Sy hardloop koshuis toe, gooi haar klere in die soetkys wat die Kerk haar gegee het, vee haar gesig af, trek haar skoene aan, kam haar hare.
By die kantoor sê die hoof die man sal nou weer terug wees, hy het net gou met een van die ander onderwysers gaan praat oor ’n sekere wilde blommetjie wat glo in die koppe bokant die skool groei.
“Die man is ’n plantkundige – wat noem ons nou weer ’n plantkundige, Karoliena?” Soos skoolhou.
“Botanis, meneer.”
“Korrek. Die skool sluit nou wel eers oormôre, maar aangesien hy bereid is om jou tot by Diepwalle te neem, het ek besluit om jou vandag reeds verlof te gee om huis toe te gaan.”
“Dankie, meneer.”
Meneer Kritsinger, hy was nie onaardig nie. Sy wou net nie in sy simpel ou skool wees nie. Die Kerk het gesê sy moet geleerd kom, die grootste probleem met die armblankes in die bos is hulle ongeletterdheid. Oom Cornelius sê dis ’n lieg. Diaken van Zyl sê die houtkappers se grootste probleem is die feit dat hulle so ’n ongodsdienstige spul is. Sal dorp toe stap vir koffie en suiker, maar nie om in ’n kerk te kom nie! Toe sê een van die houtkappers vir hom, trek bietjie uit jou manel, dan sê jy dit weer. Ons gaan iedere Sondag kerk by Veldmanspad se skool, en Woensdagmiddae biduur wat die boswagter vir ons hou – as ons nie te ver van die huis af kap nie. So hou jou bek.
Skielik vra meneer Kritsinger dié dag: “Karoliena, is jy gelukkig hier in die skool?”
Nee, sê sy in haar hart. “Ja, meneer,” sê sy met haar mond.
“Jy moet my belowe dat jy nie die skool sal verlaat nie.”
Ek sal. “Nee, meneer.” Waar’s die man wat my geleentheid gaan gee?
Toe kom die man. Mens kon aan meneer Kritsinger se manier sien dat hy ’n vername man was; hulle het net Engels gepraat en meneer Kritsinger het saam buitetoe geloop en die man innig bedank vir sy ontferming oor die poor girl; sy het dit nie maklik nie, haar vader is ’n houtkapper.
In haar hart sê sy: Dis nie waar nie, my pa is lankal dood.
Wonderlikste was dat die man ’n motorkar had! ’n Motorkar met ’n afslaankap, baie soos ’n perdekar, maar met wiele in plaas van perde en die motor se letters was CCO 10. Sy het al ’n hele paar keer vantevore in ’n motor gery, dit was lekker gou. Oom Wiljam Stander bokant Veldmanspad het vier melkkoeie en ’n motorkar gehad wat £40 gekos het, maar die mense moes betaal as hulle wou saamry. Dan lag oom Wiljam en sê hy maak party maande meer uit mense oplaai as uit melk verkoop.
Toe loop meneer Kritsinger om die motor, maak die agterste deur oop en sê vir haar sy moet agter inklim. Die Engelsman sê: Nee, laat haar voor sit.
Toe sit sy voor.
Toe ry hulle. Tog te lekker! Ná ’n ruk begin sy wens die pad agter die berg langs moet nooit ophou nie, dat die vriendelike ou oom haar nooit weer moet aflaai nie. Hy praat Engels, sy praat Afrikaans, hulle verstaan mekaar goed. Sy bril se raam lyk van dieselfde stoffasie gemaak as haar kam. Die pak klere wat hy aanhad, was blougrys soos ’n bloubokkie se jas; om die waarheid te sê: hy’t van die kant af kompleet soos ’n ou bloubok met ’n bril op gelyk! En hy praat met haar asof sy ’n gewone mens is wat hy opgelaai het, nie ’n armblanke nie. Sy vra: Hoeveel kinders het oom? Nee, hy het nie kinders nie. Sy vra: Waar is oom se vrou? Nee, hy het ook nie ’n vrou nie. Sy sê vir hom, dis geen wonder oom het nie kinders nie. Hy lag, en vra hoe lank sy al op Wittedrift skoolgaan. Amper twee jaar, sy’s in standerd agt. Hy vra of sy skool geniet. Nee. Hy vra uit watter deel van die bos sy kom. Langvleibos. Is sy lief vir die bos? Sy vra: Hoe’s mens lief vir ’n bos? Dis net ’n bos. Sy vra: Waar woon oom? Witelsbos, dis ’n hele ent anderkant Wittedrift. Hy vra of sy Diepwallebos ken. Sy sê meeste van die voetpaaie, ja. Hy vra of sy al ’n olifant gesien het. Sy sê baie spore, baie mis, maar nog nie eintlik baie olifante nie. Hulle is baie gevaarlik; beste is om maar altyd ’n stinkhout of ’n witels in die oog te hou om in op te klim vir ingeval hulle jou jaag – die ander bome in die bos is te regop om te klim. Het oom al ’n olifant gesien? Ja. Hy’t lank in die bos gewerk. Was oom ’n houtkapper? Nee, hy is die landmeter wat lank gelede die bos in seksies opgemeet het. Weet jy wat ’n seksie is? Ja, oom, dis ’n wêrrie. Die houtkappers moet lootjies trek om ’n wêrrie te bekom om in te kap, hulle is baie ontevrede omdat hulle nie meer mag kap soos hulle wil nie. Hy sê hy weet. Die mense in die bos word al meer armer, oom. Hy sê hy weet. Hy vra: Woon meneer Barnard nog by Jim Reid-se-draai? Ek weet nie, oom, daar woon baie Barnards in die bos; daar bo by Jim Reid-se-draai woon net so ’n snaakse wilde oom in ’n houthuisie. Dis hy, sê die man en glimlag sy gesig vol plooie.
“As jy hom weer sien, sê vir hom mister Fourcade stuur groete. Hy ken my.”
Toe hulle by Buffelsnek om die varingdraai kom, hou hy stil en klim uit om ewe aandagtig na ’n boom langs die pad te gaan staan en kyk. Op en af. Op en af.
“Dis ’n rooihout, oom,” sê sy toe hy omdraai en terugkom by die motor. Skielik kyk hy haar aan asof hy haar die eerste keer raaksien. “Ons noem hom sommer papierboom omdat sy bas so nes velle papier afskilfer, maar ou Abel Slinger, dis ’n baie ou man in die bos, noem hom kouhout omdat daardie boom selfs op die warmste bergwinddag ysig koud voel onder jou hand of agter jou rug as jy bietjie lafing soek.” Sy wou nog bygevoeg het dat Abel se ou vrou altyd ’n stukkie rooihout aan ’n riempie om haar nek dra omdat dit glo alle booshede weghou. Of dat jy van die bas moet snuif as jou kop seer is.
“Ken jy al die bome in die bos, Karoliena?”
“Die meeste, nie almal nie.”
“En die plante in die onderbos?”
“Nie almal nie. Maar meeste, dink ek.”
“Waar woon Abel Slinger deesdae?”
“’n Ent met Ysterhoutrugpad in, amper by Dirk-se-eiland – as oom weet waar dit is …”
“Ek weet, ek het daar opmetings gedoen. Abel was vir my cooking boy.”
“O. Wat is die snaaksste iets wat oom in die bos gesien het?” Dalk …
“’n Seldsame orgidee.”
“Ek ken hulle nie. Net die wasblommetjies wat partykeer uit die geelhoute se bas groei.”
“Dis orgideë.”
4
Die tweede keer wat sy Johannes Stander gesien het, was hy ’n mooi lang man wat uit sy motorkar by Diepwalle se stasie geklim het.
Dit was skoolvakansie, mister Fransen het haar spesiaal die Woensdagoggend laat roep om saam met ’n man in die bos te kom loop – ’n man wat vir ’n koerant of ’n tydskrif oor die houttreintjie wou kom skryf. Meneer Speight. Wat kort ná twaalf die dag ligvoet van die trein spring by Diepwalle: sak oor die skouer, boek in die hand, kamera om die nek. Jonk. Kam se tandpaaie lê deur sy dikgeoliede hare. Toe mister Fransen hom aan haar bekendstel, druk hy haar vingers amper inmekaar en sê hy is van die South African Railways and Harbours se magazine, kan hulle asseblief onmiddellik begin stap? Sy tyd was ietwat beperk, die geleentheid wat hom terug dorp toe kom haal, sal teen eenuur se kant daar wees. Vir mister Fransen sê hy ewe ongeskik-reguit dat dit jammer is dat daar nie ’n gentleman was om hom te vergesel nie, hy’t ver gekom om die nodige inligting te kry.
Die stomme Salmal Fransen
