başladı. Sonra da:
– Kral qoyun, düşüm! – dedi, – Kral qoymasanız, özümü atacağam.
Qocanın dedikləri düz çıxırdı. Ona müraciət etdilər:
– Nə deyirsiniz? Kral qoyaqmı?
Qoca:
– İş işdən keçib, – dedi, – daha nə deyirsə, etməyə məcbursunuz. Artıq necə də olsa, baş nazirdir.
– Səni kral qoyduq, – deyə qışqırdılar, – yaxşı, görək, daha düş!
Damda oynayan dəli:
– Düşmürəm! – dedi.
– Nə istəyirsən? Kral da seçildin!
– E-e-ey!.. Düşmürəm… İmperator qoyun, düşüm, yoxsa özümü atacağam.
Qoca:
– Atar, – dedi.
– Qoyduq! – deyə bağırdılar, – Səni imperator qoyduq. Di düş aşağı!
Dəli:
– Sizin kimi gicbəsərlərin arasında mənim kimi imperatorun nə işi var?
– Bəs nə istəyirsən? De, onu edək. Düş də, ay qardaş!
Dəli:
– Mən imperatoram? – soruşdu.
Aşağıdan qışqırdılar:
– İmperatorsan!
– Madam ki imperatoram, ürəyim istəsə, düşərəm, istəməsə, yox. Düşmürəm də-ə!
Rəis əsəbiləşdi, “Atılırsa, atılsın e-e! Bir dəli azalar dünyadan!” – düşündü. Düşündü, amma başına iş gələ bilərdi.
Xilasetmə komandiri qocadan:
– İndi nə edəcəyik? –soruşdu, – Bu dəli heç cür aşağı düşməz?
– Düşər.
– Necə?
– Qoyun, mən düşürüm!..
Hamını qocanın dəlini necə aşağı düşürəcəyi maraqlandırırdı. Qoca damdakı dəliyə:
– İmperator həzrətləri! – deyə qışqırdı, – altıncı mərtəbəyə baxmaq istərdinizmi?
Dəli xeyli ciddi:
– Yaxşı, – dedi.
Dama açılan deşikdən içəri girdi. Pilləkənləri düşdü. Altıncı mərtəbə pəncərəsindən camaata boylandı.
– Zati-aliləri! Beşinci mərtəbəyə çıxmaq istərdinizmi? soruşdu.
– Çıxaram!
Hamı təəccüb içində idi. Dəli beşinci mərtəbəyə düşmüşdü.
– Hörmətli əfəndimiz, dördüncü mərtəbəyə çıxmaq ürəyinizdən keçirmi?
– Əlbəttə!..
Dəli üçüncü mərtəbənin pəncərəsində idi. Artıq damdakı kimi oynamırdı. Davranışında qəribə kral ciddiyyəti vardı.
– Möhtərəm imperatorumuz, ikinci mərtəbəyə çıxmaq sizin üçün maraqlıdırmı?
– İstəyirəm.
İkinci mərtəbəyə də düşdü.
– Zati-aliləri, birinci mərtəbəni görməyi arzu edərsinizmi?
Dəli birinci mərtəbəyə düşdü, oradan da küçəyə çıxdı, artıq camaat arasında idi. Düz qocanın yanına gəldi. Əlini qocanın çiyninə qoyub:
Sənin də dəli olduğun məlum olur ha… – dedi, – Dəli dəlini yaxşı başa düşər.
Sonra rəisə:
– Gəl, görüm, gəl, əl-qolumu bağlayıb dəlixanaya göndər. Dəliylə necə rəftar etmək lazım olduğunu öyrəndin?
Dəlini apararkən təəccüblənmiş kütlə qocanın ətrafına toplaşdı.
– Ata, necə etdin bu işi?
Qoca:
– Eeehhh… – dedi, – Asan deyil, əlli il siyasət içində yoğrulmuşuq, – sonra ah çəkərək əlavə etdi, – Ah, ah! İndi ayaqlarımda təpər olsa, mən də dama çıxardım, özü də heç kimsə aşağı düşürə bilməzdi.
İŞİNİZ OLDU!
Məşhur siyasətçilər gələcəkdi. Əvvəllər olduğu kimi, bir-iki kəlmə danışıb gəlmələri ilə getmələri bir olmurdu. Kənd-kənd gəzir, qəsəbə-qəsəbə dolaşırdılar. Siyasətçilər bu gəzintiyə çıxmamışdən əvvəl partiya qərərgahında xeyli mübahisə etmişdilər. Aralarından ən təcrübəlisi:
– Yoldaşlar, – demişdi, – aramızda necə danışırıqsa, xalqla da elə danışırıq. Meydanlarda tribunaya çıxıb necə gəldi, nitq söyləyirik. Xalq bizi başa düşür, ya düşmür, heç nəzərə almırıq. Bu çox yanlışdır. Xalqın partiyamızdan soruşub öyrənmək istədiyi şeylər var. Bunlara bir-bir cavab verməliyik. İqtidara gələndə nələr edəcəyimizi xalq öyrənməlidir.
Bu fikir çox münasib hesab edildi. Partiya natiqləri kürsüyə çıxıb öz bildikləri kimi danışmayacaqdılar. Xalqın soruşduqlarına onların başa düşəcəyi dildə cavab veriləcəkdi. Amma bu göründüyü qədər asan iş deyildi. Kürsüyə çıxıb necə gəldi danışmaq asan idi. Amma sualları, hər soruşulanı cavablandırmaq çətin iş idi. “Kəndli” deyib adiləşdirmək olmaz, o necə gözüaçıq və hiyləgərdi! Elə şey soruşar ki, adamı “hop” deyib yerində oturdar, partiyanın o bölgədəki etibarı iki qəpiklik olar. Buna görə də gəzəcəkləri yerlərdə xalqın soruşa biləcəyi bütün sualları əvvəlcədən ölçüb-biçdilər. Bir iqtisad elmləri doktoru, bir hüquq professoru, bir maliyyə mütəxəssisi, bir ali təsərrüfat mühəndisi, bir də təhsilini Amerikada almış həkim – beş nəfərlik səfər heyəti quruldu. Artıq xalq nə soruşarsa-soruşsun, bu beş seçilmiş adam ən çətin sualları belə, partiya nizamnaməsinə görə cavablandıra bilərdilər. Partiyanın təşkilatı olan hər yerə bu təbliğat heyətinin gələcəyi, natiqlərin əvvəllər olduğu kimi, tribunadan nitq söyləməyəcəyi, yalnız xalqla söhbətləşəcəyi elan edildi.
“M…”lilər bu xəbərə xeyli hirsləndilər. Danışmaq, sual vermək nə deməkdir? “M…” rayonun
