, volop spierkrag en vernuf het, ’n paslike akademiese agtergrond … Maar toe verloor ek twee mense op verskillende maniere, albei ewe finaal, en ek is van my waan gestroop.”
“Elsje en jou pa,” sê Lilette onomwonde, en hy voel hoe sy lugtig en gespanne raak.
“Dis reg,” gaan hy nietemin onverstoord voort. “En nou weet ek nie meer wat in my lewe werklik essensie het nie.”
“Hoe kán jy so sê?” vra sy byna beangs, en wikkel haar los om in die skemerdonkerte sy gesig te probeer uitmaak. “Damplaas … wat van Damplaas?”
“O ja, natuurlik,” antwoord hy, vee paaiend met ’n hand oor haar hare. “Ek klem my vas aan Damplaas …”
“Ek sien,” val sy hom sagkens in die rede. “Ek sien nou, ja. Dis eintlik dat jy nie weet wie in die lewe vir jou essensieel is nie.” Sy gee ’n snik-laggie. “Ek het nog altyd geweet dat ek te gou daar was, nadat Elsje en Peet hier weg is. Ek was, soos omstandighede dit wou met my wat hier op die dorp kom skoolhou het, net eenvoudig te dadelik en geredelik dáár …”
“Hoe bedoel jy nou?” vra Eugene om tyd te wen, en laat haar gaan toe sy heeltemal uit sy arms uit beweeg en teen een stoeppilaar gaan leun.
“Ek bedoel, soos wat jy goed weet, Eugene Basson, dat my teenwoordigheid hier naby jou jou geen tyd gegee het vir rustige besinning nie …”
“Jy het dit vir my draaglik gemaak,” verweer hy eerlik en erkentlik.
Sy trek haar asem skerp in. “Ek is nie ’n gebore trooster nie, Gene. Ek is selfsugtig. As jy by my is, wil ek liefdesuitinge hoor, geen jammerkrete nie!”
Daar klop ’n dik stilte tussen hulle, des te meer voelbaar omdat die maan traag agter die populiere uitklim en hul bleekwit gesigte aan mekaar toon.
“Was ek dan nét jammerlik?” wil Eugene weet, sy stem ’n lae klank wat trek in die stil nag.
“Nee …” sê sy, en ’n vinnige draaibeweging van haar kop vang die maanlig in ’n blink spoortjie op haar wang. “Jy was soms dominerend en daadkragtig … en baie dierbaar.”
“Soos … wanneer?” vra hy ademloos, hoor ver weg hoe ’n korhaan skor roep en weer roep.
“Soos die keer met die piekniek by
