Sonja? Iemand met wie jy kan gesels sonder om vreemd of skaam te voel, al ken jy hulle net vyf minute?”
“Of al ken jy hulle glad nie,” beaam Sonja met ’n glimlag. “Dan het jy Walter nie beloof om ’n radioboodskap op sy verjaardag te laat uitsaai nie?”
“Jy het mos gehoor hy hou nie daarvan nie. Ek sou hom gevra het waar hy woon en of ek aan hom mag skryf, maar ek wou hom eers alles oor myself vertel, sodat hy nie sou kon weier om my alles oor homself te vertel nie, maar toe kom daardie Arno daar aan … Jy weet nie dalk waar Walter woon nie?” vra Erika hoopvol.
“Ek dink ouma Hannah sal weet, maar sy gaan beslis nie sê nie. Kom saam. Ouma het gesê ons ry vandag terug huis toe en ek glo sy het dit bedoel,” lig Sonja haar in en begin tussen die vakansiegangers deur terugstap na hul strandsambreel.
Daar is nie ’n groter antiklimaks as die dag van terugkeer ná ’n aangename vakansie nie, dink Sonja terwyl sy in die dubbeldeur van die ruim sitkamer vassteek en beurtelings na Erika en tant Hannah kyk.
“Dis nou genoeg, Erika!” snou tant Hannah en bring haar gebalde vuis hard op die armleuning van die stinkhoutrusbank neer. Sy werp ’n beskuldigende blik op tant Riëtte wat met ’n ligte frons aan haar koppie tee proe. “Houtmeubels! Hoeveel keer moet ek jou nog sê ek kan nie houtmeubels verdra nie, Riëtte? Ek stamp my alewig teen die skerp kante.”
“Daar is ’n gestoffeerde stel meubels in albei sitkamers en die televisiekamer, Ma,” antwoord tant Riëtte met ’n kille rustigheid. “Oorlede Gerhard het die geel- en stinkhoutmeubels gekoop en ek gaan nie ná meer as twintig jaar daarvan ontslae raak nie.”
“En met wie se geld het hy dit gekoop?” speel tant Hannah haar troefkaart.
Sonja kry tant Riëtte jammer, maar dis ’n jammerte wat met verloop van tyd ’n gewoonte, byna ’n tradisie geword het, want Riëtte en ouma Hannah se woordewisselings oor haar oorlede pleegvader se armoede volg altyd dieselfde patroon.
“Die kinders hoor, Ma,” sê Riëtte vermanend.
“Dan is dit goed dat hulle ook weet. Dit was Oosthuizen-geld wat hierdie huis en elke meubelstuk gekoop het wat hier staan. Jou oupa, Erika, was ’n skatryk man met plase in elke provinsie, en jou ma, Erika, kon kies en keur onder die ryk jongmans van toentertyd, maar wie het sy gekies? Die armsalige, arm onderwysertjie Gerhard Retief,” vertel tant Hannah. Sy smak haar lippe van die genot wat die oordra van dié besondere brokkie skokkende inligting haar telkens besorg.
“My pa was ’n geleerde man met ’n doktorsgraad en hy was ’n skoolhoof voordat hy dertig was. Ek wens ek was so slim soos hy,” sê Erika uittartend en skok tant Riëtte uit haar passiewe houding.
“Nee, Erika, ons is baie dank verskuldig aan jou ouma,” kom dit berispend van tant Riëtte.
“Ek is nie, want alles wat ouma Hannah het, het eers aan my oupa Oosthuizen behoort en ek sal dit eendag erf. As Ouma nie op haar belastingvorm kan skryf ons is haar afhanklikes nie, moet sy net meer belasting betaal. Dis mos waar, nè, Ouma?” vra Erika snipperig. Sy is nog vies omdat tant Hannah sedert hul vertrek uit Durban die oggend weier om enige inligting oor Arno Landman of sy vriend, Walter, te verstrek.
“Jy het ’n suster, Erika. Wil jy hê ek moet my besittings aan Sonja bemaak?” dreig tant Hannah.
“Ouma kan maar, want Sonja sal dit tog net weer aan my teruggee,” antwoord Erika houtgerus en gaan pleitend voort: “Vertel my eers hoekom Ouma nie van Arno Landman en sy kleinseun hou nie. Waar is Hermanstad? Ek kan dit nie op die landkaart in my skoolatlas kry nie, maar ek wed as ek die telefoonnavrae bel, sal hulle my kan sê.”
“En as jy nou weet waar Hermanstad is, wat dan, dogter?” vra tant Hannah vies. “Gaan jy al die pad agter die jongetjie op die rolstoel aanry? Is jy nou ook van plan om my teleur te stel soos jou ma toe sy met jou pa getroud is? Ek was al sewentig, Erika, maar ek is nog by my volle sinne en dryf jy my ver genoeg, dan bemaak ek elke sent wat ek het aan ’n klomp liefdadigheidsorganisasies.”
“Ouma sal nooit so laf wees nie, want Ouma is te suinig om geld verniet weg te gee. Kyk net hoe vies raak Ouma elke keer as die diaken kom kollekteer,” antwoord Erika en lag met die onnutsigheid van ’n kind wat seker is van die ander se liefde.
Sonja sien die dieper frons van ergerlikheid tussen tant Hannah se wenkbroue en weet dat haar glimlag nie ver is nie, want haar oë vonkel met ’n trotse tevredenheid.
“Dis jý wat my jonk hou, Erika – jy wat my siel versondig en jou nie aan my hoë ouderdom of my hoë bloeddruk steur nie. Maar jy het nou genoeg gelol, want dié keer kry jy nie jou sin nie. Ek het ou Arno Landman in my jeug geken, maar dis ook al. Kom ons gaan kyk hoe lyk my orgideë in die kweekhuis,” nooi tant Hannah, kyk vies na die stinkhoutstoel waarop sy gesit het en stap weg na die dubbeldeur.
“Kom jy saam, Sonja?” vra Erika, wat opspring en soos ’n baldadige kind agter tant Hannah aandraf.
“Ek wou met Sonja gesels het, Erika. Gaan jy saam met Ouma,” praat tant Riëtte vir die eerste maal weer en nooi Sonja met haar oë om naas haar op die gestoffeerde rusbank te kom sit.
“Moenie dat Mamma jou ompraat om aandete te maak nie, Sonja. Jy het die hele ent pad van Durban af bestuur en jy is seker stokflou,” roep Erika uit die voorportaal en verdwyn saam met haar voetstappe.
“Ek het reeds koue vleis en ’n paar soorte slaai gaan koop, Mamma. Môre is mevrou Dames terug en dan is die huishouding weer in haar bekwame hande. Ons het nooit daaraan gedink om haar van Durban af te bel en te laat weet ons kom ’n dag vroeër terug nie,” gesels Sonja. Sy het dieselfde waaksame uitdrukkingloosheid wat haar moeder kenmerk op haar gelaat. Haar stemtoon is beheers vriendelik en te gedissiplineer om haar innerlike gevoelens te verraai.
Tant Riëtte wag totdat Sonja in die hoek oorkant haar op die rusbank gaan sit het en betrag haar ’n oomblik lank goedkeurend.
“Jy is ’n mooi kind, Sonja, mooier as my eie dogter, al sê ek dit nie graag nie. Ek moet my seker nie laat ontstel deur die moontlikheid dat ek jou eendag sal verloor nie … dat ek jou sal moet afstaan aan ’n onbekende man wat jou moontlik teen my sal laat draai …” Tant Riëtte hou haar asem ’n oomblik lank op en slaan haar blik haastig neer asof sy haar ongestorte trane vir Sonja wil verberg.
“Mamma …” verwyt Sonja sag, maar haar moeder kyk nie op nie en sy gaan pleitend voort: “Mamma weet tog dat Mamma altyd die belangrikste plek in my lewe sal inneem, dat ek nooit met ’n man sal trou wat nie net so lief soos ek vir Mamma sal kan wees nie. Ek glo nie ek sal ooit trou nie, want ek het niemand lief nie en …” Sy swyg, ineens stom wanneer die beeld van ’n groot man voor haar geestesoog opdoem.
Was dit nog vanoggend dat sy Arno Landman op die stand ontmoet het? Het hy haar ’n paar uur gelede in sy arms gedra en aangebied om saam met haar skulpe te gaan optel? Dit was vanoggend, maar dit was ook gister en eergister en ’n ewigheid gelede, want daardie oomblikke het weggeraak en sy het alleen agtergebly … sy en die beeld van ’n man wat sal vervaag totdat Arno Landman net ’n naam in haar gedagtes is.
“As jy net weet hoe vrees ek daardie dag dat jy ’n man liefkry, Sonja,” trek Riëtte se stem haar terug tot die hede. “O, ek besef ek is selfsugtig; dat ek geen reg het om jou te vra om altyd by my te bly nie, maar tog … Jy is so ’n pragtige, liewe kind, so ’n aangename metgesel … so anders as die eiesinnige Erika. Sy sal trou en weggaan, want sy is net vir haarself belangrik, maar jy is ’n dogter vol begrip en dankbaarheid vir alles wat ek die afgelope een en twintig jaar vir jou
