jas
Einde Januarie gaan ek Jerusalem toe. Die Kaap is vurig, maar in Jerusalem kan dit sneeu. My Jerusalem-jas met sy pelsmus moet ongetwyfeld saam. Oor die arm. Ben Gurion sal snerpend wees.
In die harwar van die British Airways/El-Al-aansluiting op OR Tambo, worstel ek deur paspoortkontrole en die verskrikking van El Al-sekuriteit met die ewige jas oor my arm. Die vlug is vertraag. Vyf en veertig minute lank trek ek deur die vertreksaal met my handbagasie en die jas.
Uiteindelik is ek op die laaste rolband vliegtuig toe. Tot ek skielik besef ek het nie meer my jas nie. Ek skrik my lam. Soos ’n mal mens hardloop ek teen die stroom op die rolband terug. My handbagasie galoppend soos ’n kalf agter my aan.
“Here!” kreet ek, “hoe kón U dit nou toegelaat het!”
Ek het nie die vaagste benul waar ons paaie geskei het nie. En soos ek Johannesburg ken . . . Ek bid magteloos as paspoortbeheer voor my opdoem, wetende ek moet dáár deur. Oor tien minute vlieg ons. Ek gaan staan as ek die onmoontlikheid van die situasie snap en voel die Jerusalem-wind deur my ribbes waai.
Toe sien ek dit. Waar ’n mens met jou bagasie en al deur die metaalverklikkers kom, staan ’n stoel. Daar lê my bruin jas netjies opgevou.
“Sekerlik, Here, het U dit self gedoen!” snik ek in die sagte pelsmus.
Op ’n dag in Jerusalem gaan ek na die nuwe Yad Vashem, wat pas geopen is. Dis hartverskeurend. Veel ontstellender nog as die oue. Al die swart-en-wit, lewensgrootte foto-getuienis is daar. Maar nou is daar ook talle videoskerms waarop oorlewendes self hulle onbeskryflike verhale oor die helkampe en ghetto’s vertel.
Vyf uur lank dwaal ek langs die ontsenuende dokumentasie, maar dis ’n videoskerm, byna heel aan die einde, wat die baie trane wat ek al gehuil het in één beker bymekaarmaak.
Hy was veertien, vertel die man met die onthou van jare in sy oë, toe hy in Dachau beland het. Met net één oorweging: Hy sóú oorleef. Van sy hele gesin het hy alléén oorgebly. Een nag word hy in sy slaapbank wakker en besef iemand het sy kosbare mus gesteel. Om kaalkop op parade te verskyn beteken één ding: ’n koeël deur die kop. Hy neem ’n moeilike besluit.
By die lig van ’n kaal gloeilampie teen die barakplafon sluip hy langs die eindelose rye slaapbanke. Tot hy uiteindelik op één bank ’n mus effens onder ’n kombers sien uitsteek.
Die volgende oggend op die paradegrond wag hy. Tot hy die skoot hoor. Een skoot.
“Ek het nie omgekyk nie,” sê die verwese ou man sag. “Hoe moes ek die res van my dae leef met sy gesig voor my?”
Met trane wat op my wange droog word, loop ek soos ’n houtpop tot aan die einde van die lang, skemer saal. Ek kom onverhoeds in die daglig uit op ’n breë balkon wat oor Jerusalem uitkyk. Vir ’n paar oomblikke staan ek soos een wat droom. Maar toe skok die ysige lug my tot lewe. Ek kyk op. Op die wind wat deur die dennebome suis, dryf silwer vlokkies sneeu.
Ek vou my dik jas dankbaar om my lyf en trek die pelsmus oor my kop. In die warm geborgenheid hoor ek die Here sê: “Ek sal al die trane van hulle oë afdroog. Die dood sal daar nie meer wees nie. Die dinge van vroeër het verbygegaan. Kyk, Ek maak alles nuut.”
Man van min woorde
Hy kom so stil die studeerkamer in dat ek niks voor die rekenaar agterkom nie. Eers toe hy my naam sê, besef ek hy’s daar. “Ek wou jou nie stoor nie,” sê hy, “maar ek kry hom nie dat hy heeltemal reg opvang nie.” Dis my pa. Pappa. Sy naam is Roi. Hy het my radio/CD-speler in sy hand.
Die middaglig teken hom teen die raam af. Sy silwer hare, sy liewe gesig, sy hande met die breë troupant. Hy het makulêre distrofie en kan beswaarlik sien. As hy en Stella, ons tweede “ma”, jaarliks uit Oos-Londen kom kuier, gebruik hy my draagbare radio. Van wat in die wêreld aangaan, mis hy op 88 niks. Ons vra hóm as ons iets van internasionale sake wil weet. Of wat die Engels vir enige woord is.
Later sien ek hom op die stoep sit en radio luister. Sy kop agteroor geleun, hande rustig op sy knieë, die radio só ingestel dat net hy kan hoor. Trane maak my blind. Hoe ontsettend lief was hy nie vir lees nie. Alles van belang verslind waarop hy sy hand kon lê. Motorry het hom na aan die hart gelê en ons het die land deurkruis. Tydrenne was ’n stokperdjie, as bestuurder en as navigator.
En toe vat dié oogsiekte hom in sy vroeë sewentigs aan. Maar ek het hom nooit hoor mor of gefrustreerd losbrand nie. Met dieselfde geduld waarmee hy ons almal met die ou Jeep op Oupa Karoo se plaas leer bestuur het, my in die hoërskool help wiskunde doen het, na ons tiener-ellendes geluister het, het hy homself sonder oë leer lewe.
Met dieselfde liefde waarmee hy kleintyd langs my bed vir my sit en voorlees het as ek nie kon slaap nie, het hy ná my ma se dood op 75 sy nuwe vrou soos ’n koningin ontvang. Ek hou hulle dop as hulle hul ingewikkelde blokraaisels eindeloos doen. Sag eenkant waar hulle niemand pla nie, sit hulle, gryskoppe dig bymekaar. Dierbaarder vriende moet ek nog teenkom. Sy spel vir hom die leidrade van die Afrikaanse woorde in Engelse letters uit. Hy dink ’n oomblik met toe oë en geplooide lippe na. Dan kom die woord.
Ons is ’n familie van blitsige emosies, geneig tot histerie. My pa is ’n man van onverstoorbare gees, min woorde. Net af en toe bestyg hy, soos ons sê, sy praatstoel. Dan vertel hy wonderlike verhale van sy jeugjare as pastoriekind in Namakwaland. Of hy onthou een of ander geskiedkundige gebeurtenis ongelooflik akkuraat. Politiekgewys was hy die land lank vooruit.
Alles wat hy doen, is nog net so presies soos vroeër. Hy vra my om die selfoonlaaier in sy tas te gaan haal. Daar kom ’n knop in my keel. Sy waslappie is netjies opgevou in ’n plastieksakkie gebêre. Die laaier se draad sorgvuldig opgerol. Die houertjies van sy gehoorfoontjie presies langs mekaar ingepak.
Ek sien hoe geduldig hy my hiperaktiewe vyfjarige kleindogter herhaaldelik laat luister na sy pratende horlosie wat die tyd aangee. Ek kyk hoe hy haar handjie in syne toevou, en in haar oor fluister waar hy sy droplekkertjies wegsteek. Haar gesiggie verhelder met soveel blinkheid dat ’n oomblik uit my kleintyd by my opkom. Hy moes ’n tyd lank van die huis weggaan. Toe gee hy my die mooiste goue armbandjie met die woordjie “d-e-a-r” wat in vier goue letterhartjies daaraan hang. “Dit staan vir: Dink elkedag aan Roi,” het hy verduidelik.
“Hoe het jy die Here met soveel oorgawe liefgekry?” vra ’n vriendin my op ’n dag.
Ek het Hom in my pa geken voordat ek geweet het wie Hy was.
’n Hoër Rots
Sowat ’n jaar of twee, drie gelede kom daar ’n woord uit Jerusalem wat min of meer sê: “In die dae wat voorlê, sal julle oorweldig word. Maar dit sal nie die werk van Satan wees of die gevolg van julle sonde nie. Julle moenie verwilderd en beangs raak nie.
“Dit is Ek wat julle oorweldig. Ek sal dit doen sodat julle kan leer om jul vertroue in niemand anders te stel nie as in die Rots wat hoër as julle is, die enigste plek waar julle veilig sal wees. Daarom sal Ek alles wegneem waarop julle vertrou en julle oorweldig en leer om stil te wees en te weet dat Ek die Rots is. Ek alleen.”
Ek het dié woord agter in my Bybel geplak. Dit in my hart opgeskryf. Dit met ander gedeel. Maar, helaas, ek het dié woord van die Here nie goed verstaan nie.
Met my het gebeur wat so baie gebeur: “Wonderlik, Here! Ek sal dit met almal deel wat dit nodig kry.”
Min het ek geweet hoe nodig ek dit sélf sou kry. Min het ek geweet wat
