glo nie. Miskien sal sy eendag vir mister Fourcade sê. Die enigste met wie sy eendag wel ’n stukkie daarvan vertrou het, was ou Abel Slinger …
Sy het die dag kortpad gekies met die voetpad langs van Barnardseiland af, Diepwallebos deur om by die huis te kom. So twee uur ver se stap. Sy en haar ma woon toe nog onderkant Diepwalle se bosboustasie. Haar ma het haar die oggend eiland toe gestuur om die rooi rok te gaan terugleen by haar suster Maria omdat haar ma daardie tyd begin tof en tooi het vir oom Cornelius Kapp van Langvleibos se kuiers. Saans sit hulle in die voorkamer en sy, Karoliena, lê in die agterkamer. Dan roep haar ma om te vra of sy al slaap, dan hou sy haar aan die slaap, dan blaas hulle die kers in die voorkamer dood, dan hoor sy hoe die kooi in die voorkamer al vinniger en vinniger kraak …
Dan wens sy sy kon diep die bos in loop en nooit weer terugkom nie. Dis net dat sy toe nog so bang was vir donkerbos.
Dit was warm dié dag – benoudwarm – die tweede bergwinddag na mekaar. Die sweet stroom haar later af; die bos was droog, die kleinste stokkie het onder haar voete geklap, selfs die bome het anders gekraak. Soos goed wat tande het. Die lug was anders, die lig was anders, alles was helderder, asof mens dieper as gewoonlik die bosruigtes in kon sien. En doodstil. Spokerig stil.
Toe die eerste blits die bos blink slaan, het sy so groot geskrik dat sy soos ’n verskrikte ding begin hardloop het. Toe die tweede bliksemstraal val, het sy hardop begin huil van bang dat die weer haar ook kom doodslaan het soos vir haar pa. Sy was amper by die ou groot kalanderboom ’n ent voor jy die hardepad by Diepwalle kry, toe dit haar byval dat jy nie in donderweer moet hardloop nie! Sy was in elk geval so moeg, sy’t sommer die sloop met die rok in in die sleeppad neergegooi en van vrees met haar rug teen ’n lêboom gaan staan om te bedaar. Toe spat die derde blits. Toe sy opkyk, sien sy die beweging van die vreemde spookgedaante wat stadig besig was om uit die kroon van die kalander op te rys asof dit ver oor die bos wou uitkyk. Lang vaalgroen kleed, nie van rokslap nie, fyner en slapper; bene en arms onder die kleed se voue; ’n lyf. ’n Kop met slierte lang vaalgroen hare. Helder. Nie soos in droom nie. Helder. En iewers bo in haar kop sê woorde vanself: Dít, Karoliena, is die boom se geheim.
Agterna het sy onthou dat die boomspook nie tot by die voete uit die boom gekom het nie. Dat sy nie kon sê of dit ’n wyfie- of ’n mannetjiespook was nie.
Die aand toe sy haar ma hoor roep om te vra of sy al slaap, was sy reeds buite in die donker en die reën. Sy’t vroegaand, toe die simpel oom kom, die houtluik in die agterkamer oopgemaak en suutjies deurgeklim om in die bosrand te gaan wegkruip.
Sy was nooit daarna weer bang vir donkerbos nie.
Lank, lank daarna het sy eendag vir ou Bothatjie gevra wat die snaaksste iets is wat hy al in die bos gesien het. Toe sê hy dokter Phillips se gesig toe hy hom die dag die drie stinkhoutjies wys.
Niemand ken die bos soos ou Bothatjie nie. Soms voel dit vir haar of hy nie soos ander mense gebore is nie, maar dat hy op ’n dag uit ’n boomsaad op die bosvloer begin groei het.
Rooi-els se klein bruin saad in die sagte doppie. Want selfs sy wilde bos witgrys hare is die kleur van ’n rooi-els se blom, en ’n lang, woeste baard. Soms vra vreemdes hom om teen die bosrand te staan sodat hulle van hom ’n kiekie kan neem.
Markus Josias Botha. Van Jim Reid-se-draai bokant Diepwalle. Ou Bothatjie, sê hulle vir hom. Oujongkêrel. Netjiese plankhuisie minder as ’n klipgooi van een van die olifante se hoofpaaie deur die bos. Nee, hy’s nie bang vir die dikbene nie. Sê hy’t afspraak met hulle: Hy hinder hulle nie, hulle hinder hom nie. Kom skuur partykeer lyf teen ’n hoek van die huisie dat sy paar stukkies bordegoed klingel, maar rig nie skade aan nie. Weet hy’t ’n hoë man se permissie om daar te woon.
Hy vertel jou graag van die hoë man. Kom mos een oggend by my aan op ’n spoggerige perd, kom stel homself bekend, sê hy’s dokter Phillips. Ek sê, aangenaam, ek het juis so pyn agter die blad. Nee, sê hy, nie daardie soort dokter nie, ’n plantdokter. Aangestel by Diepwalle deur die goewerment self om dringend bestudering van die bos te maak. Research. Dat ek nie langer hier by Jim Reid-se-draai kon huismaak nie, al die mense gaan uit die bos gehaal word. Ek skrik nie. Ek waarsku hom net dat ek met my eie oë gesien het dat ’n olifant ’n perd flou jaag in hierdie bos. Sodat misterdokter nie kan sê hy’t nie geweet nie. Olifant is ’n slim man, voorjare het ons nie eers sy naam in hierdie bos genoem nie van banggeit hy hoor en kom jaag jou. En ongelukkig sal misterdokter my nie die bos kan uitsit nie, want ek is die eintlike een wat jou van bestudering sal moet leer.
’n Paar maande later sit die man op daardie einste boomstomp voor my deur. Te voet gekom om met my akkoord te kom maak. Goewerment wil al die ooptes waar dit uitgekap is, oorgeplant hê. Ek sê: bos laat hom nie van mens plant nie. God het hom klaar geplant, vergange al. Slimgod, Gewag tot die bome halflyf hoog staan voor Hy bosbok kom injaag het, want anders was alles afgevreet. Waar dit uitgekap is, is dit uitgekap en neem die fyngoed oor. Soos die olifante wat hulle so aan’t uitskiet is, en nie sal terugkom nie. Dood is dood. Misterdokter sê hy aanvaar dit nie, ons moet ’n proef maak. Ek, Bothatjie, moet ’n proef maak teen ’n sjieling ’n dag hier op Jim Reid-se-draai op die oop stuk wat voorjare ’n depot was vir die hout wat uit Kom-se-bos gesleep is en waar ek die stuk skoongemaak het vir my tuindery. Altyd iets wat in die pot gegooi kan word … saam met ’n stukkie vleis. Hy sê goed, maar dan werk dit van hier af só: een ry groente, een ry boompies. Veral stinkhout. Ek sê, misterdokter, ek weet nie so mooi nie; stinkhout laat hom nie plant nie. Maar ek sal try.
Goeie ou Bothatjie. Vra nie vrae nie. Gee jou net blyplek wanneer jy nie weet watter kant toe nie. En altyd so bly oor die sakkie tabak.
Toe sy die eerste keer van Johannes af weggeloop het, was dit al skuilte wat sy kon vind.
3
Bosmense trou met bosmense. Net af en toe gebeur dit anders. Soos met haar en Johannes.
As sy stip terugdink, kan sy helder onthou toe sy hom die eerste keer gesien het. Sy en haar ma het die dag die tien myl dorp toe gestap van Langvleibos af om vir haar, Karoliena, rokslap en skoene te gaan koop. Halfpad het die perdekar hulle van agter af ingery en stilgehou om te vra of hy hulle geleentheid kon gee. Haar ma sê ja dankie, mister Stander, ons moet vir ’n vername saak dorp toe. Haar ma was nie so erg sku soos die meeste bosvrouens nie. Hulle klim. Sy agter, haar ma voor langs hom. Hy is ’n lang man, sy kop raak amper die kar se kap. Die perde draf lekker, dit was afdraand. Haar ma sê ewe spoggerig vir die man hulle gaan dorp toe om te gaan klere koop vir die kind wat moet hoërskool toe op Wittedrift.
O, sê die man. Kyk ewe verbaas om na haar; seker nie daaraan gewoond om te hoor dat boskinders, veral bosmeisiekinders, hoërskool toe gestuur word nie. Daar was wel ’n paar seuns uit die bos in die ambagskool op Knysna, maar die probleem was dat hulle standerd ses moes hê om ingeneem te word en dié had weinig, want lank voor standerd ses het hulle al in die kapspanne gewerk. Twee meisiekinders van Veldmanspad was in die huishoudkundeskool op die dorp; eintlik ’n skool vir armblanke kinders.
“Hoe oud is die dogter, mevrou?” vra die lang man.
“Veertien, sy’s laat skool toe. Baie slim in die kop, dominee het so kom soebat …”
Haar ma sê nie die volle waarheid van die dag toe die dominee op Langvleibos by hulle huis opgedaag het nie. Dit was ’n Saterdag. Hy sê vir haar ma hy is op besoek weens ’n ernstige versoek van die skoolhoof, meneer Heunis, by Veldmanspad. Gelukkig was die huis skoon en aan die kant. Dit was dominee Odendaal, hulle sê hy’t sommer begin goed uitsmyt as dinge nie na sy sin was in ’n bosmens se huis nie. Luister, dominee, sê haar ma, as jy gestuur is om te kom vra waarom die kind so baie uit die skool is, kan jy self luister hoe fluit haar bors van ongesteldheid van die koue en klamte waaronder ons
