vingerpunte doop.
Daar was nie eers ’n enkele blommetjie aan nie.
Net in haar hart het dit geblom. Mens moet ’n pa hê …
5
Die Sondagmiddag het Johannes Stander weer voor oom Cornelius se huis in Langvleibos stilgehou.
Skemeraand het sy ’n vreemde gevoel gekry dat die lewe skielik opwaarts begin val het. Geweet hoe dit moet wees om van modder skoongewas te word; hoe dit is wanneer ’n strepie lig skielik in die donker begin glim …
As haar ma net nie so orig was nie! Strik in die hare en twee rooikol wange. Opgedollie in oom Cornelius se enigste wit hemp by die aaklige pers romp en die paar groen skoene wat Krismis in die kerkverpleegster se genade-pakkie was. Drie nommers te groot. Sy’t sonder ophou gespog dat die Kerk mos nou bly neul oor die kind – dis nou sy, Karoliena – wat moet Oudtshoorn toe gestuur word om vir teacher te gaan leer. Waar moes die geld vandaan kom? Andries Koen wat bokant Soutrivier kap, sê dit het hom £32 vir die eerste jaar gekos om sy meisiekind Oudtshoorn toe te stuur; £64 vir die tweede jaar. Ons is nie almal Andries Koens wat kan grond byhuur en vee aanhou nie, ek hoor hy’t al weer bygehuur. Terwyl hy kap, pas die stomme vrou vee op soos ’n meid. Die ander dogter is goed getroud in Johannesburg.
“Ma …”
“Gooi vir Johannes nog ’n bietjie koffie in, Karoliena, en trek reg jou rok – die ding hang met ’n punt.”
Die enigste uitweg was om Johannes te sê hulle moet ’n entjie gaan stap.
Die loeries was al besig om bome toe te kom vir gaan slaap, maar dit was nog lig genoeg. ’n Ent die bos in met die voetpad het Johannes skielik haar hand gevat, haar reguit in die oë gekyk en half ongeduldig uitgeroep: “Karoliena, jy moet uitkom uit die bos uit. Dringend!” Amper asof hy haar aan die hand wou vat en uit die bos trék.
“Ek weet nie hoe nie,” was al wat sy kon sê. Hy had die mooiste blou oë …
“Jy’s ’n pragtige meisiekind, jy hoort nie hier nie!” Droomwoorde. Afwassing. Sy wou nie hê hy moes ophou nie. Die mooiste gesig …
“Ek moet terug Wittedrift toe, hulle wil nie hê ek moet uit die skool uit nie.”
“Tot die einde van volgende jaar. Standerd tien is genoeg. Parkes stel al meer meisies in hulle kantore aan, ek het goeie kontak. Jy moet uit die bos kom.”
“Waar kry ek blyplek op die dorp?”
“Daar loseer gawe jongmense by miss Ann Macmaster se losieshuis. Jy sal gou leer om Engels te praat.”
“Ek kan Engels praat. Mister Fourcade praat net Engels met my.”
“Jy moet wegbly van daardie ou Kommunis af. Vir wat peuter die ouman met jou? Ek is seker dis vir jou wat ek eendag in sy motor gesien het.”
“Hy gee my soms geleentheid Wittedrift toe. Of huis toe.” Hy is eintlik my pa, maar niemand weet dit nie.
“Ek hou niks daarvan dat jy saam met hom ry nie.”
Die lewe het opwaarts begin val …
Terwyl jy eintlik steeds in jou slaap geloop het en die mooiste drome deur jou kop laat speel het.
Behalwe dat die duiwel eers ’n laaste pluk kom gee het! Want vieruur een oggend, toe oom Cornelius die voordeur oopmaak om te begin aanstap na waar die planters ligdag moet inval, sit Hestertjie Vermaak van bokant Diepwalle buite inmekaargekrimp in die lampskynsel. Sy huil bitterlik.
Oom Cornelius sê hy’t nie tyd vir meisiekindgeneuk nie, die voorman laat nie inval as jy nie betyds is nie. Haar ma kom met ’n kombers om die lyf en help Hestertjie die huis in, sy kan skaars op haar voete bly. Sy, Karoliena, kom staan in die middeldeur om te kyk wat aangaan.
“Ant Meliena,” huil Hestertjie, “ek’s in die andertyd.”
“Jissus!” skree haar ma en stamp Hestertjie dat sy op die voorhuiskatel val. “Kan julle nie julle gatte toespelle nie, is hier nie genoeg swaar in die bos nie? Karoliena, breek vir haar ’n patat!”
Sy staan. Die aakligste pikswart donkerte kom stoot die drome in haar kop weg, en los net vir Hestertjie in ’n bondel op die katel.
“Karoliena!”
“Ja, Ma.”
Sy en Hestertjie was saam in dieselfde klas. Hoewel Hestertjie twee jaar jonger is omdat sy op ouderdom skool toe is. Hulle was elf kinders en haar pa was ook ’n houtkapper. Dan sê meneer hy wens hy kon die twee van hulle deel: helfte van die een vir die ander een; helfte van Hestertjie se soet vir Karoliena, helfte van Karoliena se verstand vir Hestertjie. Af en toe loop sy ná skool saam met Hestertjie huis toe, sommer van nuuskierig om bietjie na Hestertjie se ma te gaan aap. Dik. Ou swart hoed op die kop, die kinders sê haar hare is gekoek, sy’t nie ’n kam nie. Ná ’n ruk – altyd sodat die antie sal hoor – vra sy vir Hestertjie wat so stink? Dan word die antie kwaad. Skree sy: Maaifoelie, jy moet in my huis kom staan en snuif! Vandat jou blerrie ma man gevat het met plankvloere en ’n stoof verbeel sy haar sy’s die blerrie queen! Plaas sy liewers haar maaksel maniere leer. Ek’s ’n geleerde vrou.
Hestertjie se ma had ’n boek. ’n Rooi boek. Flenterig. Maar dit moes altyd op die rak in die voorkamer lê want as die kerkverpleegster of predikant kom, het die antie die boek op haar skoot oopgeslaan en aandagtig daarin begin lees. Toe sê Hestertjie eendag haar ma kan nie eers lees nie. Toe sien sy, Karoliena, dis ’n skoolgeskiedenisboek. Immers kon háár ma darem lees.
Laat die middag, toe haar ma terugkom van Diepwalle af nadat sy saam met Hestertjie geloop het om te gaan sê, het sy met sulke snaakse stil-oë op die rusbank kom sit. Ná ’n ruk sê sy: “Jy moet klaarkry met skool, Karoliena. Jy moet Johannes Stander vat.”
“Ja, Ma.”
Sy sou dorp toe gehardloop het na Johannes toe as sy kon.
Sy moes uitkom uit die bos.
Maar toe sê Johannes sy moet eers standerd tien klaarmaak.
’n Lang jaar, ’n bitter jaar. Aan die een kant het haar ma bly pluk om haar uit die skool te kry; aan die ander kant het Johannes bly stoot om haar in die skool te hou.
“Geleerdheid, Karoliena, is besig om ’n vereiste vir vandag se meisies te word. Jy sal my nog dankbaar wees.”
Haar ma het tot by dominee loop moles maak oor die Kerk nie wou toelaat dat haar meisiekind om toekomsredes uit die skool gehaal word nie. As sy Johannes Stander as skoonseun kwyt is, vat sy die hele Kerk met preekstoel en al hof toe. Wag maar. Skoolvakansies, wanneer sy, Karoliena, soms saam met mister Fourcade bos toe is, het haar ma tekere gegaan soos ’n kloekhen wat in elke skaduwee ’n valk sien verbyvlieg het.
Die laaste dag van die laaste skooljaar van haar lewe het Johannes haar en haar soetkys self by Wittedrift se koshuis kom haal. Agter die berg, amper by Uniondale se kruis, het hy stilgehou en haar gesig tussen sy hande gevat. Godswonderlik. Sy oë het skroomloos gesê hy vat haar nou vir hom.
“Van hier af loop ons saam, Karoliena. Ek gaan na jou omsien, ek gaan jou uit die bos haal en onder my eie sorg plaas. Verstaan jy wat
