Sy dra ’n groot boks in haar hande. “Wat het gebeur?”
Henk antwoord sonder om te besef sy praat eintlik met Andries. “Ek gaan ’n studielening moet kry, Ma.”
“ ’n Studielening. Waarvoor?”
“Hulle’t Henk se beurs teruggetrek,” antwoord Andries.
Mariana sit die boks stadig op die grond neer. Sy sukkel om te verstaan wat sy hoor. Sy voel hoe haar bene begin bewe, kyk na haar hande en sien dat die ontsteltenis ook daar uitslaan.
“Dis nie ’n probleem nie, Ma,” sê Henk. “Ek was reeds by die bank, daar op die kampus. Hulle’t gesê as Pa borgstaan vir die lening, kan hulle hom binne ’n paar dae prosesseer.”
Mariana antwoord nie. Sy kyk van Henk na Andries. Dan wend sy haar blik na die boks by haar voete. Bo-op al die papiere en ander goed in die boks lê die foto van Mariana en Henk en Izel wat al die jare in Andries se kantoor was.
Uiteindelik kry sy haar woorde geformuleer. “Ek was op pad om Izel se pajamas te gaan koop, toe kry ek hierdie agter in die kar. Ek dink jy’t dit dalk daar vergeet.”
Mariana wag vir Andries om te praat, maar hy bly net swygend na sy voete en kyk.
“Het hulle vir jou ’n nuwe kantoor gegee?” vra Mariana.
Andries skud sy kop stadig. “Ek het bedank.”
Dis Mariana en Henk se beurt om in algehele verslaentheid na hom te staar. Mariana wens sy’t ’n stoel byderhand. Sy voel of sy gaan flou word.
“Jy’t mos self gesê as hulle nie oppas nie, sal hulle my verloor. Wel, hulle het.”
“Sonder om dit met my te bespreek?”
Hoe kry sy dit reg, wonder Andries, om nóú so kalm te lyk? “Henk …” Hy beduie vir sy seun om hulle alleen te laat.
Henk gaan vinnig uit en Andries bly sit op sy groot garagestoel. “Vertrou jy my?”
Mariana swaai verwoed om waar sy voor die venster teen die werkbank staan. “Hoe kan jy bedank sonder om dit eers ten minste …?” gil sy op hom.
“Ek vra,” skree hy terug, “vertrou jy my?”
“Ja, ek vertrou jou, maar hoe kan jy …?” Haar drif is effens getemper, maar nie baie nie.
“Hulle wou my afdank, Mariana! En agttien ander.”
“Hulle kan jou nie summier afdank nie. Jy’t niks verkeerd gedoen nie. En as hulle die poste vakant wou maak, sou hulle maande se kennis moet gee … ’n pakket aanbied.”
Andries se stemtoon val. “Hulle het.”
Mariana voel hoe die verligting oor haar spoel. Tot Andries weer begin praat. “Ek het dit van die hand gewys en bedank,” sê hy.
Mariana gryp na haar kop. Sy kan nie glo wat sy hoor nie. “Hulle’t jou ’n pakket aangebied en jy’t dit van die hand gewys?” skree sy.
“Dit was nie ’n pakket nie!” Andries staan nie terug nie. “Dis afkoopgeld.” Mariana staar hom in ongeloof aan. “Dis vat-dit-wees-dankbaar-en-bly-stil-geld. Hulle werk ons een vir een uit en dan wil hulle hê ons moet die peanuts wat hulle aanbied met gebakte hande soos liefdadigheid aanvaar: ‘Dankie my baas. Die baas hy is te goed vir Andries.’ Kan jy dit nie sien nie?”
“Al wat ek sien, is ’n pa wat nie meer vir sy kind kan borgstaan nie.”
“Maar ten minste nog sy trots het! Of tel dit nie?” Andries skree nou harder as vantevore.
Mariana raak stil.
“Hulle kan my land vat,” storm Andries voort, “hulle kan my werk vat, maar my trots vat hulle nie! En daar is nie genoeg geld in die reserwebank om dit ooit by my af te koop nie. Is dit wat jy wil hê? ’n Man sonder sy siel!”
Mariana kyk hom aan, haar gemoed skiet vol, daar is hartseer in haar oë.
Andries is stil, kyk sy vrou vir ’n ruk met glasige oë aan. Dan begin hy weer praat, sy stem pleitend, kinderlik. “Het jy dit bedoel?”
Sy kyk hom met onbegrip aan, weet nie wat op aarde hy bedoel nie.
“Dat jy my vertrou.”
“Ja,” antwoord sy sag.
Hy begin hewig huil. Sy borskas snak na asem en sy keel slaan toe. Hy skuifel na haar en neem haar snikkend in sy arms.
Hulle staan daar, in die middel van die garage, in mekaar se arms, omring deur bokse blikkieskos.
Die seun van Alberton het ’n lang pad gekom tot hier, en nou wens hy dat hy terug is op Alberton, dat hy nog tiener is en dat hy ander besluite kan neem. Dat alles weer kan wees soos dit eens was.
Mariana haas haar na Henk se kamer wanneer Andries tot bedaring gekom en kop in die hande in sy groot stoel teruggesink het. Sy vind haar seun op sy bed, sy onsiende oë starend na die plafon. Wanneer sy instap, kom hy orent. Sy gaan sit aan die voetenent van die bed.
“My seun … ek is jammer. Jammer oor jou beurs, jammer dat ons jou nie sal kan help nie.”
Henk sug diep. Glimlag vir sy ma, gee haar ’n drukkie. “Toe ek klein was,” sê hy, “was my gunstelingstorie toe Pa vertel het van hoe die Voortrekkers hulle ossewaens oor die Drakensberg gekry het. En ek weet mense maak deesdae grappies daaroor – ‘kaalvoet oor die berge’ en alles – maar iets van daardie storie het my nog altyd bygebly … hoe daar iets in ons mense is wat nie vir ’n berg terugstaan nie … al is hy hoe hoog. En die een ding wat ek van ’n berg weet, is as die pad wat jy oor hom gekies het onmoontlik raak, dan soek jy ’n ander een … want daar’s altyd ’n pad oor ’n berg. Jy moet net die krag vind om aan te hou soek.”
Mariana knik haar kop bekommerd.
Henk en Wilmien hou die wolke dop. Miskien bring die skuiwende wit banke toevlug vir Henk se sinkende gemoed. Hy kan nie glo dat hy die hele Kersseisoen rustig onder ’n wanindruk was dat sy pad na die universiteit oop is nie. Vanoggend se terugslag was ’n harde een, en hy het net ’n oomblik nodig om sy gedagtes weer bymekaar te kry. En watter beter manier is daar om dit te doen as op die gras in sy gunstelingpark, Wilmien aan sy sy, met haar kop wat rustig op sy maag rus? Dis die teorie, maar albei is erg bedruk, en op die oomblik is daar eintlik niks waaraan hy dink nie, net Wilmien se hare tussen sy vingers terwyl hy daarmee speel.
Eenkant, met sy rug teen ’n boom gestut, sit en kyk FG na Henk en Wilmien.
“Ek dink jy sal ’n universiteitslening kan losslaan,” sê Wilmien, “as jy onderwys swot met iets soos wiskunde as jou hoofvak. Daar’s ’n tekort aan wiskundeonderwysers en dis nie te laat nie, die kwartaal het skaars begin.”
“Ek sê jou wat,” werp FG sy stuiwer, “jy gaan in my plek klas toe en kry ons graad vir ons en dan word ek die voorsitter en jy die MD.” FG se gedagtes spring tussen Henk se dilemma en die nuwe BCom-handboeke waardeur hy blaai. “Check al hierdie bleddie somme wat ek gaan moet maak.”
“Ek wil nie onderwyser wees nie,” sê Henk.
