таралып ятса да, тәртипкә салынса да – барыбер чүптер.
10. Киләчәктә… ямьсез исемнәр дә татар балаларына кушылмасын… Аллаһы Тәгалә исемемезне, җисемемезне вә рухымызны ислах әйләйә!..18
Без дә адәм угълы – адәмчә тормыш итик дөньяда. Гыйлем белән дөньяны кулда тотты япон, немец, француз… Без – бу мәгърифәт гасыры сараеның ияләре һәм балалары… Мәгариф мәйданында без, татарлар, ат уйнатыйк!
1. Шөкер булсын, гасырыбызның яшьләре уянып тордылар… Дикъкатә лаек хәзерге көн татарның яшьләре: аңламак, белмәк, тәрәккый, мәгърифәт, хикмәт белән әйләнеп һәм нурланып тормакта һәрдәм башлары…
Сөям сезне, сез – чын яшь егетләр; өмет бар сездә, сез – интеллигентлар. Телем, күңелем – бөтен барлыгым сездән риза; үткән чорда сезнең ишеләр булмаган. Сез – яңа пешкән, җитешкән баһадир; хәзер яшь баһадир – бәя биргесез. Без сезне гасырлар буе көтеп алдык; килерсез дип, һәрвакыт күз тегеп тордык. Сәламәт килдегезме – рәхим итегез!
Сез – күңел шатлыгы, таң җиле сез. Черек милләт өчен сынмас терәк сез; тугыз корбан суеп алган теләк сез… Терелер өчен корбан кирәк…
Әгәр пәйгамбәр терелсә, …сезне ул, һичшиксез, тәбрикләр иде, сезне өндәр һәм димләр иде; дияр иде: каһарманнар, гайрәт итегез; гайрәт итеп, дөньяны хәйран итегез! Бу – нәфислек һәм матурлыкны арттыру; түгелдер бу – ахмаклык һәм бозыклык… Оригинальный нәрсәне мактау табигыйдер.
2. Беләсезме, бу дөнья нинди дөнья? Бу дөнья – һәр ике дөньяда бәхетнең башы. Бу юлны, зинһар, мәңге ташламагыз, чөнки бу – милләтне алга илтүче юл… Бу юлда, шөбһә юк, без җан бирербез; ниһаять, милләткә дан һәм шан бирербез… Күк булып күкрәр һавада хөр яшәү даулашлары, ялтырар изге көрәшнең хәнҗәре, алмаслары.
Йөрмәсен бәгъре өзек милләт киеп кашсыз йөзек – без аның бик зур фәхерле19, чын бриллиант кашлары!
3. Бу тормыш кем белән туктар талаштан? Сугыш син һич тә армас-туктамастан. Синең төсле берәү ул: бергә-бер сез, көрәшкәнне җиңә алмый ул каберсез…
Авырлык төшсә түз, сер бирми-нитми… Җиһанда үлми һәрбер ыңгырашкан, вә юлны тапмый калмый һәр адашкан… Михнәт үтсен генә, адәм баласы тиз оныта аны…
Якын дустым! Сиңа миннән киңәш шул… Эчеңдә нәрсә янганын үзең бел, үзең кайгыр, үзең егъла, үзең көл. Ачып яшерен хәзинәңне йөрәктән, сөйләшмә бер дә артык сүз кирәктән… Кеше сатмас кеше тапмак асатмы?.. Кача күр, кош кеби, мактауларыннан, хәбәрдар бул ки шунда ау барыннан. Әгәр басса сине бер-бер заманны егъламый йомшамас хәсрәт вә кайгы, утыр аулакка, кайда һич кеше юк, сабыйдай, тәмле-тәмле күз яше түк. Килеп керсә берәү нәкъ шул чагында, сиңа мин бер киңәш әйтим тагын да – диген син: «Күзләрем никтер авырта, өзелми яшь ага кич һәм дә иртә!..»
Бул кеше: байбәтчәләрнең калдыгы хәмерен көтеп, алты еллык образованиеңне йөрмә селкетеп!.. Сәгадәт талына менсәң – үзең мен; ни ярдәм килсә дә килсен үзеңдин… Арыслан… чыпчык авызыннан корт алып вакланмыйдыр… Тартыш кирәк, кирәк тартыш!..
Берәүнең уйларын
Ислах әйләйә – «төзәтсен» дигән мәгънәдә.
Фәхерле – мактанычлы.
