siyasətə dəxli olmayan məsələlərdə qanunların əsas götürülməsini tələb edirdi. Napoleon təyinat üçün yanına gələn hakimlərə deyirdi: “Ədalət axtarmaq üçün yanınıza gələn adamın hansı partiyanın üzvü olduğuna fikir verməyin”.
Bonapart polis qüvvələrini qəsdən parçalamışdı ki, yalnız vətəndaşları nəzarətdə saxlamasınlar, həm də bir-birlərini güdsünlər. Polis nazirliyinin başında isə diribaş hiyləgər provokator, xəfiyyə Fuşe dururdu. Bonapart hesab edirdi ki, Fuşe nəinki onu, lazım gəlsə atasını belə pul müqabilində satmağa hazırdır. Bu səbəbdən birinci konsul etibar etdiyi xəfiyyələrə Fuşenin özünü də izləməyi tapşırmışdı. Fuşe bundan xəbər tutub onları satın ala biləcəyi təqdirdə həmin xəfiyyələri də başqaları təqib edəcəkdi.
Beləliklə, Bonapart 1800-cü ilin yazına qədər bütün təxirəsalınmaz işlərin öhdəsindən gəldi: yeni dövlət mexanizmi yaratdı, quldur dəstələrinin çoxunu zərərsizləşdirdi, Vandeyada vəziyyəti yüngülləşdirmək üçün bəzi tədbirlər gördü, ölkə bir mərkəzdən idarə olunmağa başladı, dövlət qurumlarındakı rüşvət və mənimsəmə hallarının qarşısı alındı. Fuşenin rəhbərlik etdiyi polis şəbəkəsi bütün ölkəni bürüdü.
1800-cü ilin apreli idi, Napoleonun müharibəyə yollanmasına hələ bir ay qalmışdı. Polis naziri Parisdə ingilis-monarxiyaçı casus şəbəkəsinin fəaliyyət göstərdiyinə dair sübutları Napoleona təqdim etdi. Belə məlum olurdu ki, həmin şəbəkə inqilab zamanı edam edilən XVI Lüdovikin mühacirətdə olan doğma qardaşları ilə birbaşa əlaqədədir. Monarxiyaçılar ingilislərin və başqa müdaxiləçilərin köməyilə hakimiyyəti yıxmağı qarşılarına məqsəd qoymuşdular. İngilislər Fransada monarxiyanın bərpasını istəyirdilər – bunu Bonapart hələ 1800-cü ilin yanvarından bilirdi. Həmin vaxt Napoleonun sülh danışıqlarına başlamaq təklifinə İngiltərə kralı III Georq açıq-aşkar bu cür cavab vermişdi: “Öncə Fransa taxt-tacı Burbonlara qaytarılsın!”
Birinci konsul bir daha əmin oldu ki, daxili mübarizədə ən əsas vəzifə satqın monarxiyaçılara amansız divan tutmaq, xarici mübarizədə isə İngiltərə ilə müharibəyə başlamaqdır.
Fəal monarxiyaçılarla mübarizə aparmaq üçün Fuşeyə müvafiq əmrlər verildi. Napoleon bir sözü tez-tez təkrarlayırdı: “Adamları idarə etmək üçün iki vasitə var – qorxu və şəxsi maraq”. Bu da yola gəlməyənlərə qarşı terrora əl atmaq, sözə baxanlara isə pul və vəzifə vəd etmək deməkdi.
İngiltərə ilə müharibəyə gəlincə, bu savaş qüdrətli Britaniya donanmasının meydan suladığı ingilis sahillərində deyil, Avropa qitəsində aparılmalıydı. Napoleonun hədəfində isə İngiltərənin müttəfiqləri, ilk növbədə də Avstriya imperiyası vardı.
1800-cü il mayın 8-də Parisi tərk edib hakimiyyətə gəldikdən sonra ilk dəfə müharibəyə yollanan Bonapart bir şeyi çox yaxşı bilirdi: onun Fransa üzərindəki diktaturasının sonrakı taleyi bu savaşın nəticəsindən asılıdır! Ya İtaliyanın şimalını avstriyalılardan geri alacaqdı, ya da xarici müdaxiləçilərin koalisiyası yenidən Fransanın sərhədlərində peyda olacaqdı.
Marenqo döyüşü
Napoleon, adətən, aparacağı hərbi əməliyyatın dəqiq planını əvvəlcədən hazırlamırdı. O yalnız konkret məqsədləri, atacağı addımların ardıcıllığını, irəliləyəcəyi yolu qabaqcadan müəyyənləşdirirdi. Hərbi detallar isə yürüşün gedişatından asılı olaraq ortaya çıxırdı.
Bonapartın qarşısında şimali İtaliyanı ələ keçirmiş güclü Avstriya ordusu dururdu. Bir il əvvəl Suvorovun qoşunu fransızları oradan sıxışdırıb çıxarmışdı. Lakin indi məşhur rus sərkərdəsi avstriyalılarla birlikdə deyildi. Napoleon üçün bu çox şey demək idi. “Şirin başçılıq etdiyi qoyunlar ordusu, qoyunun başçılıq etdiyi şirlər ordusundan güclüdür”, – sonralar Napoleon belə deyirdi.
Bonapart Rusiyanın artıq koalisiyada olmadığını bilirdi, ancaq o öz ordusu ilə İtaliyaya getdiyi vaxt Suvorovun da Peterbruqda torpağa tapşırıldığından yəqin ki, xəbərsizdi. Bir sözlə, Napoleonun qarşısında indi rus sərkərdəsi yox, general Melas dayanmışdı.
Avstriyalılar şimali İtaliyanın cənubunda, Genuya istiqamətində cəmləşmişdilər. Melas Bonapartın ən çətin yolla, Sen-Bernar aşırımından keçərək gələcəyini mümkün saymadığından həmin istiqaməti gücləndirməmişdi. Birinci konsul isə məhz bu yolu seçdi. Qarlı zirvələr, şiddətli sazaq, göz qaraldan uçurumlar, qar uçqunları, çovğun – Bonapartın əsgərləri bütün bu sınaqlardan mətanətlə keçdilər.
İrəlidə öz dəstəsi ilə general Jan Lann, onun arxasınca isə Bonapartın ordusu sıldırımlı qayaların arası ilə düzülərək gedirdi.
Bonapart əsas qüvvələrlə Sen-Bernara çatanda artıq ön dəstə avstriyalılarla toqquşub onları öz mövqelərindən vurub çıxarmışdı. Napoleonun qoşunu mayın axırlarında gözlənilmədən Alp dağlarını enib Avstriya ordusunun arxasına keçdi. Bonapart vaxt itirmədən birbaşa Milana yürüş etdi və 1800-cü il iyunun 2-də Lambardiyanın paytaxtına daxil oldu. Sonra bir-birinin ardınca Pavia, Kremena, Pyaçenza, Breşiya və başqa şəhərləri, kəndləri ələ keçirdi. Melasın qoşunları həmin vaxt Genuyanın mühasirəsi ilə məşğuldu. Ancaq Bonapartın Lambardiyaya gəlişi avstriyalıların Genuyadakı uğurunu heçə çıxardı.
Melas şimaldan qəfil tökülüşüb gələn fransızların üstünə getməyə tələsdi.
Aleksandriya şəhəri ilə Tortona arasında böyük bir düzənlik, həmin düzənliyin ortasında isə Marenqo kəndi yerləşirdi. Hələ 1800-cü ilin qış mövsümünün əvvəlində Bonapart öz sarayında şimali İtaliyanın xəritəsinə baxarkən barmağını məhz həmin kəndin üstünə qoyaraq generallara demişdi: “Biz avstriyalıları burada məğlub etməliyik”.
Elə də oldu. Rəqiblərin əsas qüvvələri 1800-cü il 14 iyunda məhz burada qarşılaşdılar.
Bir az irəli gedib deyək ki, həmin döyüş dünya siyasətində və Napoleonun şəxsi karyerasında böyük rol oynadı.
Savaşdan öncə Parisdə, eləcə də bütün Fransada narahatlıq hökm sürürdü. Monarxiyaçılar Bonapartın Alp dağlarının uçurumlarında öləcəyini gözləyirdilər. Artıq ingilislərin Vandeyaya çıxacaqları, Burbonların hakimiyyətə qayıdacaqları haqqında şayiələr dolaşmağa başlamışdı. Hətta Avropada öz neytrallıqlarını saxlayan ölkələr də hadisələrin necə inkişaf edəcəyini diqqətlə izləyirdilər. Avstriyanın qalib gələcəyi təqdirdə onlar da Fransa əleyhinə koalisiyaya qoşulacaqdılar. Burbonlar isə Parisə qayıtmağa hazırlaşırdılar.
Napoleon və generalları məğlubiyyətin mümkünlüyünü göz önündə tuturdular: avstriyalılar bu dəfə lap çox idilər. Bundan başqa, fransız ordusu Sen-Bernar aşırımından min bir çətinliklə keçdiyi vaxt, avstriyalılar İtaliya şəhər və kəndlərində qalıb yaxşıca dincəlmişdilər. Bonapartın 20 min qoşunu vardı, topların
