– dedi, – asanını tapdım, ortaya çıxıb hər sözə qarışmaq yoxdu. Gələnlərlə kimin danışacağını əvvəldən bilək. Yaxşımı?
Hamı:
– Yaxşı! – dedi.
– Kim danışacaq? Özünə güvənən çıxsın ortaya!
Könüllü çıxmadıqda başçı bərbər Osmana:
– Zəncirbənd Osman, – dedi, – niyə dayanmısan? Sabah axşam cəh-cəh vuracaqsan, budur, vaxtın gəldi. Çıx ortaya!
Bərbər Osman:
– Bizə söz düşməz, ağa, – dedi, – bizdən əvvəl gələn yaşlılar var.
Heç kim bu işi üzərinə götürmək istəmirdi. Axırda başçı xırdavatçı Salehə:
– Bu işi etsən-etsən, elə sən edərsən, Saleh Çavuş, – dedi.
Xırdavatçı Saleh qollarını qaldırıb:
– Təkbaşıma altından çıxa bilmərəm, – dedi, – Nuri əfəndi də gəlsin…
Partiya üçün kəndlilərlə danışmaq, onların hər sualına cavab verə bilmək necə çətin idisə, burada da onlardan nələrsə soruşmaq üçün xırdavatçı Saleh Çavuşla Nuri əfəndi seçildi.
Sədr:
– İndi mənə yaxşıca qulaq asın ki, – dedi, – başqa partiya üzvlərinin qarşısında biabır olmayaq. Hamısı bura yığışacaq. Onların yanında gördünüz ki, bir sözü başa düşmürsünüz, heç nə anlamamış kimi davranmayın. Guya başa düşmüş kimi danışın. Sonra onların danışdıqlarını çevirin, təkrar olaraq camaata danışın.
Ertəsi gün partiya mərkəzindən göndərilən beş nəfərlik heyət qəsəbəyə gələcəkdi. Saleh Çavuş da, Nuri əfəndi də bu gələnlərdən nələr soruşacaqlarını ağıllarında götür-qoy etmiş, bir-bir əzbərləmişdilər.
Saat onda stansiyadan gələn dörd avtomobil “M…” qəsəbəsinə girdi. Beş siyasətçi onları stansiyada qarşılayan partiya üzvləri ilə partiya binasına girdilər. Çaylar, qəhvələr içildi. Nahardan əvvəl çıxış etmək istəyirdilər. Hüquq professoru olan siyasətçi dedi:
– Mitinq qadağan olduğundan yalnız vətəndaşlar qarşısında çıxış edəcəyik. Hara uyğundur? – dedi.
– Çayxanaya gedək.
Çayxananın içi də, bağçası da adamla dolu idi. Beş gülərüz siyasətçi gəlib çayxana masasında oturdu.
Həkim olan sözə başladı:
– Vətəndaşlar, bilirsiniz ki, mitinq qadağandır. Ona görə də tribunaya çıxıb nitq söyləməkdənsə, burada sizinlə dostcasına danışmağı daha uyğun hesab etdik. Nə istəsəniz, soruşa bilərsiniz. Suallarınıza cavab verməyə çalışacağıq.
Çayxanaya yığışanlar bu gözəl sözlərə sevindilər. Bərbər Osman Partiyanın rayon təşkilatının rəhbərinə dedi:
– Aman, ağa, heç gözümüzü qorxutduğunuz kimi deyilmiş. Bunlar da bizim kimi – sadə adam kimi danışırlar… Dediklərini başa düşürük.
– Dayan hələ, dayan… Hələ siyasətdən danışmağa başlamayıblar. Hələ tutsun siyasət damarları, bax, gör, başa düşülürmü nə dedikləri?
Xırdavatçı Saleh Çavuş ayağa qalxdı:
– İcazənizlə, bir şey soruşmaq istərdim: tutaq ki, işin başına keçdiniz, nələr edəcəksiniz?
Siyasətçilər bir-birinə baxdılar. Belə sualla qarşılaşacaqlarını çoxdan hesabladıqları üçün, cavabı da hazır idi.
Hüquq professoru olan partiya nümayəndəsi danışmağa başladı:
– Hər şeydən əvvəl bunu bildirmək istəyirəm ki, siyasi və ictimai müəssisələri demokratiya idealına görə inkişaf etdirəcək qüvvələr müxtəlifliyinə söykənən Qərb nümunəsinə uyğun konstitusiya hazırlamaq, ikinci məclis, konstitusiya məhkəməsi qurmağın vacibliyinin bütün millət tərəfindən başa düşülməsini istəyirik. Obyektiv əsaslara söykənərək hesablarda başqa siyasi partiyalar kimi, öz effektiv gücünə paralel hərəkət etməklə enerjiylə fəaliyyət göstərən partiyamız nəzarət və icra gücləri arasında hakim ola biləcək birləşməyə tərəfdar olduğunu bildirməklə, nə kimi cəhdlərlə milli iradəni tam, sağlam şəkildə istehsal edə biləcək üsullara sahib olduğunu proqramında göstərib.
Xırdavatçı Saleh Çavuş:
– Bu hissəni başa düşdük, – dedi, – Amma yenə bir çətinliyimiz var. Hamısı gözəl, yaxşı, bəs bu çəltik əkini necə olacaq?
Çayxanada hamı diqqətini cəmlədi. Qəsəbənin ən əhəmiyyətli məsələsi barədə sual verilmişdi. Bu partiya iqtidara keçsə, çəltik əkinini necə edəcəkdi?
Bu sual iqtisad elmləri doktorunun sahəsi olduğu üçün, o sözə başladı:
– Sizə bu məsələni kifayət qədər açıq və elmi olaraq izah edim. Tarazlıq yaratmaqdan dolayı bizim üçün iqtisadi siyasət zəruridir. Bundan da məlumdur ki, xarici aləmlə münasibətimizdəki ciddiliyi, realizmdən uzaq nikbinliklə mütaliənin tipik nümunəsi də bu il içində ixracatımızın bir milyard iki yüz milyon dollara çatdığı halda, 1953-cü ilin aylıq ixracat məbləği doxsan iki milyondur. Buna görə də köçürülə bilməyən borclarımızın dondurulması lazım gəldiyini, əlbəttə, başa düşürsünüz.
Rayon sədri xırdavatçı Saleh Çavuşun gözünün içinə baxdı. Xırdavatçı Saleh Çavuş dedi:
– Başa düşməyinə düşürük, qədərini də anlayacaq qədər deyilik yəni?
İqtisad elmləri doktoru:
– Güman edirəm ki, vəziyyəti yaxşı izah edib vətəndaşlarımı başa sala bilirəm, – dedi.
Nuri əfəndi camaata tərəf çevrilərək:
– Yəni, həmyerlilər, – dedi, – Bəy demək istəyir ki, sizin işiniz olacaq. Çəltik də olacaq, hər şey də…
Saleh Çavuş bildirdi:
– Anlamadığımız bir şey qaldı, əgər icazə verirsinizsə, onu da soruşum.
Həkim olan siyasətçi:
– Təbii ki, soruşun, – dedi, – bura suallarınızı cavablandırmaq, dərdlərinizə əlac qılmaq, partiyamızın nizamnaməsini başa salmaq üçün gəlmişik.
Nuri əfəndi soruşdu:
