die eetkamer waar Abeedah reeds die lig aangeskakel het, gaan staan hulle by hul stoele, en toe dominee Delange binnekom, groet Eben hom warm met die hand.
“Naand, dominee.”
Dominee het dit gebly, en dit pla hom ook nie. Die titel pas waarlik by die waardige ou mens, spierwit van haar en broos van been in die effens verslete donker pak wat hy weeksdae dra.
Sondae vat hy hom uit in ’n pikswart pak en neem plaas net agter die ouderlinge, waar hy roerloos deur die erediens sit. Soms skyn dit asof hy meer mymer, dalk meer herroep, as wat hy luister. Maar van hom hou Eben tog, al begryp hy hom nie aldag nie.
Ook nou, nog vasgevang in die betowering van sy en Christine se omhelsing, kan hy met groot deernis na haar pa kyk. Al is dominee Delange, emeritus, skynbaar blind vir die rede waarom Eben Malan, lektor in die regte, al twee jaar lank so knaend aan sy tafel sit.
“Naand, Eben,” groet hy met sy droë vriendelikheid en gaan sit op sy stoel aan die bopunt van die tafel. “Jy skep ook seker asem vandat die studente weg is, nè?”
“Inderdaad, ja,” glimlag Eben. En dink: ek hou asem op as ek dink wat ek u wil vra, dominee. Want u sien my as ’n toevoegsel tot hierdie huishouding. En dit is ek nie.
“En Fransie?” vra dominee, en kyk soos al die ander kere dat Eben aan hierdie tafel geëet het, vaag in die rondte asof hy verwag dat die seun skielik sy kop bo die tafel sal uitsteek.
“Ek gaan hom gou roep,” sê Christine haastig.
Hulle hoor haar voetstappe op die gang se kraakvloer, haar klop aan Fransie se kamerdeur. ’n Dralende stilte, en dan hul stemme, eers sag en dan stygend in toon en tempo.
“Mens kry hom moeilik aan tafel as hy eers aan ’t lese is, “ sê dominee, maak heserig keel skoon en voel-voel na sy servet in die kleinbordjie langs hom. Eben leun vooroor en lig die deksel van die groot pot in die middel van die tafel af. ’n Smullekker kerriegeur trek daaruit. Hy hou sy hand uit na die dominee se bord. Sonder aarseling gee die ou man sy bord aan en Eben skep vir hom in.
So het dit al baie male gebeur as hy hier eet. Hulle drie kom sit aan, dominee doen sy roetinenavraag na Fransie se afwesigheid en Christine gaan soebat die seun om tog maar te kom eet. Eben leun oor en skep op. Die eerste maal toe dit gebeur het, het dominee vraend na hom gekyk, maar Eben het gewoonweg geglimlag en luiters gesê: “Die kos word koud, en ek help gou vir Christine, wat.”
Die waarheid was dat hy sy hande moes besig hou, of hy sou opvlieg en die seun sonder meer uit sy kamer pluk en gangaf laat marsjeer met ’n hand om sy gorrel. Ook nou voel hy histeries lus om presies dit te doen. Hy wonder vir die duisendste maal wat sal gebeur as hy hom net eendag genoeg vir die seun vererg om hom by te dam en te foeter. Want ’n pak slae is iets wat Fransie bepaald nog nooit ervaar het nie.
“Hier’s ons,” glimlag Christine toe sy en Fransie binnekom. Sy blik vlugtig na Eben en gaan sit om verder in te skep. Fransie skuif slap in sy stoel in en kyk bot na sy bord. Eben se oë vee oor hom, maar bly steek op Christine se hande. Hulle beef effens asof sy ontsteld is. En dis of daar ’n wilde ding in Eben opstaan. Kom wat wil. Daar kom ’n dag dat elke mens iets beleef wat hom laat oorloop.
“Wat lees jy saans hierdie tyd?” vra hy aan Fransie, sy oë kil op die nukkerige jong mond.
Fransie stoot sy vingers deur sy langerige kuif en kyk na Eben se skouer toe hy antwoord. “Boeke, natuurlik.”
“Watse boeke?”
“Van die soort wat vol blaaie is.”
“Fransie . . .” poog dominee en kry sy servet in ’n knelgreep beet.
Maar Eben is op die oorlogspad. Hy skuif effens agteruit in sy stoel, sy oë priemend op die seun. “Dan bly dit snaaks dat jy nog so min wysheid opgedoen het. Ek het trouens al gewonder of jy ooit behoorlik lees. Want te oordeel na die tempo waarin jy skynbaar boeke verslind, behoort jy insig ver bo almal van jou jare te hê. In elk geval soveel dat jy behoort te weet dat mens ander mense in ag moet neem.”
“Eben, asseblief.” Dis Christine, wit en ontstig.
“Net ’n oomblik, Christine. As hy môreaand wanneer ek weer hier kom eet, nie betyds aan tafel is nie, sal ék hom uit sy kamer gaan haal. En hom ’n les in goeie maniere gee.”
Daar sak ’n suwwe stilte oor die tafel waar die kos in hulle borde staan en koud word.
Fransie se gesig is opeens volslae kinderlik in sy verbasing en groeiende boosaardigheid. Hy lyk kompleet asof iemand hom op die skoolterrein kwaad gemaak het. Sy wange is rooi en sy ’n kuif staan orent. Sy mond is saamgepers om woedetrane te probeer verbloem.
Dominee frommel sy servet in een hand, kyk verstom daarna en sit dit bokant sy bord neer asof hy glad nie weet wat om daarmee te maak nie. Hy kug-kug effens. “Eben . . . was dit nou nodig? Fransie is nog jonk . . .”
Eben hoor hom stug aan en antwoord verbete: “U moet my asseblief vergewe. Maar ek kom nou al twee jaar lank hier by u aan huis, en Frans is nie meer ’n kind nie. Hy is al in standerd nege en hy ry ’n motorfiets. Hy kwalifiseer vir volwassenheid. En dit sluit gesonde agting vir reëls en regulasies in. U self bepleit tog ordelikheid en alles wat tot stigting lei in u eie werke.”
Hy bly meteens stil, asof hy besef wat hy kwytgeraak het. ’n Oomblik wik hy, toe staan hy op en gaan sit sy hand ferm op Christine se skouer, voel hoe dit lig onder sy vingers ruk.
“Dominee, ek eien my met eerbied die reg toe om so iets aan u te sê. Want ek wil my graag aan u gesin verbind. Ek het u dogter lief en wil met haar trou.”
Dominee Delange se bebrilde oë skuif van die tafeldoek op en kyk hom verbaas aan.
“Trou . . .” sê hy net.
“Asseblief, Pappa,” kry Christine haar stem fluisterend terug, en sy lig haar hand om dit oor Eben s’n op haar skouer te vou.
“Wil jy ook?” vra haar pa, en kyk na die twee jongmense of hy hulle vir die eerste keer saam sien. Miskien ís dit die eerste keer, dink Eben, en voel die ontstelde klop van sy hart teen sy borskas.
“Ek wil,” antwoord Christine hard. “Ek het Eben ook lief.”
“Dan is dit goed so,” sê die ou man waardig, staan stadig op en steek ’n benerige hand uit na Eben, wat dit gretig in sy eie neem. “Christine, my kind,” sê hy toe hy weer stadig gaan sit, “daar is nog ’n bietjie port in die kas. Of nee, wag, daar is nog ’n bottel wit wyn wat Jans du Bois laas vir my present gegee het toe ek op Welgemoed gaan kuier het. Gee dit aan, dan drink ons op jul geluk.”
’n Paar oomblikke lank het niemand aan Fransie gedink nie. Maar hy sorg self vir aandag. Hy vlie op van sy sitplek, druk met sy seunshande weerskante van sy bord kos en leun vooroor, blosend van erns en woede.
“Drink dan maar daarop, want ék sal nóóit,” sê hy melodramaties, swaai om en stap dawerend uit.
Dominee kyk op na Eben, maar dié skud liggies sy kop. “Los hom maar, ek sal later met hom gaan praat.” En na ’n kort swye: “Ons sal mekaar nog vind, glo my.”
Nadat hy die seën gevra het, begin dominee stadig eet. Hy kou ’n rukkie en kyk na Eben, knik toe sy kop gewigtig op en af. “Ek verstaan wat jy sê, Eben.
