/p>
Zuretha Roos
Die verdwyning van Mina Afrika
Tafelberg
Opgedra aan my ouma Grietjie
Klein Mina, 1945
“Here, baas, het baas nie raad vir my nie?”
Gert Afrika staan met die kleuter op sy arm voor die agterdeur. Grys reënslierte, aangedryf deur ’n koue noordwester, sleep oor die Vallei se kaal wingerde. Die berge is halfpad bedek met sneeuwolke. In die agterplaas is die sement blinknat. ’n Skrefie kil sonlig glip vlugtig oor man en kind en verdwyn dadelik weer.
In die oop kombuisdeur, op die boonste trap, staan Erik de Graaff en suig aan sy pyp. Hy staar ietwat hulpeloos na Gert en sy dogtertjie.
“Ek kan nie lat sommer enigiemand na my kind kyk nie, baas! Baas ken die spul! Dis heeldag dronknes en messteek … Sy’s nou al wat ek oorhet van my eie, baas! Kyk net watse mooie kind is sy!” Gert se oë is blink van trots. Of is dit trane? Hy trek die pienk wolkappie terug van die kind se gesiggie. “Sy’s nog nie vol drie jaar oud nie. Wat gaan ek doen, baas? Ek kan haar nie oppas nie; ek het my werk!”
Erik haal sy pyp uit sy mond en blaas rook die klam winterlug in. “Gert, man, ja …” Hy frons en kyk af op sy velskoene; wens Gert wil koers kry met die kind, wens dat “die baas” nie altyd vir elke bagatel bygesleep word nie. Hoe sal hy nou raad hê met Gert se kind?
Maar dan weer: Gert is een van sy knapste en betroubaarste werkers. Gert is ongetwyfeld intelligent en iemand op wie hy altyd op Goedemoed se werf kan staatmaak, al steek hy sy dop op sy tyd.
Die afgelope jare het die noodlot Gert egter sleg gery. Eers sterf sy twee broers in ’n grusame bakkie-ongeluk in Bainskloof, en toe is sy tenger vrou kort na Minatjie se geboorte aan haar hart dood. Die kleintjie moes na ’n ouma in die lokasie bokant die dorp, maar nou is dié ook dood. Erik is bewus van Gert se string meisies, maar aan een van hulle kan hy sy kind nie toevertrou nie.
“Wat van Tietser Meraai, Gert? Kan sy nie uithelp nie?”
“Ek was al by Tietser, baas. Sy vrek oor my meisiekind, en sy het gesê as ek niemand kry wat ordentlik na Minatjie kan kyk nie, sal sy uithelp. Maar sy’s darem al oud vir kind grootmaak, baas. Sy’s 78 en sy kan nie meer agter ’n kleintjie aanhol nie. Ek weet darem nie: dis nie fair om so ’n woelige kind op ’n oumens af te laai nie. En die Keurbosspruit loop so naby haar huis verby, netnou versuip my kind!”
Erik sug en trek aan sy pyp. Arme ou Tietser is seker te oud vir kleuters. Hy frons en gaan sit op sy hurke in die kombuisdeur. “Waar’s jou ma dan deesdae, Gert? En het jou een broer nie ’n vrou gehad nie?”
Gert kyk weg. “My ma, baas …? Nee, my baas: sy bly op Touwsrivier by ’n stokou man en … en … sy is besig om haar dood te suip, baas! En my broer se jong vrou het gou weer man gevat na hy afgesterwe is. Sy’t lankal ’n kleintjie, en nog een is op pad. Ek laaik haar ook nie. Baas moet haar huis sien: vuil, baas. Vieslik!”
Sara de Graaff het agter haar man kom staan; ’n deel van die gesprek gehoor. Sy kyk sonder veel erg na die man met die kleuter op sy arm. Dan betrag sy die kind met meer aandag. Sy lyk snoesig in ’n ouerige pienk wolpakkie en het groot, lewendige ligbruin ogies. En haar velletjie, dink Sara, lyk kompleet soos ’n koppie koffie halfvol Jerseyroom.
Die kind kyk op na Sara, hou haar koppie skuins om die vrou beter te beskou, en lag dan meteens sodat twee diep kuiltjies in haar wangetjies verskyn.
Sara druk by Erik verby en stap met die vier treetjies af. Die reën begin weer fyn neersif. Onwillekeurig steek sy haar arms na die kind uit, en Minatjie val gretig na haar toe asof sy hunker na ’n vrou se vashou.
Sara druk haar wang teen die ronde gesiggie en ruik babapoeier. Sy voel-voel met haar een hand aan die vet armpies, die stewige lyfie. Hongerig beskou sy die ronde handjies met die klein duikies op die handruggie onderkant elke vingertjie. Dan druk sy die kind teen haar vas. “Ek sal na haar kyk! Erik, kom ons vat haar, net vir ’n rukkie! Asseblief! Sy’s pragtig!”
Die kind steek ’n handjie uit na Sara se blombont rok en gryp na een van haar dik bruin haarvlegsels: lag meteens ’n helder klokkielaggie. Gert en Erik kyk na die vrou en kind met die fyn reëndruppeltjies in hul hare. Sara dra Minatjie kloekend die warm huis binne.
Toe Sara met die kind die huis in is, kom Erik orent en stap af na Gert. “Jy weet natuurlik ons kan nie regtig na Minatjie kyk nie, Gert … Laat ek en Sara oor jou probleem praat. Miskien kan sy en Tietser Meraai saam ’n plan maak …”
Erik kry Sara in die byna leë kinderkamer. Sy sit op die enkele meubelstuk: ’n divan met ’n blou oortreksel. ’n Elektriese verwarmer staan voor die bed, en sy maak steeds babagesels met die kleuter op haar skoot.
Erik druk sy hande in sy broeksakke en kyk ’n rukkie na die vrou en kind, wat beide na hom oplag. Dit laat hom meteens ongemaklik voel. “Sara …” Hy klink effens bot. “Jy kan nie Gert se kind hier hou nie.”
Sara se donker oë trek nou. “Hoekom nie?” Daar is iets soos die waarskuwende sis van ’n wildekat in die twee woorde. Sy lig die kind dadelik beskermend teen haar bors.
“Sara, jy weet goed hoekom nie …”
“… Ek het gesê, vir Gert gesê, ons vat haar ’n rukkie! Kyk na haar, Erik! Kyk die heldere, intelligente ogies! En sy’t my sommer aanvaar … net so!” Sara kyk verwonderd na Minatjie. “Dit lyk my ook die ouma het haar goed versorg …”
Die kind kyk op in Sara se gesig, en draai dan haar hele lyfie na Erik, wat teen die deurkosyn leun. Sy kyk hom deurdringend aan, en die ronde gesiggie gaan oop in ’n breë glimlag wat die kuiltjies diep in haar wangetjies indruk.
Erik voel hoe hy vermurwe. ’n Bruin kind, nogal! Die Here weet, hy smag na kinders! Maar ’n bruin kind hier in sy huis! Dit sal net nooit deug nie.
Die drang om die kind van Sara se skoot op te raap en teen hom vas te druk, net om die babalyfie te voel, maak dat hy hom vinnig omdraai en wegstap.
Erik de Graaff boer met uitvoerdruiwe in die middel van die Vallei, op sy erfplaas reg langs die dorp.
Sara Schultz was destyds hoegenaamd nie die soort vrou wat Aletta de Graaff vir haar oudste seun sou gekies het nie. Sara was ’n stadsmeisie wat, van alle nuttelose en onvanpaste kursusse, kuns studeer het aan die Universiteit van Kaapstad.
Stefaans – Aletta en oorlede John se jongste seun en enigste ander kind – was besig met sy regstudie aan Ikeys. Een wintervakansie het sy verloofde, Julia Marais, op Goedemoed kom kuier, en vir Sara Schultz saamgebring. Tot Aletta se ontsteltenis het Erik onmiddellik verlief geraak op die onkonvensionele meisie met haar sigeunervoorkoms. Sara was “uitlands” en liberaal en beslis totaal onaanvaarbaar.
“Ma …” het Erik gepleit, “moenie so bevooroordeeld wees nie! Sy’t as klein kind na Suid-Afrika gekom! Sy praat vlot Afrikaans! Sy sal na ons kerk ook oorkom, Ma!”
“Sy sal nooit hier by die boeregemeenskap inpas nie!”
Maar Erik was vasberade. Hy wou Sara hê. Hy was mal oor die vurige meisie met haar dik vlegsels en rooi wange, oor haar onafhanklike persoonlikheid – so anders as die vaal, onderdanige meisies wat hy ken …
Hulle is dieselfde Desembermaand nog, nadat Sara afgestudeer het, in die Groote Kerk in Kaapstad getroud.
Gedurende
