het meer olifanttande uit die Bos uit gesmokkel as wat die kroon kon tel en permissie het hy nog nooit van geniemand gevra nie. Die enigste geluk wat aan die kant van die bosmense gestaan het, was dat die kroon se bos te ontsaglik groot was vir die kroon se wagters om almal by te kom; ’n man kon darem gereeld van die kroon se wild vir die pot vang, solank jy net die strikke ver van die voetpaaie af gestel het. Boswagters is bang vir verdwaal, hulle swenk nie uit ’n voetpad nie.
En vra jy ’n boswagter wie die kroon nou eintlik is, kry jy by elkeen ’n ander antwoord: Queen Victoria; die goewerment; Jackson, die magistraat op die dorp; Mister White; kaptein Harison, die hoofbewaarder wat so min as moontlik sy voet in die Bos gesit het; of die honourable Barrington van Poortland, wat met tye in die kroon se parlement in die Kaap loop sit het. En dan was ek, Silas Miggel, die een wat moes loop kyk dat alles oorkant op sy grond nie vergaan nie. Soos ek die ding verstaan het, het net die liewe Here en die houtkappers nie sê gehad in die kroon nie. Gert Oog van Groot Eiland het eendag vir ’n wagter gevra aan wie hý reken die houtkappers dan behoort. Toe sê die man hulle behoort ook aan die kroon, aan wie anders? Toe stamp Gert hom in ’n byangelbos in en hy moes agterna loop os verkoop om skade te betaal. Solank jy binne-in die Bos op een van die ooptes, een van die eilande, gewoon het waar die kroon jou nie kon sien nie, was daar nie veel moeilikheid nie. Die kroon moes hout hê vir die treinpaaie en telegraafpale en hawens en stoele en katels en tafels, en die hout moes gekap en uit die Bos gesleep word en daarvoor moes daar houtkappers wees.
Die moeilikheidmaker was ek, Silas Miggel, wat op ’n dag die oormoed had om op die rand van Gouna se deel van die Bos, op die groot oopte wat ons die platrand noem, vir my en Mirjam te loop huis opslaan waar die kroon my openlik kon sien as hulle wou. Mirjam was toe nog nie twee nie. Maar lank voor sy mens was, het ek al sin gehad vir die platrand. Die jare toe ek nog voorkapper in my oorle pa se span was, het ons die osse op die platrand laat wei wanneer ons die keer in Gouna se bos kom kap het. Vir my was die platrand die mooiste stuk oopte: aan die westekant, dis nou na Poortland se kant toe, lê die diepe boskloof met die Knysnarivier onder in die ruigtes; aan die oostekant is dit weer die kloof waarin die Gounarivier en sy sylope ’n pad uitgekalwer het tot gunter onder om die voet van die platrand tot by die Knysnarivier. Noord lê die groot bos, dikbos, reënbos, hoogbos. Gouna se bos. Oubos. Dis nie ’n bang man se plek nie.
Ek was nie lank op die platrand nie, toe kom skel die eerste wagter: “Wie’t jou die reg gegee? Dis kroongrond hierdie! Jy moet afbreek en terugtrek Groot Eiland toe. Of Spruitbos-se-eiland toe, of Brandrug toe, of Barnard-se-eiland toe.”
“Aan wie behoort die eilande?”
“Aan die kroon, natuurlik.”
“Met ander woorde, ek mag op die kroon se eilande binne-in die Bos gaat bly, maar nie op die kroon se oopte hier by Gouna nie?”
“Dis reg.”
“Hoekom nie?”
“Dis grond wat eenkant gesit is.”
“Vir wie en vir wat?”
Dit kon die wagter my nie duidelik sê nie, hy’t voorgestel dat ek dit vir die goewermentsman op die dorp, die een wat oor die kroongrond aangestel is, loop vra. Daardie jare was dit ’n ander man, White het later gekom.
Ek het die wagters laat praat. Soms het hulle maande lank vergeet om te kom praat. Trek sou ek nie. Mirjam moes son en oopte en baie blou lug bo haar hê. Die olifante het hulle kleintjies son toe gevat as die Bos te koud en te nat word; ek het Mirjam son toe gevat omdat dit beter was om met haar eenkant te bly vir die dag as sy groot is en haar lot haar inwag. Sy was nie soos ander meisiekinders nie.
Ek was seker al goed ’n drie jaar op die platrand toe White, die nuwe goewermentsman, my eendag van sy klerk op die dorp laat voorkeer en na sy kantoor laat bring.
“Is jy die man wat hulle Silas Miggel noem?” vra hy toe ek met Mirjam voor sy tafel staan.
“Dis ek, ja, Mister. Eintlik is ek Silas van Huyssteen, maar ek staat bekend as Silas Miggel en hierdie is my meisiekind, Mirjam. Mirjam, groet die oom.” Sy’t hom die hand gegee soos ek haar geleer het en ek het gesien hy haal sy oë swaar van haar af.
“Dis ’n besondere mooi kind, Mister Miggel,” het hy half ongemaklik erken.
“Ja, dit is,” sê ek hom, “en ek maak haar alleen groot, want haar ma se siel het hierdie aarde verlaat net ’n uur nadat sy gebore is.” Dit was nie ’n ding waaroor ek ligtelik gepraat het nie, ek het dit maar sommer genoem in die hoop dat ek hom ’n bietjie saf sou kry. As jy uit die Bos kom, was daar min genade aan jou kant; wat jy het, moes jy gebruik.
“Ek verneem dat jy ’n man is wat homself wederregtelik bo by Gouna op die bosrand loop neerplak het. Op kroongrond. Die boswagters rapporteer aan my dat hulle reeds jare lank met jou sukkel.”
“Dis waar, ja.” ’n Mens moet nooit die waarheid bestry nie. En as ’n ander man klaar vererg sit, moet jy nie jou ook nog staan en erg nie. “Mister sien, ons bosmense is baie dom,” sê ek vir hom. “Almal hier op die dorp glo dit en probeer ons maar kul waar hulle kan – Mirjam, los uit die oom se pampiere! Omdat ek ook bosmens is en daarom min van verstand, verstaan ek nie hoe dit is lat ek tien tree die Bos in mag bly, maar nie tien tree uit nie. Ek sê Mister reguit, my arm is te kort om daardie voël te vang.”
“Gouna se platrand is kroongrond wat vir immigrante eenkant gehou word. Jy het seker nie veel verstand nodig om dit te verstaan nie, Mister Miggel,” kap hy my lekker.
“Nee,” sê ek, “seker nie. As Mister my dan net kan sê wat ek moet doen om ’n immigrant te word, sal ek baie bly wees.” Ek het goed geweet wat ’n immigrant is, ek wou hom maar net ’n bietjie wys hoe dom ek is.
“’n Immigrant is ’n persoon wat van ’n ander land af hierheen verhuis.”
“Van watter land af?”
“Van enige land af. Meesal van Engeland af, of van Holland af. Skotland.”
“Dan kom jy tot hier en die kroon gee vir jou ’n stuk grond present.”
“Nee. As ’n persoon as landbou-immigrant kom, word grond aan hom toegestaan wat hy jaarliks moet afbetaal.”
“Hoeveel grond?” Die man se geduld was min, maar ek wou weet.
“Twintig akker.”
“Hoe betaal jy?”
“Jy gaan my nie weggepraat kry van jou onwettige blyery by Gouna nie, Miggel!”
“Ek weet, Mister, maar ek wil baie graag weet van die betalery.”
“Een akker kos tien sjielings. Soos ek reeds gesê het, kry so ’n immigrant twintig akker en hy moet dit ná een jaar begin afbetaal teen een sjieling per akker per jaar vir tien jaar lank.”
Hy het dit afgejaag, maar my kop het bygehou en die som was maklik om te maak. Ek het die halfsak mielies wat ek by my had, laat sak en op die stoel, wat langs my gestaan het, gaan sit.
“Mister,” sê ek, “met ander woorde, vir tien pond kan ’n man twintig akker grond in die hande kry?” Tien pond het ek nou wel nog nie daardie jare bymekaar gehad nie, maar daar was darem ook nie niks in my geldblik nie. Ek het altyd gesê ’n man wat sy eie grond besit, sit met sy agterwêreld op sy eie troon. “’n Man kan nie dalk meer as een so ’n stuk grond bekom en afbetaal nie?”
“Nee.
