özü vaxt təyin edib, özü də evdə yoxdu.
– Dalandardan soruşaq, görək hara gedib.
– Axı həmişə evdə olur.
Birdən cavan oğlan dedi:
– Dayanın, axı qapı kilidlənməyib, içəridən cəftələnib. Deməli, evdə kimsə var.
– Baho, doğrudan. Bəs niyə qapını açmırlar? – Kox dedi.
– Siz burada qalın, mən dalandarı çağırım.
Kox qapının dalında dayandı. Raskolnikov sanki dəhşətli yuxu görürdü. Vaxt keçirdi. Kox öz-özünə:
– Gəlib çıxmadı ki… – deyib tələsə-tələsə aşağı endi. Ayaq səsləri kəsilən kimi Raskolnikov qapını açıb çıxdı. Qapını kip örtüb aşağı cumdu. Üç pilləkən düşmüşdü ki, aşağıda səs-küy qopdu. Aşağı mənzillərdən birindən kimsə çığıra-çığıra aşağı qaçdı.
– Mitka, Mitka! Lənətə gələsən!
Sakitlik çökdü. Elə bu vaxt bir neçə nəfər bərkdən və tez-tez danışa-danışa yuxarı qalxmağa başladı. Raskolnikov bir neçə pilləkən aşağıda ikinci mərtəbədəki rəngsazlar işləyən mənzili gördü. Qapı taybatay açıq idi. Döşəmə təzə rənglənmişdi. Raskolnikov özünü içəri salıb qapının dalında gizləndi. Onlar açıq qapının qabağından keçib yuxarı qalxdılar. Raskolnikov pəncəsi üstə qalxıb aşağı yüyürdü. Aşağıda heç kim yox idi! Darvazada da! O artıq xilas olmuşdu. Dolanbac yolla evə gəldi. İş yaxşı gətirdi. Dalandar yenə orada yox idi. Baltanı götürdüyü yerə qoydu.
Otağına girib bayğın halda divanın üstünə yıxıldı…
İKİNCİ HİSSƏ
I
Yerindən qalxmağa halı yox idi. Ayılıb divanın üstündə oturdu. Birdən bütün olanlar yadına düşdü. Az qala dəli olacaqdı. Ayağa qalxıb üst-başını yoxladı. Pal-paltarına diqqətlə baxdı ki, görsün qan ləkəsi varmı. Şalvarına baxanda gördü ki, didilib saçaq-saçaq sallanan ətəyi qana bulaşıb. Bıçağı götürüb saçaqları kəsdi. Paltosunun içinə tikdiyi ilgəyi söküb parçaladı. Pul kisəsini və sandıqdan çıxardığı şeyləri aparıb küncdə qopub sallanmış divar kağızının altına təpdi.
Əldən düşmüşdü, şiddətli üşütmə bədənini sarmışdı. Huş onu apardı. Nastasya çığıra-çığıra qapını yumruqlayanda oyandı:
– Aç qapını, ölmüsən, nədir?!
Sonra dalandarın səsi eşidildi:
– Bəlkə, evdə yoxdur.
– Bəs cəftəni içəridən kim vurub?
Tez qalxıb oturdu. Otaq elə balaca idi ki, heç yerindən qalxmadan əlini uzadıb cəftəni açdı. Dalandar ikiqat bükülmüş kağızı ona uzatdı:
– Çağırış vərəqəsidir, polis idarəsinə çağırıblar.
Dalandar getdi.
Nastasya dalandarın dalınca çıxdı.
Raskolnikov şinelini tələsik geyinib çıxdı. Pilləkəndə yadına düşdü ki, şeylərin hamısı divar kağızının altında qaldı. Düşündü ki, məni idarəyə çağırıb sonra gəlib evi axtaracaqlar. Ancaq geri dönmədi. Əlini yelləyib yoluna davam etdi.
Polis idarəsinə çatanda düşündü: “İçəri girib diz çökəcəyəm, açıb hamısını deyəcəyəm”.
…Nəhayət, məhəllə polis nəzarətçisinin köməkçisi olan poruçik gəldi. O, çəp-çəp, bir az da nifrətlə Raskolnikova baxdı.
– Nə istəyirsən? – deyə zabit çığırdı.
Raskolnikov birtəhər:
– Çağırış vərəqəsi üzrə…
Kargüzar qabağındakı kağızlardan ayrılaraq:
– Tələbədən pul tələb olunur, ona görə çağırılıb.
Polis Raskolnikovun qabağına bir dəftər atdı:
– Oxuyun. Sizdən şikayət gəlib. Pul vermirsiniz! Aleksandr Qriqoryeviç, göstərin ona.
Raskolnikov oxuduğundan heç nə başa düşmədi. Kargüzardan soruşdu:
– Bu nədir?
– Sizdən verdiyiniz iltizamnamə üzrə yüz on beş manat pul tələb olunur. Doqquz ay əvvəl dul qadın Zarnitsinaya verdiyiniz iltizamnamə indi saray müşaviri Çebarova çatmışdır.
– Axı o, yaşadığım mənzilin sahibəsidir.
– Nə olsun?
O, ayaq üstə durub əlindəki kağızı gah oxuyur, gah da qulaq asır, cavab verirdi.
Poruçik içəri yenicə daxil olan məhəllə nəzarətçisi Nikodim Fomiçə üzünü tutdu:
– Əşi, belə şey olar?!
– Nə olub, İlya Petroviç? – deyə kargüzar poruçikə müraciət etdi.
– Daha nə olacaq?! Budur, bax, bu cənab tələbə, yəni sabiq tələbə borcunu ödəmir, otaqdan çıxmır, həmişə ondan şikayət gəlir. Hələ bir bunun üst-başına, geyiminə baxın.
– Dostum, kasıblıq ayıb deyil, – deyə Nikodim Fomiç dedi.
Birdən Raskolnikov Nikodim Fomiçə sarı dönərək dedi:
– Kapitan, lütfən, mənim vəziyyətimi nəzərə alın. Kasıb, xəstə tələbəyəm, kasıblıq məni cana gətirib. Ancaq daha oxumuram, çünki dolana bilmirəm. “N” quberniyasında anam, bacım var. Mənə pul göndərəcəklər, borcumu verəcəm.
– Bu axı bizim işimiz deyi, – kargüzar dedi.
Raskolnikov üzünü yenə Nikodim Fomiçə tutdu:
– Sizinlə tamamilə razıyam. Ancaq icazə verin bir məsələni izah edim. Şəhərə gələndən bəri onun mənzilində yaşayıram. Vəd etmişdim ki, qızını alacağam. Mənzil sahibəsi mənə çoxlu borc pul verirdi.
İlya Petroviç kobud şəkildə dedi:
– Bunun bizə dəxli yoxdur.
– Sizinlə razıyam, lakin bir il əvvəl qız yatalaqdan öldü. Ev sahibəsi mənə dedi ki, sizə arxayınam, ancaq yüz on beş manatlıq iltizamnaməni mənə verin, hesablamışam,
