əfəndi kəndlilərə:
– Başa düşdünüz də? – dedi, – O işiniz də həll olundu artıq… Yəni demək istəyir ki, orta məktəb bir dənə deyil, çox tikiləcək, lisey belə tikiləcək, deyir.
Saleh Çavuş çəkinə-çəkinə soruşdu:
– Çox sual verdik, bağışlayın. Bəs bu tütünün qiymətləri necə olacaq?
Maliyyə mütəxəssisi yerindən dilləndi:
– Sevə-sevə izah edərəm. Sərbəst rejim həqiqətən ortadan qalxmaq sürəti ilə fiziki nəzarətlər son dərəcə liberal parçalanma payına yer verən xarici ticarət rejiminin tətbiqinə imkan verməyib. Daxili müvazinətimizi qoruyan pul, maliyyə siyasətini ancaq bu arqument və funksiyalarla doğrulda bilərik. Satılmayan mallar yığını, dəstəklənən satış, qeydiyyatsız malların dəyərsizləşdirilməsi də hesaba qatılarsa, hər şey asanlıqla başa düşülər. Bu təqdirdə sizə verdiyiniz bu sualı da ən açıq dillə, elmi olaraq izah etmiş sayılıram. Deyəsən, başa düşülməyən məqam qalmadı.
Saleh Çavuş:
– Başa düşdük, sağ olun, – dedi.
Nuri əfəndi anladıqlarını kəndlilərə başa saldı:
– Yəni, demək istəyir ki, o işiniz də həll olacaq. Tütün qiymətlərini artıracaqlar, amma sement qiymətlərini, nal mıxını – qalan bu kimi şeylərin qiymətini endirəcəklər.
İqtisad elmləri doktoru:
– Başqa soruşacağınız, öyrənmək istədiyiniz nəsə varmı?
Saleh Çavuş:
– Sağ olun, soruşacaq bir şeyimiz qalmadı.
Ali təsərrüfat mühəndisi sözə başladı:
– Bunu da deyim, çünki bu haqda sual vermədiniz. Prinketon Universitetinin Beynəlxalq Əkinçilik Münasibətlər İnstitutunun təşkil etdiyi bir konqres hesabatından öyrənmiş oluruq ki, alternativləri yaxşıca xəbərdar edib xərcə işarə edilmək şərti ilə bunun üzərində qətiyyətlə durmaq lazımdır. Aliment xarakterə sahib, yəni daha açıq söyləyim, heç kimin təsiri olmadan dolanışıqla əlaqədar olan ödəniş, ehtiyacın vəziyyətinin nizamlanmasının qiymətdən düşməsini müşahidə etdiyimizə dəlalət edir. Düşünürəm ki, bu məqam yaxşı başa düşüldü.
Nuri əfəndi kəndlilərə:
– Burda başa düşülməyəcək nə var ki? – dedi, – Yəni stansiyadan gələn yolu qəsəbəyə qədər uzadacaqlar. O iş də düzəldi, demək, başa düşdünüz də…
Alqış səsləri yüksəldi. Siyasətçiləri çiyinlərinə qaldırdılar. Tələsik başqa qəsəbəyə gedəcəkləri üçün yeməyə qalmadılar. Maşına mindilər. “Yaşa, var ol!..” səsləri içində avtomobillər toz-duman qaldırıb uzaqlaşdı.
AVTOMOBİL DÖYÜŞÜ
Ora haradır, bura haradır… Çakır Yaqub bəyin əsil-kökünü bilənlər hələ yaşayırlar. Çakır Yaqub bəyin əlindən gəlsə, çox yox, hələ bundan iyirmi il əvvələ qədər, hər yaz kəndindən çıxıb qıçı yamaqlı şalvarla qaça-qaça bu torpaqlara işləməyə gəldiyini bilənləri öldürər.
Onun əsas düşməni Rza bəydir. Çünki Rza bəy həm doğma, həm də yerli olduğu üçün Çakır Yaqubun varlı olmasını həzm edə bilmirdi. Te-tez deyirdi:
– Hələ bu çöl donuzuna baxın! Dağdan gəlib bağdakını qovmaq istəyir. Onun çatlaq dabanla gəlib pambıq tarlalarında kiminsə əli altında işləmək üçün qapımızda yalvardığı günlər hələ yadımızdan çıxmayıb.
Yadın, səfilin gəlib bu torpaqlara yerləşdiyi bəs deyilmiş kimi, bir də qalxıb nəcabətli, şərəfli bir kişi ilə sidik yarışına çıxmağa cəhd edirdi.
Yaqub bəy hotel tikdirəndə Rza bəy həm hotel, həm də kinoteatr tikdirirdi. Yaqub bəy də ondan geri qalmır, bir kazino, bir də bar tikdirirdi. Biri ipəyirmə fabriki inşa etdirirdisə, o biri toxuma dəzgahları qurdururdu.
Rza bəy qəsəbədə ilk “Kadillak” maşınını alanda Çakır Yaqub bəy təkcə oğullarına deyil, kürəkənlərinə də “Kadillak” alırdı. İki bəyin qapısının ağzında rəngbərəng, model-model maşınlar yatıb qalırdı.
Çakır Yaqub bəy son model “Buik” maşını alıb:
– Onun bütün “Kadillak”larını mənim “Bıyık”ın bir təkərinə dəyişmərəm, – deyə, sağa-sola söz yayınca iş cızığından çıxdı.
Bu söz Rza bəyin qulağına çatdı.
– Yolda onun “Bıyık”ını görməyim, əzib keçərəm, Vallah, parça-parça edərəm! – deyə xəbər göndərdi.
Çakır Yaqub bəy isə:
– Arxamca danışmasın, ər meydanı buradır, – dedi, – budur, maşınlar ortadadır. Kişi kimi döyüşdürək!
Bunu eşidən Rza bəy də sözündən qalmadı:
– Sözündən dönən qəhbədir, döyüşdürək! Sənin “Bıyık”ın mənim “Kadillak”ımın tozunda qalar…
Çakır Yaqub bəylə Rza bəyin avtomobil döyüşdürəcəyi xəbəri ağızdan-ağıza yayıldı. Məmləkət iki yerə ayrıldı: bir yanda “Kadillak”çılar, bir yanda da “Buik”çilər… Hər iki bəyin adamları öz bəylərinin maşınının qalib gəlməsini istəyirdi, içlərindəsə digər bəyin qalib gəlməsi üçün dua edirdilər.
Mərcə girənlər, mübahisə edənlər çoxalmışdı.
– Rza bəy avtomobil döyüşü üçün İzmirdən sürücü sifariş edib, – deyə ortalıqda söz gəzirdi.
Dəfələrcə maşın aşırmaqdan, harasa çırpmaqdan ötrü məhkumluğu olduğu üçün vəsiqəsi əlindən alınmış izmirli bir sürücü gəldi. Nəşəni çox çəkdiyi vaxt sükanın arxasında yatmaqdan başqa günahı yox idi. Beləsi Rza bəyin daha çox işinə yarayırdı.
İzmirli sürücü:
– Maşını yuxulayanda da sürərəm, – deyə öyünürdü.
Rza bəy sürücüyə dedi:
– Vurub qabağa keçməlisən. Deşib keçəcəksən… Əzib keçəcəksən! Toza döndər o namussuzu, parçası qalmasın. Nə istəsən verəcəyəm. Ortada şərəfim var. Başa düşdünmü? Şərəfim!
İzmirli sürücü:
– Bu işin axırı
