lazım olduğunu bəhanə eləyib məni onun otağına qoymurdular. Hətta anam şillə-şapalaqla mənə təhqiredici bir cümlə də öyrətmişdi. Əgər döyülmək istəmirdimsə, küçəyə çıxıb ilk rast gəldiyim adama həmin cümləni deməliydim.
– O nə cümlə idi elə? – yaşca böyük qadın soruşdu.
– “Henrix Valuanın nəslindən olan yetimə rəhm edin”.
– Rəzalətə bir bax!
– Bu sözlərin bir təsiri olurdumu? – yaşca kiçik qadın soruşdu.
– Anamın ümid elədiyi kimi evə bir az pul gətirirdim. Bu da imkan verirdi ki, atamın dəhşətli sonluğunu bir neçə gün yubadaq.
Yaşca böyük qadının sifəti tutuldu, o biri qadının isə gözləri yaşardı.
– Bu iyrənc peşə atamın vəziyyətini bir az yüngülləşdirirdi, lakin axırda dözməyib özümdən çıxdım. İmdad diləmək üçün yoldan keçənlərin dalınca qaçmaqdansa, bütün günü küçədə oturdum. Axşam isə evə boş əllə qayıtdım. Anam məni elə döydü ki, səhəri gün xəstələndim. Heç bir kömək almayan atam isə xəstəxanaya düşüb orada da vəfat etdi.
– Dəhşətdir! – hər iki qadın pıçıldadı.
– Bəs atanız öləndən sonra nə elədiniz? – yaşca kiçik qadın soruşdu.
– Allahın mənə yazığı gəldi. Atam öləndən bir ay sonra anam qardaşımla məni atıb bir əsgərə qoşularaq qaçdı.
– Siz isə yetim qaldınız?
– Əslində, biz yetim deyildik. Bizim himayədarımız var idi. Belə ki, bir dəfə küçədə bir karetlə qarşılaşdım. Karetdə gənc, gözəl qadın oturmuşdu. Ona əl açdım. O isə məni sorğu-suala tutdu. Cavabım onu heyrətləndirdi. Yalan danışmadığıma əmin olandan sonra qardaşımla məni öz yanına apardı. Qardaşımı orduya, məni də toxuculuq emalatxanasına verdi. Beləcə, ikimiz də aclıqdan xilas olduq.
– Həmin xanım de Bulenvil idi?
– Elədir.
– Deyəsən, ölüb?
– Bəli, onun ölümündən sonra yenidən səfalətə düçar oldum. Xanım de Bulenvilin məni ərə verdiyi cəsur hərbçi cənab de Lamott tərslikdən həmin vaxt buralarda yox idi. Ona görə xanım de Bulenvilin vəfatından sonra tamam tək qaldım. Bax mənim tarixçəm belədir.
Xanım de Lamottun bu sözlərindən sonra ortaya sükut çökdü.
– Bəs əriniz indi nə ilə məşğuldur? – yaşca böyük olan qadın soruşdu.
– Ərim Bar-sür-Ob qarnizonunda xidmət edir. O da mənim kimi nə vaxtsa taleyin üzünə gülməsini gözləyir.
– Yəqin, saraya ərizə ilə müraciət etmisiniz?
– Əlbəttə!
– Valua soyadı sarayda maraq oyatmaya bilməz.
– Onu bilmirəm, ancaq heç bir ərizəmə cavab almamışam.
– Bəs nazirləri, kralı, kraliçanı görmüsünüzmü?
– Heç kimlə görüşməmişəm. Bütün cəhdlərim boşa çıxıb, – xanım de Lamott cavab verdi.
– Siz axı həmişə əlinizi açıb yardım istəyəsi deyilsiniz!
– Yox, mən bunu tərgitmişəm. Di gəl, atam kimi acından da ölə bilmərəm.
– Sizin uşaqlarınız var?
– Yox, xanım.
– Sizdən bunu soruşduğuma görə inciməyin, ancaq məcburam. Bizə öz mənşəyinizi sübut edən sənəd göstərə bilərsinizmi?
Janna qalxıb şkafın siyirməsini çəkdi və oradan götürdüyü sənədləri qadına uzatdı. Qadın sənədləri diqqətlə nəzərdən keçirdi.
– Siz haqlısınız, – yaşca böyük olan qadın dilləndi, – bütün sənədlər qaydasındadır. Onları mütləq lazım olan yerə çatdırmağınızı məsləhət görürəm.
– Xanım, sizcə, mən nəsə ala bilərəm?
– Heç şübhəsiz ki, təqaüd ala bilərsiniz. Əriniz cənab de Lamottu isə hərbi xidmətdə irəli çəkərlər.
Qadın başlığı aşağı saldı. Onun hər hərəkətini həyəcanla izləyən xanım de Lamott qadının cibindən balaca bağlama çıxartdığını gördü. Xeyriyyə cəmiyyətindən olan qadın həmin bağlamanı paltar şkafının üstünə qoydu.
– Xeyriyyə cəmiyyəti məndən xahiş edib ki, bu kiçik yardımı sizə çatdırım, – o dedi.
Xanım de Lamott altdan-altdan bağlamaya nəzər saldı. Qonaqlar isə yerlərindən qalxıb qapıya tərəf getdilər.
– Mən sizinlə harada görüşüb minnətdarlıq eləyə bilərəm? – Janna de Valua soruşdu.
– Biz sizə xəbər verərik, – yaşca böyük qadın pilləkənləri düşə-düşə dedi.
Xanım de Valua bağlamanın içində nə olduğunu bilmək üçün tələsik otağa qayıtdı. Lakin ayağı nəyəsə ilişdi. Bu, qızılla naxışlanmış balaca, yastı qutu idi. Görünür, onu bayaq gedən qadınlardan biri salmışdı. Qrafinya təəccüblə qutunu açdı. Oradakı portretdən öz hökmlü görkəmi, gözəlliyi ilə insanı heyrətə salan bir qadın baxırdı. Alman saç düzümü, qəşəng boyunbağı portretə özünəməxsus xüsusiyyət verirdi. Qutunun dibindəki dəfnə çələnginin içində isə “M” və “T” hərfləri yazılmışdı. Xanım de Lamott portretdəki qadını yaşca böyük xanıma oxşatdı. Belə qərara gəldi ki, o həmin xanımın ya anası, ya da nənəsidir. Pəncərəyə qaçıb xanımları səsləmək istədi. Ancaq artıq gec idi. Onları aparan kabriolet sürətlə uzaqlaşmışdı.
Qrafinya qərara aldı ki, qutunu Versala göndərsin. Sonra paltar şkafının üstündəki bağlamanı götürdü.
– Luidorlar! Yüz luidor! – bağlamanı açan qrafinya qışqırdı. Onun gözləri acgözlüklə parıldayırdı. – Deməli, bu qadınlar belə varlıdırlar! Mən onları taparam!
Belus
Xanımları de Lamott qaldığı evə Veber adlı bir arabaçı gətirmişdi. Elə ki hər iki qadın evdən çıxıb yenidən kabrioletə yaxınlaşdılar, Veber onlardan indi haraya gedəcəklərini özünəməxsus ləhcə ilə soruşdu və Versal cavabını aldı. Bundan sonra o, atları tutdu ki, qadınlar kabrioletə qalxa bilsinlər.
