Berge. Mense eet nie met hul hande nie.
Die man lag. Hy haal ’n metaalfles uit sy binnesak en bied vir my aan. Ek sluk die jenewer. Dit is te soet, maar ek weier nie toe dit weer aangebied word nie. Die soldaat van vroeër is weer by. Hy fluister iets in die man se oor. Die man sê hy is besig, hy kan nie nou gesteur word nie. Die man tik aan my arm, begin iets sê. Toe die soldaat hom weer onderbreek, draai hy te vinnig om. Hy moet die jong man se skouer vir ’n oomblik vashou voor hy sy balans herwin. In my oor fluister sy sleeptong iets oor die eiesoortigheid van ’n Kafferkut. Die snuiter kug ongemaklik namens sy baas. Ek vergesel beide here die drostdy in. Aanskou: landdrost Moritz Hermann Otto Woeke met sy arm om Coenraad de Buys se nek, kekkelend. Ek sit die landdrost op sy stoel agter sy eikehoutlessenaar neer en die soldaatjie kry my so hoflik en vinnig moontlik daar weg, met ’n ekstra riksdaalder in my sak vir my trou aan die Kompanje en hul verdomde sewentien here en my swygende smoel.
Ons slaan kamp op buite die dorp. Daar is heelwat droë doringbome in die omtes om vinnig ’n kraal vir die osse bymekaar te sleep. Teen die aand word vure aangesteek en my Heidene sit gehurk, elkeen in sy eie droom. Ek saal Perd op en ry dorp toe. Ek ry in die wapad af en kyk by die vensters in waar lig is en soms wuif ’n hand na my. Perd dra my verby donker groentetuine met rankende skaduwees. Toe ek stilstaan, hoor ek water uit die lekkende kanaal in die uitgedroogde grond drup. Ek het al baie stories gehoor van die gefuif in die Caab, maar in hierdie Koloniale gehug dans net die boomtoppe in die bries. Ek stop ’n man wat verbyloop en vra hom of daar vroue te vind is in hierdie dorp en die man sê Niks te huur nie, hier moet jy trou of koop, Mijnheer, en hy lag en ek ry aan tot by die laaste gebou en draai om en ry weer in die pad af tot aan die ander kant van waar ek gekom het. Die maan hang swaar en uitgewoed.
Ek het pas by die laaste huis verby gegalop, of ek sien ’n groepie mans die veld in loop. In die verte sien ek vure. Ek volg die mans, val by hulle in. Hulle praat nie veel met mekaar nie. Hulle stap vinnig. Hulle sê hulle gaan die geveg kyk. Êrens in die donkerte hoor ek iets wat ’n gesing kan wees. Wie in godsnaam sal hierdie tyd van die nag die veld staan en toesing? Ons loop in stilte tot die gesing bedaar. Dan begin die onderlinge gesprekke weer. ’n Wyle later ry ’n ruiter verby ons, terug dorp toe. Aan sy hoed herken ek die verdomde skoolmeester. Ek vra die manne of onse meester van die geveg af kom. Hulle lag en sê Nee, Meester Markus sal hom nie daar laat betrap nie. Ek vra hulle vir wat die stuk misgeboorte so verwaand is. Hulle kyk my skuins. Hulle sê hy is heel gaaf; hy hou hom bloot eenkant. Ek vra hulle of dit hy is wat so gekweel het in die duisternis. Hulle sê hulle weet nie en wat traak dit my.
By die kraal aangekom, wag daar ’n paar mans by ’n wa met dierhokke onder goiingsakke. Vure brand in die hoeke van die kraal. Twintig of dertig mans drentel rond, lag en vertel grappe, meeste is dronk. Drie mans staan eenkant waar die vuur nie bykom nie. Elkeen het ’n hond aan ’n ketting. Twee bulhonde, gesoute en gehawende vegters, en ’n yslike Deense hond. Hulle staan wyd uitmekaar. Sodra die honde binne reikafstand kom, spring en hap hulle na mekaar. ’n Man met bakbene en lang arms roep twee Kaffers nader. Hulle haal een van die hokke van die wa af, tel dit oor die kraalmuur en sit die hok in die middel van die kraal neer langs ’n ysterpaal wat in die grond gehamer is. Die bakbeenman trek ’n ketting vanuit die hok se donkerte en sluit die ketting vas aan die paal. Een Kaffer bly agter in die lae put van losgetrapte klei en strooi en saagsels. Iets word geskree en skielik is algar digby die kraalmuur. Die mans druk teen mekaar om beter te sien. Die Kaffer karring aan die tralies en iets brom en stamp daarbinne. Die gesigte om die kraal trek vreemd en onmenslik in die skaduwees van die vlamme. Ek sien die smid en die eienaar van die herberg in sy absurde ferweelpak en boere en bouers en almal lag en drink en spoeg. Iemand gooi vir die Kaffer ’n graaf. Hy tel die graaf op en klim op die hok en kap die pen wat die hok sluit uit en spring van die hok af en vloek in sy taal en hardloop na die muur. Die mans jil hom toe en niks gebeur nie. Dan stap ’n groot baviaan by die hok uit met ’n ketting om sy nek. Hy hardloop so ver die ketting hom toelaat, die ketting span styf, ruk hom aan sy nek van sy voete af. Hy land op sy gat en die mans lag en spoeg. ’n Man met nuwe skoene klim op die muur en loop in die rondte en swaai sy arms en sy hoed en vra vir weddenskappe. Sodra sy hoed vol is, klim hy af. Asof dit ’n teken is, klim die mans met die honde oor die muur. Hulle maak die drie honde los. Die honde bestorm die baviaan. Mens en dier word besete en bloed stroom. Vanuit die wa se rigting ander krete uit kele van wat baviaan en wolf en tier en jakkals kan wees en ander diere wat geen mens nog lank genoeg aanskou het om te benoem nie.
Die baviaan blaf hees, veg rasend tot hy sien die honde teer op sy woede. Hy gaan staan op sy agterpote, steek sy lang arms uit na die jonger bulhond en skree. Die hond vlieg op die baviaan af, spring na die kant en veins en spring weer. Die hond se pels is gemerk met die letsels van vorige gevegte. Hy het iedere geveg gewen, want kyk, hy lewe. Die honde beef en kerm, maar hou die lengte van die ketting versigtig dop, bly buite die baviaan se bereik. Kyk hoe dans die honde om die baviaan. Een pyl af op die aap, spring dan terug voor die slagtande. As hulle hom nie beetkry nie, byt hulle na mekaar.
Die baviaan baklei al van kindsbeen af in die veld, want kyk, ook hy lewe nog. As ’n hond naby kom, spring hy in die lug, maar die brakke is slim genoeg om nie onder hom te beland nie. Soms ’n skielike oorveeg met die arms, of ’n meer verrassende gryp met die agterpote. Die baviaan trek sy sirkel nouer, die ketting slap genoeg vir ’n sprong. Die honde ken hierdie aapstreke. Kyk, hulle maak hom moeg.
In die kraal is daar geen linies nie; die dodelike kring word ’n heelal waar grond en vel en strooi en tande en hare en bloed versmelt tot nuwe verskriklike wesens wat alles om hulle insuig tot ’n sinkgat. Onverhoedse aanvalle, dan oomblikke wat uitspan tot ontsettende stiltes voor die tande mekaar weer vind. Die baviaan skeur die Deense hond se keel oop, smyt hom met ’n mensagtige hand eenkant, die sierlike dier opeens ’n pap hoop vel en vleis.
Die bulhonde storm toe die baviaan probeer opklim teen die paal. Die grootste hond kry die aap se agterent beet en skeur hom oop van onder. Die baviaan se hande los en die ander hond is by en grawe die binnegoed los en ruk aan die derms. Die aap hang tussen die wurgende ketting en die honde wat elkeen ’n stuk derm beethet. Soos dié van iemand op ’n pynbank, spartelend tussen kragte wat hom vanuit drie rigtings uitmekaartrek, is die blik en krete van die baviaan onuithoudbaar menslik.
’n Man braak en sy vriende lag en spoeg. Iemand stamp aan my en ek kyk om in die drommel se oë en hy kyk weg.
Die baviaan gryp die naaste hond en bring die dier se gesig tot teenaan syne. Weet hulle hoe eenders hulle lyk? Met die beeldskone kake wat vele boerwonings versier, skeur hy die veghond, wat straks nog gelyk het na die oerwolf van wie alle honde afstam, se gesig morsaf.
Ek vryf my duime en wysvingers blitsig teen mekaar totdat ek prikkels voel kraak. Die oorblywende hond bly trek aan die derms. Die baviaan krul op teen die karkas by hom en daar is ’n beweging in die een hand en daar is iets soos ’n gaap en ek sien iets in sy oë en dan is hy dood.
Geld word verwissel; die hygende jong bulhond se tong hang uit. Hy probeer die bloed van hom afskud. Hy stamp sy pote. Sy ore trek agtertoe. Sy oë skiet na dié van sy baas en dan na die baviaan. Sy baas sit die ketting aan en neem hom huis toe. Die twee Kaffers gooi die dooie diere oor die kraalmuur en begrawe hulle. Ek staan en kyk tot die kraal verlate is. Jong mans van my ouderdom probeer vir my sterkwater aanbied, probeer my vertel van die gewilligste meisie op Graaffe Rijnet, probeer praat oor enigiets anders.
Ek ry na my staanplek en vind vir Windvogel en Gert Coetzee die basterhotnot by die laaste kole van die kampvuur. Hulle praat nie, elkeen dink sy eie dinge.
’n Ster verskiet al met die Melkweg langs. Ek sien die twee se verwonderdheid.
God het weer sy ou
