style="font-size:15px;"> – Səidə xanım, necəsiniz?
Mənim səsimdən, o, sanki yuxudan qəfil ayılan adamlar kimi dinksindi. Sonra başını asta-asta qaldıraraq, nəzərlərini üzümə dikdi, acıqlı, amma güclə eşidiləcək səslə:
– Əgər söhbətimizin alınmasını istəyirsinizsə, bir də mənə xanım deməyin! – dedi və bir qədər susdu. Sonra dişlərini bir-birinə sıxaraq, başını asta-asta qaldırıb gözlərimin içinə baxdı və:
– Mən xanımlığımı da, analığımı da orda, düşmən əsirliyində olarkən qoyub gəlmişəm. Məni adımla çağır… mənə belə xoşdur! – dedi.
Söhbətin ilk başlanğıcında belə sərt üzlə qarşılaşacağımı gözləmədiyimdən bir qədər tutuldum. Amma onun bu sözləri, elə bil bütün yaddaşımı oyatdı. Bayaqdan beynimin künc-bucağında ilişib, qalmış suallar, sanki bir-bir yaddaşıma axırdı. İndi-indi xatırlamağa başladım ki, mən hər dəfə onunla görüşə gələndə cibimə, qabaqcadan yazıb hazırladığım suallar qoyardım. Görüşümüz baş tutmayanda, geri dönərkən vərəqə yazdığım həmin sualları cırıb atar və axşam yenilərini yazmağa başlayardım. Bu minvalla hər gün, hər gecə yeni suallar axtarıb tapar və hər gün də tapdığım o sualları yenidən cırıb atardım. Bu hesabla mənim ona verəcəyim sualların sayı-hesabı ölçüyə gəlməz dərəcədə çox idi. Amma bayaqdan söhbətimizə nərdivan olası bir sual belə tapa bilmirdim. O, bu sözləriylə mənə köməklik etdi və əsirlikdə olmasını dilə gətirməklə, ondan nələr soruşacağımı, sanki öz əlləriylə ipə-sapa düzdü. Ancaq onun sərt və acıqlı sözləri məni bir anlıq da olsa çaşdırdı, dilim dolaşa-dolaşa:
– Əlbəttə… əlbəttə… Siz necə məsləhət bilirsiniz elə də olsun, – deyə özümü vəziyyətdən çıxarmağa çalışdım.
Qadın bir qədər susdu. Sonra nəzərlərini üzümdə cəmləyərək:
– Söz verin ki, bu danışdıqlarımızdan heç kəs xəbər tutmayacaq və bu barədə heç kəsə bir kəlmə də olsun deməyəcəksiniz. Çünki mən iki ildir ki, burada yaşayıram, – dedi, – hələ qonşular mənim kimliyimdən, hardan gəldiyimdən, düz ağıllı-başlı xəbərləri yoxdur. Onlar məni, sadəcə olaraq, ruhi xəstəliyə tutulmuş bir qadın kimi tanıyırlar. Burada heç kəslə əlaqəm yoxdur. Amma qonşular hər gün səhərlər qapının ağzına itə və mənə ərzaq qoyurlar. Geyindiym pal-paltarlar da onlarınkıdır. Haradan gəldiyimi də, əsirlikdə yaşadığımı da hamıdan gizlin saxlayıram. Burada qeydiyyatım olmadığına görə, dövlətdən yardım da almıram. İstəyirəm ki, hər şey gizlin qalsın. Bu illər ərzində sağ qalan qohum-əqrabalarımın heç birini soraqlayıb, aramamışam. Bilirəm ki, onlar məni ölmüş bilirlər. Qoy, belə də olsun. Bu mənimçün daha yaxşıdır. İndi siz məni başa düşürsünüzmü? Söz verirsinizmi, danışdıqlarımızın hamısı ikimizin arasında qalacaqdır?!
Mən hər şeyə razı idim. Hansı təklif edilsəydi belə, sözsüz razı olacaqdım, təki o, mənimlə dərdlərini, fikirlərini bölməyə razılıq verəydi. Ona görə də, tezcə öz razılığımı bildirdim:
– Əlbəttə, hər şey sizin razılığınızla olacaq, başqa cür ola bilməz. Siz qətiyyən narahat olmayın, – dedim. – Amma mən də xahiş edirəm, heç nə gizlətməyin, nə varsa hamısını açıq danışın. Əgər bacarsanız, məni özünüzə doğma, əziz bir adam bilin. Hər şeyi başa düşürəm. Bilirəm ki, olub-keçmişləri xatırlamaq sizin üçün nə qədər ağırdır. Çalışın ki, özünüzü ələ ala biləsiniz.
Araya bir qədər sükut çökdü. Qadın danışmağa tərəddüd edirdi. Bəlkə də o, söhbətin haradan başlayıb, harada qurtaracağını fikirləşirdi. Onun nə fikirləşdiyini deyə bilmərəm, amma hiss edirdim ki, təlaş içərisindədir. Onun narahatçılığı açıq-aydın hiss olunurdu. Elə bu vaxt evin küncündə uzanmış it, ağzını geniş açaraq uzun dilini bayıra çıxarıb əsnədi. Sonra üzünü sahibinə tutaraq bir-iki ağız hürdü.
Qadın ayağa qalxıb, evin başqa bir küncündə, pərdə çəkilmiş xəlvət yerə girdi. Bir azdan əlində qab oradan çıxıb itə tərəf getdi. Əlindəki qabı itin qabağına qoyub, özü də dizüstə çökdü. İt yalmanaraq başını asta-asta qadının dizilərinə sürtdü, sonra acgözlülüklə qabdakı yeməyə girişdi. Qadın isə məsum və məzlum baxışlarıyla itin yemək yeməsinə tamaşa edə-edə, onun iri, tüklü başını sığallayırdı. Diqqətlə onlara baxdığımı görüb:
– Oğlum Ruslandır!.. – dedi. Sonra itin çənəsindən tutub ehmalca silkələyərək:
– Anasından qoca görünür, elə deyilmi? – deyə gülümsədi.
Həmin anda qadının bayaq dediyi sözlər yadıma düşdü: «Qonşuların mənim kimliyimdən, haradan gəldiyimdən xəbərləri yoxdur. Onlar məni ruhi xəstəliyə tutulmuş bir qadın kimi tanıyırlar».
Doğurdanmı, bu qadın ruhi xəstədir? – deyə, düşündüm. Davranışından və danışığından ruhi xəstəliyə tutulması o qədər də hiss olunmayan bu insanın düşdüyü vəziyyət ürəyimi ağrıtdı.
İt qabdakı yeməyi yeyəndən sonra, uzun qırmızı dilini çıxararaq, ağız-burnunu yalmağa başladı. Qadın isə, sanki otaqda olduğumu unudaraq, itlə əylənməkdə davam edirdi. Bu dəmlərdə onun eyni açılmışdı, bayaqkı qaş-qabağlı adam deyildi, elə bil. İt də, qadının ona göstərdiyi nəvazişdən şellənərək, o yan-bu yana aşaraq, sahibinin əllərini yalayırdı.
– Oğlumun beş yaşı var, yaman qocalıb, – deyə o, xəfifcə gülümsədi. Onun gülümsəməsi acıqlı sifətini açmaq əvəzinə, bir az da qeyizləndirdi. Sanki o, heç ömründə gülməmişdi. Qadın bir azdan ayağa qalxıb əvvəlki yerinə qayıtdı və əllərini qoynunda çarpazlayaraq, gözlərini bir nöqtəyə dikib qaldı. Sakitcə oturub ona tamaşa edirdim. Gözləyirdim ki, hər şeyi özü danışsın. O isə tələsmirdi. Fikirlərini bir yerə toparlamaq üçün, sanki uzun-uzadı vaxt lazım gəlirdi ona. Nəhayət ki, dilləndi:
– …O günü axşam saat on olardı, həyat yoldaşım canhövüllü evə daxil olub: «Tez ol, yığış, düşmənlər şəhəri tutublar!» dedi. Sonra beşikdə yatmış üç aylıq oğlumuzu da qucağına götürərək, məni tələsdirdi. Bu xəbər nə qədər dəhşətli olsa da, məni qorxutmadı. Ona görə ki, iki ildən artıq idi top və mərmi səslərinə öyrəşmişdik. Bu müddət ərzində şəhərin əli silah tutan kişiləri düşmənlə üz-üzə, göz-gözə səngərlərdə vuruşurdular. Son bir ayda isə şəhərin düşmənlər tərəfindən tutulacağı barədə şaiyələr dolaşmaqdaydı. Ona görə də, ərimin qəfil söylədiyi bu bəd xəbəri, sanki gözləyirmiş kimi sakitcə qarşıladım.
Amma tez yır-yığış etməyə başladım. Ərim məni tələsdirirdi:
– Tez ol, heç nə götürmə, piyada gedəcəyik! – deyirdi.
Kiçik
