onun gözəl olduğunu gizlətmək istəyirsən? Evdə onu əhatə edənlərdən heç kəs bunu ona deməsə də, küçədə, mağazada, bağçada, olduğu hər yerdəki yadlar bunu ona bildirəcəklər, böyüklər, yaxud yaşıdları səslənmə ilə, təbəssümlə, baxışla ona başa salacaqlar. Yaraşıqlı olmayan, çəlimsiz uşaqlara biganəlik də onda bu fikirləri doğuracaq. O, əlinin onun öz əli olduğunu və ondan istifadə etmək lazım gəldiyini başa düşdüyü kimi, gözəlliyin imtiyaz olduğunu da başa düşəcək.
Zəif uşaq normal inkişaf edə bilər, möhkəm də bədbəxt hadisənin qurbanı ola bilər. Gözəl uşaq da, beləcə, bədbəxt ola bilər, kifirlik, ifadəsizlik, nəzərə çarpmazlıq zirehi altındakı uşaq isə xoşbəxt həyat yaşaya bilər. Çünki sən həyatın istənilən əlavə üstünlüyü satın almaq, axtalamaq, yaxud oğurlamaq istədiyini yadda saxlamalısan, buna borclusan. Titrəyişlərin mində bir hissələrini nəzərə alan bu həssas tərəzidə tərbiyəçiləri karıxdıran gözlənilməzliklər baş verir: niyə?
– Onun gözəl olub-olmamasının mənim üçün fərqi yoxdur.
Sən yanılırsan və körpənlə münasibətə yalanla başlayırsan.
9. O, AĞILLIDIRMI?
Əgər ana lap əvvəldə həyəcanla bu sualı verirsə, uşağının qarşısına öz tələblərini qoyacağı saat uzaqda deyil. Hətta toxsansa da, yemək səndə ikrah doğurursa da, ye. Yuxusuz daha bir saat usanmalı olsan da, göz yaşları ilə olsa da, yatmağa get.
Çünki bunu etməlisən, çünki sağlam olmanı istəyirəm.
Qumla oynama, bədəninə oturan şalvar geyin, saçlarına toxunma, çünki sənin gözəl olmanı istəyirəm.
– O hələ danışmır… O… daha böyükdür… bununla belə, hələ də… O, pis oxuyur…
Görüb anlamaqdan ötrü müşahidə etmək əvəzinə, ilk ağla gələn “müvəfəqiyyətli uşaq” nümunəsi götürülür və uşaq qarşısında tələb qoyulur: düzlənməli olduğun nümunə budur.
İmkanlı valideynlərin oğlunun incəsənət adamı olması mümkünsüzdür. Daha yaxşısı qoy bədbəxt məktəbli və mənəvi təməli olmayan insan olsun. Burada birinci yerə uşağa sevgi deyil, valideynlərin eqoizmi, şəxsiyyətin xoşbəxtliyi deyil, ailə birliyinin ambisiyaları, öz yolunun axtarışları deyil, şablonun dəmir iradəsi çıxır.
Ağıl fəal və passiv, canlı və ləng, qapalı və şıltaq, hərəki və inadkar, yaradıcı və epiqon, səthi və dərin, konkret və məcazi, praktiki və poetik olur, yaddaş sıradan olmayan və ortabab ola bilər. Biri əldə olunmuş informasiyadan məharətlə faydalanır, digəri həyalı və qərarsızdır. Anadangəlmə despotizm və reflektorluqla tənqidilik. Vaxtından qabaq və ləng inkişaf, dar və müxtəlif yönlü maraqlara rast gəlirik.
Amma bunun kimə nə dəxli var?
Qoy lap dörd sinif bitirsin – taleyə boyun əymiş ata və ana bu cür düşünür.
Cəmiyyətdə fiziki əməyin nəzərəçarpan dirçəlməsini müşahidə edərək, in bütün sinif və təbəqələr arasında onun entuziastlarını görürəm. Bununla yanaşı olaraq isə valideynlərin və məktəbin müstəsna olanla, tipik olmayan hər şeylə, əqli cəhətdən zəif inkişaf etmiş, yaxud heç inkişaf etməmişlərlə mübarizəsi davam edir.
Ağıllı olmaq nədir axı? Kimə görə ağıllı?
Ailəni könüllü olaraq, ağır qurban verməyə səsləmək sadəlövhlükdür. İntellektin öyrənilməsi və psixotexniki sınaqlar təbii, xudbin səyləri ehtiva edir. Əlbəttə, bu, kifayət qədər uzaq gələcəyin mahnısıdır.
10. YAXŞI UŞAQ
“Yaxşı”nı “rahat”la qarışdırmamaq gərəkdir.
Az ağlayır, gecə oyatmır, sadəlövhdür, sözəbaxandır – yaxşıdır.
Şıltaqdır, səbəb olmadan qışqırır, onun ucbatından anası işıq üzü görmür – pisdir.
Özlərini necə hiss etmələrindən asılı olmayaraq, yeni doğulanlar doğuşdan etibarən böyük və kiçik dözümə malik olurlar. On vahid qışqırıqla reaksiya verməsindən ötrü birisinə xoşagəlməz hissiyyatın bircə vahidi kifayətdir, başqası nasazlığın on vahidinə bir vahid ağlayışla reaksiya göstərir.
Biri yuxuludur, hərəkətləri tənbəldir, asta əmir, qışqırığı enerjili, coşqulu deyil.
İkincisi tez həyəcanlanır, hərəkətlidir, ayıq yatır, acgözlüklə əmir, göyərə-göyərə qışqırır.
Özündən çıxır, boğulur, onu özünə gətirmək lazım gəlir, bəzən həyata çətinliklə qayıdır. Bilirəm: bu, xəstəlikdir, onu fosforla, südsüz pəhrizlə müalicə edirik. Amma bu xəstəlik körpənin güclü iradə, sarsıdıcı mətanət və dahiyanə ağıl payı almış yaşlı insana qədər böyüməsinə mane olmur. Napoleonun körpəliyində çığırmaqdan özündən gedən vaxtları olub.
Müasir tərbiyə uşağın rahat olmasını tələb edir. O, uşağın addım-addım neytrallaşdırılmasına, iradə və azadlığını, mətanətini, tələb və səy qüvvəsini boğmağa və məhv etməyə aparır.
Üzüyola, tərbiyəli, xeyirxah, rahat.
İradəsiz və həyata uyğunlaşmamış böyüyəcəyi böyüklərin ağlına belə gəlmir.
11.KÖRPƏ ÇIĞIRTISI – GƏNC ANANIN QARŞILAŞDIĞI XOŞAGƏLMƏZ GÖZLƏNILMƏZLIKDIR
Əlbəttə, o, uşaqların ağladığını bilirdi, amma öz körpəsi barədə fikirləşərkən, bunu hesaba almırdı, ondan yalnız heyranedici təbəssümlər gözləyirdi.
Qadın onun istəklərinə qulaq asacaq, onu ağılla, müasirliklə, təcrübəli həkimin rəhbərliyi altında tərbiyə edəcəkdi.
Onun körpəsi ağlamamalı idi.
Ancaq bir dəfə gecə… Hələ özünə gəlməmişdi, əsrlərlə uzanmış həmin qorxunc saatların əks-sədası hələ canlı idi. Qayğısız həyatın şirinliyini, yerinə yetirilmiş işdən, zərif, saf həyatında ilk ümidsiz səydən sonra istirahət həzzini yenicə dadmışdı. “Başqa məni” artıq özü yaşadığına görə onda hər şeyin keçdiyi illyuziyası indi-indi oyanmışdı. O, lal xatirələrə dalaraq, yalnız, cavab tələb etmədən, təbiətə sirli pıçıltılar dolu suallar verməyə qadirdir.
Birdən…
Nə isə tələb edən, nədənsə şikayət edən körpənin despotik çığırtısı kömək əldə etməyə çalışır – qadın isə başa düşmür.
Diqqətlə
