het en dit was blykbaar ook die einde van hulle verhouding.
Niemand het geweet wat gebeur het nie, en nóg Jos nóg Annette het ooit iets gesê. Maar dit was natuurlik onvermydelik dat daar allerhande skinderstories sou wees. Baie mense het onthou dat Jos as jong student ’n taamlik Boheemse vriendekring gehad het wat bekend was vir hulle wilde partytjies en dat hy self een keer in die hof was vir dronkbestuur. Volgens gerugte het Jos se ou kwaal weer kop uitgesteek en nadat hy een aand versuim het om ’n belangrike afspraak met Annette na te kom, het sy summier ’n einde aan die verhouding gemaak.
Of daar enige waarheid in die gerugte steek, weet Cathy nie, maar sy betwyfel dit ten sterkste. Miskien het Jos hom as jong student af en toe ’n bietjie te buite gegaan – hoeveel jong studente doen dit nie? – maar daardie dae is lankal verby. Vandat sy hom ken, het sy nog nooit so iets agtergekom nie. Die paar keer wat hulle saam uitgegaan het, was sy gedrag onberispelik en hy het nog nooit eens in haar teenwoordigheid ’n glas wyn gedrink nie. Gewoonlik verkies hy tee of koffie of vrugtesap. Eendag sal sy miskien nog die kans kry om met hom oor Annette te gesels, maar sy is seker dat hulle om heeltemal ander redes uitmekaar is. Dalk het hulle ook, soos sy en Andries, ontdek dat hulle net nie lief genoeg is vir mekaar nie.
In die jaar wat verby is, het sy Jos dikwels gesien. Aan die begin was die ontmoetings heeltemal toevallig, maar een nat, koue middag het hy haar genooi om saam met hom te gaan koffie drink. Hy het haar later huis toe geneem en hulle het buite in die motor gesit en gesels totdat die reën en donkerte haar uiteindelik binnegejaag het. In die dae daarna was hy dikwels in haar gedagtes.
Hulle het albei in die redaksie van die jaarblad en die dramavereniging se komitee gedien, en ná daardie middag het hulle dikwels ná vergaderings gaan koffie drink. Jos het geweet sy is verloof en hy was een van die eerste mense wat sy van hulle trouplanne vertel het. Hulle was bloot goeie vriende en selfs Andries het nie beswaar gemaak as Jos af en toe saam met haar na ’n simfoniekonsert toe gaan wanneer hy self te besig was nie.
Jos se houding teenoor haar was van die begin af heeltemal anders as Andries s’n. Andries was tegelyk grootbroer, beskermer, vriend en minnaar. As hy aan haar gedink het, was dit teen die agtergrond van Mon Désir met sy wit ringmuur en die ou Kaapse tradisies waarmee hulle albei grootgeword het. Vir Jos was sy ’n persoon in eie reg; hy het haar geoordeel volgens wat sy was en wat sy self bereik het, nie volgens haar pa en haar broers se prestasies, of Ouma Joubert se silwer en koper en kosbare stinkhoutmeubels nie.
“Arme, bevoorregte klein meisietjie,” het hy eendag half tergend, half spottend gesê. “Hoe min weet jy van die lewe anderkant die wit ringmuur! En hoe sal jy ooit leer om op jou eie voete te staan en vir jouself te dink as jy nou met Andries de Wet trou? Verstaan my goed, ek het niks teen Andries nie. Hy is ’n goeie ou, ’n steunpilaar van die samelewing, maar sonder ’n greintjie verbeelding. Hy sal sy vrou in watte toedraai, hy sal haar alles gee wat haar hart begeer en dan baie verbaas wees as sy nie doodgelukkig is nie. Dat sy ook ander behoeftes kan hê, sal nooit eens by hom opkom nie.”
“Nie Andries nie,” het sy gestry, maar sy het gedink aan die eensaamheid van die afgelope maande en skielik onthou dat Andries nie juis geesdriftig was oor haar toekomsplanne nie. Daardie dag is die eerste saadjie van twyfel in haar hart geplant.
“Glo jy nie aan die huwelik nie?” het sy uitdagend vir Jos gevra.
Hy het geglimlag. “Ek dink dis ’n uitstekende instelling – mits die een vennoot nie die ander oorheers nie. Ek erken daar is baie vroue wat niks meer van die lewe wil hê as om beskerm en op die hande gedra te word nie, maar daar is ander – onder wie ek jou tel – wat binne ’n paar jaar sal voel of hulle kan sterf van verveling en frustrasie.”
“Dankie,” het sy sarkasties geantwoord. “Dis seker bedoel as ’n kompliment.”
“Dit is,” het hy met ’n glimlag geantwoord. En toe weer sober: “Verstaan my goed, ek sê nie jy moenie trou nie. Ek sê ook nie jy moenie met Andries trou nie. Ek sê net jy moet heeltemal seker wees jy weet wat jy van die lewe wil hê voor jy so ’n belangrike stap neem. Waarom so haastig? Waarom nie eers ’n bietjie rondkyk en uitvind wat anderkant die ringmuur lê nie?”
Aan die begin het sy met hom gestry, maar die saadjie van twyfel het posgevat en gegroei. Hoe meer sy daaraan gedink het, hoe meer het sy besef dat Jos reg was. Andries sal sy vrou alles gee wat materiële dinge betref, maar sal hy haar die ander dinge kan gee wat so belangrik is vir haar? As sy dink aan die jaar wat verby is, twyfel sy. Sy en Andries was verloof, maar sy het minder van hom gesien as ooit vantevore. En hy was so verdiep in sy werk en studies dat hy nie eens bewus was van haar gemis en verlange nie. Sal dit anders wees as hulle getroud is? Of sal hy sy werk en ander belangstellings altyd bo haar en die huis stel?
Dis toe dat sy begin wonder het of sy en Andries mekaar werklik liefhet, of hulle onmisbaar vir mekaar se geluk is. Hoe nader die troudag gekom het, hoe meer gespanne het sy geraak, maar sy het haar twyfel vir haarself gehou. Dis maar net senuwees, het sy vir haarself gesê. As ons eers getroud is, sal alles reg wees. Tot eergister, toe sy vir die eerste keer haar trourok gaan aanpas het. Sy het na haarself in die spieël gekyk, gedink aan haar hoë ideale en verwagtings, en geweet dat sy nog nie gereed was nie.
Toe sy eenmaal besluit het, kon niks haar terughou nie. Maar sy weet baie goed dat dit aan Jos te danke is dat sy die moed gehad het om haar man teen Andries en die familie te staan.
Jos was ’n rukkie voor sononder daar. Cathy het die klein rooi sportmotortjie van die stoep af sien kom en hom tegemoetgestap.
Jos de Lange is lank en maer met ’n bos ligte hare en ’n weerbarstige kuif wat gedurig oor sy voorkop val. Sy gesig is maer en effens bleek, met lewendige donkerblou oë en ’n hoë, intelligente voorkop. Hy het ’n bruin ferweelbroek en sportbaadjie aan, maar sy blou hemp is skoon en hy het ’n das aangesit ter ere van die geleentheid. Sy sien met ’n tikkie verligting dat sy hare gesny is. Gewoonlik stel hy nie juis belang in klere nie, en omdat hy ook nie omgee wat ander sê nie, weet ’n mens nie altyd wat om te verwag nie.
Aan die begin het sy traak-my-nie-agtigheid haar ’n bietjie gehinder, dalk omdat sy gewoond was aan Andries wat altyd so netjies aangetrek was. Maar soos sy Jos beter leer ken het, het sy kleredrag haar al hoe minder gepla. Sy interessante persoonlikheid, sy geesdrif vir die dinge waarin hy belang stel, het jou so meegevoer dat die res nie saak gemaak het nie. Klere, het sy ontdek, maak beslis nie altyd die man nie.
“Hallo!” groet hy nou opgewek. Sy nooi hom binne, maar die lenteaand is sag en warm en hy stel voor dat hulle nog ’n rukkie buite vertoef. Saam stap hulle na die somerhuisie en as hulle op die bankie sit, haal hy die boek onder sy arm uit en gee dit vir haar. “Jou eksemplaar van die jaarblad, geteken deur al die mederedakteurs behalwe Bennie. Hy is ongelukkig reeds weg.”
Sy het reeds die jaarblad gesien en kyk nou slegs na die handtekeninge op die skutblad. Saggies, liefkosend gaan haar hande oor die boek. Dit was ’n interessante ervaring om te help met die opstel daarvan, ’n ervaring wat sy vir geen geld ter wêreld sou verruil nie.
“Ek voel soos ’n trotse moeder,” glimlag sy. “Dis ’n puik blad, hoofsaaklik danksy jou.”
“Die rektor het my ook gelukgewens – hy sê die gehalte en standaard was lanklaas so hoog. Maar ek moenie al die eer kry nie. Sonder my redaksie se hulp sou ek dit eerlik nie kon gedoen het nie.”
Cathy weet dit is nie so nie. Jos was nie net ’n ervare koerantskrywer wat geweet het presies wat hy wil hê nie – sy geesdrif was aansteeklik en hy het hulle almal tot nuwe hoogtes aangespoor. Daarby was hy ’n harde leermeester wat met niks minder as die beste tevrede was nie.
“Maar ek het nie gekom om oor die jaarblad te gesels
