iyirmi metr və ağırlığı təxminən min ton olan kobud yonulmuş nəhəng plitələrdən ibarətdir. Plitələr daş karxanasından gətirilib yeddi metr hündürlüyə qaldırılmışdır. Bu vəzifəni müasir texnikanın güclü vasitələrinin köməyi ilə belə, yerinə yetirmək çox çətindir. Karxanada nəhəng, yonulmuş, lakin qayadan hələ qoparılmamış bir daş qalıb. Qaya parçasının uzunluğu 21 metr, eni 4,8 metr və hündürlüyü 4,2 metrdir. Onu yerindən tərpətmək üçün 40 min adamın birgə səyi tələb olunur” (“Baalbekin tarixi”, Beyrut, 1896 il).
“Bu nəhəng plitələri kim, nə vaxt və hansı məqsədlər üçün doğrayıb? Bu sualı hələ indiyədək həll edilmiş hesab etmək olmaz”.
Yuxarıda deyilənlərin hamısını M. Aqrestin “Qədim dünyanın kosmonavtları” məqaləsindən götürmüşəm. Məqalədə belə bir fikir irəli sürülür: Baalbek kimi abidələri uzaq planetlərdən gələnlər tikməyiblər ki? Bəlkə də, Sodom və Qomorranı Yerdən qalxarkən elə onlar dağıdıblar? Baalbek üçün bu hipotez belə şəkil alır.
“Güman etmək olar ki, kosmonavtlar Günəş sistemini Yerdən start götürən kiçik gəmilər vasitəsilə öyrənirlərmiş. Bu məqsəd üçün onlar, görünür, Yerdən əlavə nüvə yanacağı götürməli, xüsusi meydançalar və anbarlar tikməli olurlarmış. Şübhəsiz, onlar Yerdə olduqlarını bildirmək üçün xatirə qoymalı idilər. Adları çəkilən xüsusi tikililər, məsələn, Baalbek plitələri belə abidələrdən deyilmi?
Beləliklə, Livanın cənubundakı Antilivan sıra dağlarının ətəyindəki sirli Baalbek plitələrini, kosmonavtlar, bəlkə də kiçik raketlər üçün uçuş meydanı kimi hazırlamışlar. Əgər belə deyilsə, onda bu nəhəng qaya parçalarını kim, nə vaxt və hansı məqsədlər üçün doğramışdır? – sualını hələ həll edilmiş hesab etmək olmaz”.
Gəlin həmin ölkəyə səfər edib Baalbek terrasının nə olduğunu müəyyən edək.
Baalbekə doğru gedərkən biz Aralıq dənizinin sahilini, sakit Bibl limanını tərk edib, Livan dağlarının quru yamaclarına qalxırıq. İki min il bundan əvvəl Avqustun beşinci Makedoniya və üçüncü Qall legionlarının keçdiyi yolla gedirik. Finikiyanın sahil şəhərləri fəth olunmuş və yeni düşərgə-şəhər olan Beyrut, latın dilində Koloniya Yuli Avqust Feliks Beyrutus adlanmış, daha sadə dildə desək, Yuli Avqustun (imperatorun qızı) xoşbəxt Beyrut koloniyası arxada qalır. Donanma arxadan legionerləri müvəffəqiyyətlə qoruyur. İrəlidə isə Heliopolis şəhəri görünür…
Kiçik, lakin zəngin olan bu semit şəhərini Makedoniyalı İsgəndərin varisləri selevkidlər Günəş allahının şərəfinə belə adlandırmışlar. Əvvəllər şəhər Baal Bek-Vaal şəhəri adlanırdı.
Romalılar bilirlər ki, bu şəhər Finikiya dininin qədim mərkəzi olub. Şəhərin kişiləri natiqliyi, qadınları isə öz gözəlliyi ilə məşhur idi. Burada dünyanın ən yaxşı fleytaçıları yaşayırdı, şəhərdə Günəşin şərəfinə gözəl məbədlər tikilmişdi.
Aşırımdan eni on kilometr, uzunluğu isə təxminən yüz kilometr olan vadi görünür. Keçidin o biri tərəfində, zirvələri yarım il qarla örtülü olan Antilivan sıra dağlarının sarı və bənövşəyi yamacları görünür. Vadinin cənub hissəsində qamışlığa bürünmüş göl parlayır, şimal tərəfi isə sıra dağlara qovuşur, orada, gölə axan dağ çaylarının arasında Heliopolis şəhəri görünür. Daş hasarlarla əhatə olunmuş evlərin yığını, bazarların örtükləri və ellinizm üslubunda tikilmiş bir neçə kiçik məbədi birləşdirən Akropol təpəsi ucalır.
Legionlar hərbi sıralara düzülmədən və mühafizə qayğısı çəkmədən aşağı enirlər. Yürüş nə çətin, nə də uzunmüddətli idi. Döyüşdən sonra sahildə istirahət etmiş, sərinləmiş və qaralmış legionerlər ara-sıra şən zarafat edirdilər. Kim bilir, bu legionerlər nə qədər şəhər görmüşlər. Bir şəhər çox, bir şəhər az…
Çox qədim zamanlarda tikilən Ball Bekin əsas məbədi aramey allahı Xadada həsr olunmuşdu. Şimşək və ildırım allahı Xadad, məhsulun yetişməsi üçün çöllərə yağış yağdırar və onu məhv etmək üçün leysan tökərdi. Xadadın başına günəş şüalarından çələng qoyulmuşdu. Selevkidlərin dövründə Xadadı, Günəş allahına bərabər tutur və ona görə də Xadadın məbədi Yupiter Heliopolitanus məbədinə çevrildi. Məbədi yenidən tikib, genişləndirdilər. Zəvvarların sayı artdı və məşhurlaşan məbəd şəhərə yeni ad qoydu – Heliopolis.
Romalılar Yaxın Şərqi fəth etdikdən sonra Heliopolisin əhəmiyyəti artdı. Təkcə Yupiter – Xadad məbədinin burada olduğuna görə yox. Şəhərin daha böyük əhəmiyyəti var idi: Heliopolis şirin su, qiymətli ağaclar və üzüm bağları ilə zəngin olan məhsuldar vadini nəzarət altında saxlamaq üçün mühüm məntəqə idi. Heliopolis ölkənin mərkəzinə gedən karvanlar üçün böyük keçid məntəqəsi idi. Romalılar üçün şəhər, həm də mühüm hərbi baza idi. Roma sərkərdələri Parfiya üzərinə yürüşlərə buradan çıxırdılar.
İmperator Trayan 116-cı ildə Heliopolisdəki Yupiter məbədi rəmmalının yanına gəlir. O, rəmmalı yoxlamaq istəyir. İmperator ona sual əvəzinə parçaya bükülmüş yazısız lövhə verir. Cavabında eynilə təmiz lövhə alır ki, bu da rəmmalın fərasətli olduğuna dəlalət edirdi.
– Bəs son cavabın nə olacaq? – deyə imperator sordu. Rəmmal parçaya bükülmüş çör-çöpü imperatora verdi. Sonrakı ildə imperator Kilikiyada öldü. Onun cəsədini çör-çöp üstündə yandırdılar. Rəmmalın qabaqcadan xəbər verdiyi hadisə baş tutdu. Bu, rəvayətdir. Əlbəttə, imperator ölməyə də bilərdi, ancaq onda çör-çöpü ayrı cür yozmaq lazım gələrdi. Lakin bizi başqa şey maraqlandırır. II əsrə yaxın Heliopolisdəki məbəd o qədər məşhur olubmuş ki, hətta Roma imperatorları məbədin rəmmalına müraciət edirlərmiş.
İmperator Antoni Piy (138–161) əmr edir ki, köhnə Yupiter məbədinin yerində yeni, dünyada ən böyük məbədin inşasına başlansın. Bu tikinti çoxlu pul və qul tələb edirdi. Roma Livan vadisindəki tikilişə bir də ona görə xüsusi can yandırırdı ki, Roma imperatorlarının özləri həmin illərdə xalis romalı deyildilər: Septimi Sever, Emesli Yuli Bassianın ailəsi ilə qohum oldu. Onun oğlu Karakalla yarı livanlı idi. Severlər sülaləsinin sonrakı imperatorları üçün də uzaq Livan vadisi artıq uzaq və yad deyildi, bura onların analarının və arvadlarının evi idi. Karakallanın anası, istedadlı və hökmlü Yuliya Domna əri Septimi Severə və sonra oğluna dövlətin idarə olunmasında kömək edirdi. Romada livanlı və suriyalı çoxlu alim və dövlət xadimi var idi. Finikiyalıların zirək nəsli imperiyada mühüm vəzifələri tuturdular. Livanlılar və suriyalılar legion komandirləri olur, ticarət edir və senat iclaslarında iştirak edirdilər.
Karakalla və onun anası “Heliopolis” sözünü pul sikkələrin üstünə yazdırırdılar. İmperator Antoni Piyin başladığı quruculuq işi onların dövründə daha gücləndi. İmperatorun yenidən tikdirdiyi Günəş məbədi və akropol səyyahları və zəvvarları heyran qoyurdu. Bütün Roma imperiyasında, hətta paytaxtın özündə belə bu akropol
