geweer, een skoot, laksmanstyl, van agter deur die kop.
Die terugkoms van die oorspronklike eienaar van die dollars? ’n Hernieude poging om die wit sakkies te verkwansel – wat skeef loop?
Vat dit alles en vra wat jou guts sê, Van Heerden.
Nagel.
Kookwater in die pastapot. Steek die gasplaat aan. Wag dat dit weer kook. Spaghetti gereed. Sny die botter in stukkies. Sny die suurlemoen in die helfte. Parmesaan en rasper gereed.
Jan Smit alleen by die huis. Klop aan die deur? Maak oop. Hallo, X, long time no see. Ek wil graag gesels oor my dollars.
Hy hoor iets, bo die musiek.
Sy ma klop nooit. Sy kom net in.
Hy stap deur toe, maak dit oop.
Hoop staan daar. “Ek het gedink ek kom sommer hierlangs. Ek bly in Milnerton.” Die eerste, senuagtige rukwinde van die front waai haar kort hare deurmekaar. Sy het ’n aktetas in haar hand.
“Kom in,” sê hy.
Hy wil haar nie in sy huis hê nie.
“Dit gaan reën,” sê sy as hy die deur agter haar toemaak.
“Ja,” sê hy, ongemaklik. Niemand kom hier in nie. Hy draai die musiek vinnig sagter.
Sy kyk vlugtig rond in die vertrek, sy sit-eet-kookvertrek. Hy sien die versletenheid van die stoele en die mat, die verbleikte witgeel van die mure, sy ma se skilderye teen die muur basuine van skone kontras teen die verval.
“Liewe land, iets ruik lekker,” sê sy. Sy plaas die aktetas op ’n stoel neer en knip dit oop.
Hy sê niks.
Sy haal die dokumente uit. Sy kyk na die gasplate. “Ek het nie geweet jy kan kook nie.”
“Dit is net pasta.”
“Dit ruik nie na ‘net pasta’ nie.” Daar is iets in haar stem wat hy herken.
“Hoe het jy geweet waar ek bly?”
“Ek het vir Kemp gebel. Ek het eers hiernatoe gebel, maar hier was nie antwoord nie.” Daar is deernis, geduld in haar stem wat nie voorheen daar was nie. Hy ken dit. Die reaksie van mense wat weet, wat die openbare deel van Zatopek van Heerden se geskiedenis ken.
Kemp. Kemp het haar vertel. Fok Kemp, wat niks vir homself kan hou nie. Hy het nie haar jammerte nodig nie.
Al sit Kemp – en nou sy – die pot lelik mis.
Sy gee die velle papier vir hom aan. “Marietjie het gesê jy wil weet of daar verbande op die huise was.”
“Ja.” Hy voel die ongemak van staan en praat tussen die meubels van die vertrek. Hy wil haar nie vra om te sit nie. Hy wil hê sy moet ry.
“Dit lyk nie so nie. Daardie is die gewone brief en rekening wat prokureurs uitstuur nadat ’n eiendom oorgedra is op die koper se naam. Om te bevestig dat die registrasie by Aktes afgehandel is. As daar verbande was, sou die rekeninge dit gemeld het. Gewoonlik volledige syfers oor die uitstaande bedrae, of die oorskot as die verbande groter as die koopprys was.”
Hy staar na die dokumente. Hy verstaan nie heeltemal nie.
“Hier staan niks daarvan nie.”
“Dit is waarom ek dink daar was nie verbande nie.”
“O.”
Hy kyk na die rekeninge. Dit gee die pryse van die twee huise. R43 000 vir die sakeperseël. R52 000 vir die woonhuis.
Die water in die pot kook oor met ’n eksplosiewe sis. Hy stap haastig na die stoof, draai die plaat af.
“My tydsberekening is sleg,” sê sy. “Jy verwag seker mense.”
“Nee,” sê hy.
Hy moes “ja” gesê het.
“Kon jy iets uitvind van die identiteitsdokument?”
Hy staan in die niemandsland van sy kombuis, sy ongemaklik tussen sy stoele.
Fok.
“Jy sal moet sit,” sê hy.
Sy knik en glimlag effentjies, vou haar romp netjies onder haar bene in en gaan sit op die vaal stoel met die rafels op die armleuning. Sy kyk na hom, met empatie en verwagting.
“Smit is nie Smit nie,” sê hy.
Sy wag.
“Die I.D. is vervals.”
Hy sien haar oë rek effens.
“Professionele vervalsing. Moontlik die werk van ene Charles Nieuwoudt, waarskynlik gedoen in die laat jare sewentig of vroeë tagtigs.” Hy sal haar nou die hele ding moet vertel. Sy sit daar en sy wag, haar volle aandag op hom.
“Daar’s meer,” sê hy. “Ek het ’n teorie.”
Die knik van haar kop byna onsigbaar, wagtend, beïndruk.
Hy trek sy asem stadig in. Hy vertel haar van sy dag, chronologies, Binnelandse Sake, Ngwema se telefoonoproep, sy besoek aan Van As, die boekhouding, die datums en bedrae, Orlando. Hy gee haar die hooftrekke, verduidelik die denksprong gebaseer op ’n stukkie papier wat meer as sestien jaar gelede dollars in ’n netjiese pakkie gehou het, koppel dit aan die instapkluis, die tydsberekening, alles in 1983, die kontantkoop van twee eiendomme, die R15 000 waarmee die onderneming begin is. Hy is daarvan bewus dat sy na hom kyk. Hy kyk verby haar, na die deur, lê sy teorie voor haar uit.
“Sjoe,” sê sy as hy klaar is. Sy trek haar vingers deur haar kort hare.
“Iemand het geweet,” sê hy. “Alles dui daarop. Iemand het ’n M16 en ’n blaasvlam saamgebring met voorbedagte rade. Dit is nie standaardtoerusting by inbrake nie. Hulle moet minstens geweet het dat Jan Smit ’n fortuin in die een of ander formaat het en dat dit ’n sekere mate van oorreding sou verg om dit by hom te kry. Iemand wat hom geken het in sy vorige lewe.”
Sy knik.
’n Windverwaaide vlaag reën dreun teen die venster.
“Dit beteken Jan Smit het geweet waar om ’n vals I.D. te kry. Dit beteken hy het geweet hoe om van warm dollars ontslae te raak. Dit beteken hy het die kluis gebou om weg te steek, nie om te beveilig nie. Dit beteken Van As het hom nie regtig geken nie. Of sy lieg, maar ek dink nie so nie.”
Hy leun terug teen ’n kombuiskas, vou sy arms voor hom.
“Jy is baie goed,” sê sy.
Hy vou sy arms stywer. “Dit is ’n teorie.”
“Dit is ’n góéie teorie,” sê sy.
Hy haal sy skouers op. “Dit is al wat ons het.”
“En
