rol die naam in sy mond rond. Hoop. Beneke. Hy kyk na haar, wonder hoe ’n mens, ’n vrou, dertig jaar lank met die naam Hoop saamleef. Hy kyk na haar kort hare. Soos ’n man s’n. Hy wonder met watter lyn van haar gesig die gode van gelaatstrekke die pot mis gesit het. ’n Ou spel, vaag onthou.
“Ek het nie ’n vrou nie, Hoop.”
“Ek is nie verbaas nie … Wat is jóú naam?”
“Ek hou van die ‘meneer’.”
“Sien jy kans vir die uitdaging, meneer Van Heerden?”
Wilna van As is iewers in haar onpeilbare middeljare, ’n vrou sonder skerp hoeke, kort en rond. Haar stem is sag terwyl sy in die voorkamer van die huis in Durbanville vir hom en die prokureur vertel van Jan Smit.
Sy het hom aan Van As voorgestel as “meneer Van Heerden, wat vir ons die ondersoek gaan doen”. Ons. Die term wat medici en prokureurs gebruik wanneer daar trauma is. Hy haat dit. Hy het vir koffie gevra toe drinkgoed aangebied is. Hulle het in die voorkamer gaan sit, vreemd vir mekaar, formeel en styf.
“Ek weet dit is omtrent onmoontlik om die testament betyds op te spoor,” het Van As verskonend gesê en hy het vir die vroueprokureur gekyk. Sy het die blik sonder uitdrukking beantwoord.
Hy het geknik. “Jy is seker van die testament se bestaan?”
Hoop het haar asem ingetrek asof sy iets wil sê, beswaar wil aanteken.
“Ja. Jan het een aand daarmee by die huis aangekom.” Sy wys met haar hand in die rigting van die kombuis. “Ons het by die tafel gesit en hy het my stap vir stap daardeur geneem. Dit was nie ’n lang dokument nie.”
“En die strekking daarvan was dat jy alles sou erf?”
“Ja …”
“Wie het die testament opgestel?”
“Hy het dit self geskryf. Dit was in sy handskrif.”
“Het getuies geteken?”
“Hy het dit by die Polisiekantoor hier in Durbanville laat beëdig. Twee van die mense daar het geteken.”
“Daar was net een afskrif.”
“Ja,” sê Wilna van As, gelate.
“Jy het dit nie eienaardig gevind dat hy nie ’n prokureur die testament laat opstel het nie?”
“Jan was só.”
“Hoe?”
“Privaat.”
Die woord hang in die lug. Van Heerden sê niks, wag dat sy meer moet sê.
“Ek dink nie hy het mense baie vertrou nie.”
“O?”
“Hy … ons … het eenvoudig gelewe. Ons het gewerk en huis toe gekom. Hy het soms van sy huis as sy wegkruipplek gepraat. Daar was nie juis vriende nie …”
“Watse werk het hy gedoen?”
“Klassieke meubels. Wat ander mense as antieke meubels beskryf. Hy het gesê in Suid-Afrika is daar nie regtig antieke meubels nie, die land is te jonk. Ons was groothandelaars. Ons het die meubels opgespoor en aan handelaars verskaf, soms direk aan versamelaars.”
“Wat was jou rol?”
“Ek het so twaalf jaar gelede by hom begin werk. As ’n soort … sekretaresse. Hy het toe gery om na meubels te gaan soek, op die platteland, op plase. Ek het die kantoor beman. Ná ses maande …”
“Waar is die kantoor?”
“Hier,” beduie sy. “In Wellingtonstraat. Agter Pick ’n Pay. Dit is ’n ou huisie …”
“Daar was geen kluis by die kantoor nie.”
“Nee.”
“Ná ses maande …” herinner hy haar.
“Ek het die besigheid gou leer ken. Hy was in die Noord-Kaap toe iemand van Swellendam gebel het. Dit was ’n klerekas, as ek reg onthou, ’n jonkmanskas, negentiende-eeus, ’n mooi stuk, met inlegsels … In elk geval, ek het hom gebel. Hy het gesê ek moet gaan kyk. Ek het gery en dit vir ’n appel en ’n ei gekoop. Hy was beïndruk toe hy terugkom. Toe het ek dit al hoe meer gedoen …”
“Wie het toe die kantoor beman?”
“Eers het ons om die beurt gegaan. Later het hy by die kantoor gebly.”
“Jy het nie omgegee nie?”
“Ek het daarvan gehou.”
“Wanneer het julle begin saambly?”
Van As huiwer.
“Mejuffrou Van As …” Hoop leun vooroor, soek vir ’n oomblik na woorde. “Meneer Van Heerden moet ongelukkig vrae vra wat moontlik .…ongemaklikheid kan veroorsaak. Maar dit is noodsaaklik dat hy soveel inligting as moontlik bekom.”
Van As knik. “Ek verstaan. Ek gee nie om nie. Dit is net dat … Ek is nie gewoond daaraan om oor die verhouding te praat nie. Jan was altyd … Hy het gesê mense hoef nie te weet nie. Omdat hulle altyd stories het.”
Sy besef hy wag vir ’n antwoord. “Dit was ’n jaar nadat ons saam begin werk het.”
“Elf jaar lank.” ’n Stelling.
“Ja.”
“In dié huis.”
“Ja…”
“En jy was nooit in die kluis nie.”
“Nee.”
Hy kyk net na haar.
Die vrou maak ’n beweging met haar hand. “Dit wás net so.”
“As Jan Smit onder ander omstandighede te sterwe gekom het, hoe sou jy die testament uit die kluis kry?”
“Ek het die kombinasie geken.”
Hy wag.
“Jan het dit verander. Na my geboortedatum. Net nadat hy die testament vir my gewys het.”
“Hy het al sy belangrike dokumente in die kluis gebêre?”
“Ek weet nie wat alles daarin was nie. Want dit is nou weg.”
“Kan ek dit sien? Die kluis?”
Sy knik en staan op. Hy volg haar in die gang af, woordeloos. Hoop stap agterna. Tussen die badkamer en die hoofslaapkamer, op regterhand, is die groot staaldeur met die draaiknop van die kombinasieslot daarop. Dit staan oop. Sy klik ’n skakelaar teen die muur en ’n fluoorlamp flits en skyn dan helder. Sy stap in en gaan staan in die kluis.
