şair-araşdırmaçı Hacı Soltan Əlizadənin, qocaman jurnalist Hacı Hacıyevin dəyərli kitabları ilk dəfə “Boz Oğuz” nəşriyyatında işıq üzü gördü. Onun nəşr etdiyi kitabların adlarını sadalasaq, uzun bir siyahı alınar. Məncə, adlarını çəkdiyim müəlliflər və onların kitabları Azərbaycanın ictimai fikir tarixində, ədəbi düşüncəsinin formalaşmasında müstəsna rol oynadı. Xüsusi olaraq vurğulamaq istəyirəm ki, millətimizin uzun illər gizli qalan mənəvi sərvəti bu nəşriyyat vasitəsilə yenidən öz sahibinə qaytarıldı.
“Yaddaş kartı” sənədli romanımda bu dəyərli insanla ilk tanışlığımız haqda yazmışam:
“Onunla tanışlığımız “Abşeron meyxanaları” kitabından başladı. Buzovnanın Mədəniyyət sarayında həmin kitabın təqdimat mərasimi keçirilirdi. Zal ağzınadək dolu idi, meyxananın təzəcə “palatka”lardan səhnələrə ayaq açdığı dövr idi. Meyxana andeqraundluqdan çıxıb elitar çevrələrdə özünə müəyyən qədər tərəfdarlar toplamışdı. …Tədbiri kitabın tərtibçisi Rəhimağa İmaməliyev aparırdı. Səlist, rəvan və bəlağətli çıxışı buzovnalıların diqqətini cəlb etmişdi, hamı diqqətlə onu dinləyirdi. O, meyxananın təşəkkül tarixindən danışıb klassik şairlərdən sitatlar gətirirdi. Hiss olunurdu ki, Bakı ədəbi mühitini dərindən bilir. Sonra cavan meyxanaçılar səhnəyə çıxıb meyxana deməyə başladılar.
… Tədbirin sonunda Rəhimağa müəllimə yaxınlaşıb tanışlıq verdim və dedim ki, mən də ara-sıra şeirlər yazıram. Kimliyimlə maraqlandı, dedim ki, Murtuza müəllimin bacısı oğluyam. Onun adını çəkən kimi kişinin gözləri parladı: “Pah! Allah Murtuza müəllimə rəhmət eləsin! Orta məktəbdə coğrafiyadan mənə dərs deyib. Günü sabah şeirlərini də götür, gəl yanıma.”
Rəhimağa müəllim “Boz Oğuz” nəşriyyatına rəhbərlik edirdi, həmin nəşriyyat onun Buzovnadakı ikimərtəbəli evində yerləşirdi. Alababat şeirlərimi seçərək bir qovluğa yığdım və qovluğu da qoltuğuma vurub Rəhimağa müəllimgilə yollandım. Aşağıdan bir xeyli ev yiyəsini hayladım, pilləkanın başında bir xanım göründü (sonradan bildim ki, bu xanım Rəhimağa müəllimin ömür-gün yoldaşı Validə xanımdır) və Rəhimağa müəllimin yanına gəldiyimi bilib “Qalx yuxarı” dedi.
Tanışlığımız belə başladı. Onun gənc bir oğlana göstərdiyi hörmət məni əməlli-başlı heyrətə gətirmişdi. Şeirlərimi oxuyarkən gözüm Validə xanımın üzündəki məmnun ifadəni yaxaladı və bir az ürəkləndim. Rəhimağa müəllim əlini çiynimə qoyub soruşdu:
– Bala, bəs sən indiyəcən hardaydın?
Namüəyyənliklə çiynimi çəkdim. Təhsilimlə maraqlandı.
– Sənin istedadına şübhə yeri qalmır. Zənnim heç vaxt məni aldatmayıb, yaza bilərsən. Jurnalist olmaq istəyirsən?
Başımı qaldırıb üzünə baxdım. Cavab gözləyən baxışları ürəyimi oxumuşdu. Çiynimə qoyduğu əlin qətiyyəti içimə sirayət etdi və beləcə, həmin anlarda taleyim həll olundu. Mən jurnalist sənətini tərcih etdim.
Aradan on beş il keçib. (Bu sətirləri 2010-ci ildə yazmışdım – müəllif) Zərrə qədər peşman deyiləm. Rəhimağa müəllimin köməkliyi ilə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Jurnalist Sənətkarlığı İnstitutunu bitirdim. Birliyin sədri, qocaman jurnalist Hacı Hacıyevlə sıx ünsiyyətimiz yarandı. O vaxt Hacı müəllimin “İstiqlalımızın əzablı yolu” kitabı “Boz Oğuz” nəşriyyatında çapa hazırlanırdı, bəzi düzəlişlər, əlavələr etmək üçün bir neçə dəfə Rəhimağa müəllimdən xahiş etmişdi ki, kitabın əlyazmasını ona göndərsin. Kitabının əlyazmasını o, yalnız mənə etibar edirdi. Kabinetində kim olmasından asılı olmayaraq dərhal məni qəbul edərdi.
Vəfatından bir qədər əvvəl “28 may” metrosunun perronunda rastlaşdıq, qocalmışdı, ağır-ağır yeriyirdi. Qolundan tutub eskalatora qalxmağına kömək etdim. Günahkarcasına üzümə baxıb titrək səslə:
– Görürsən də, qocalıq mənə necə dov gəlir?.. – dedi.
Qəhərləndim. Əlbəttə, təsəlliyə bənzər bir-iki söz dedim. Ancaq… deyəsən, heç eşitmədi. Öz dünyasındaydı.
1995-ci ilin iyun ayında mətbuatımızın yaranmasının 120 illiyi ilə əlaqədar Jurnalistlər Birliyində tədbir keçirilməsi nəzərdə tutulurdu. Rəhimağa müəllim mənə dedi ki, sən də hazırlaş, mənimlə gedəcəksən. İlk dəfəydi ki, belə mötəbər tədbirdə iştirak edirdim. Təbii, həyəcanlıydım. Tədbirin rəsmi hissəsindən sonra ayaqüstü boğazımızı “yaşlamalı” olduq. Təsəvvür edin, mən araq dolu badəmi kimlərin badəsi ilə toqquşdururdum?! Sabiq baş nazir Rəhim Hüseynovun, o vaxt Aztv-nin sədri vəzifəsində çalışan rəhmətlik Babək Hüseynoğlunun, Azərtacın direktoru Şamil Şahməmmədovun, Qulu Məhərrəmlinin! Hər gün efirdə gördüyüm tanınmış simalarla gözlənilmədən bir masa arxasında badə toqquşdurmaq hələ heç bir qəzetdə bircə yazısı belə çap olunmamış mənim kimi jurnalist olmaq istəyən gənc üçün göydəndüşmə idi. Gəlib evdə danışdım ki, mən bilirsiniz kimlərlə araq içmişəm? Uzun müddət inanmadılar.
Beləcə, çətin, gecəsi-gündüzü bilinməyən, eyni zamanda maraqlı, maraqlı olduğu qədər də təhlükəli olan jurnalistika mənim həyatıma daxil oldu.
Həyatımın o dövrü haqqında düşünərkən yaddaşımda dərin iz buraxmış bir sıra işıqlı insanları da xatırlayıram. Onlardan biri də dünyadan vaxtsız getmiş rəssam dostum Arif Məmmədlidir. Arif müəllim Jurnalistlər Birliyində çalışırdı, elə orda da tanış olmuşduq. Gülərüz, həlim xasiyyətli bir insan idi. Çox tez bir-birimizə isnişdik. Belə tezliklə dil tapmağımızda yerli olmağımızın da xüsusi rolu vardı: o mərdəkanlı, mən buzovnalı. Arif müəllim rəssamlıq sənətiylə bağlı müxtəlif izmləri, klassikanı və modernist cərəyanları mükəmməl bilirdi. Geniş erudisiyası, güclü məntiqi vardı, intellektual söhbətlərdə özünü suda balıq kimi hiss edirdi. Mənə rəssamlıq sənətini o sevdirib. Onun Rembrant, Van Qoq, Pikasso haqqında necə ehtirasla, şövqlə danışdığını görəydiniz!..
Hacı müəllimin bir köməkçisi vardı – Əlövsət Məmmədov. Rəhimağa müəllim ondan mənim iş məsələmlə bağlı xahiş etmişdi. Onun köməkliyi ilə “İki sahil” qəzetinə işə düzəldim və Arif müəllimlə əlaqəm kəsildi. Aradan bir neçə il keçəndən sonra təsadüfən eşitdim ki, Arif müəllim rəhmətə gedib. Çox sarsıldım. O, jurnalistikada qazandığım ilk dostlarımdan idi. Onunla saatlarla rəssamlıqdan danışırdıq, daha doğrusu, o danışırdı, mən dinləyirdim, sanki o müəllim idi, mən isə şagird. Bu söhbətlərin nəticəsi o oldu ki, yenicə işə başladığım qəzetdən mənə reportaj yazmağı tapşıranda rəssam Cəfər Talıboğlunun Buzovna Mədəniyyət sarayında yerləşən emalatxanasına üz tutdum.
Olduqca maraqlı müsahib olan Cəfər mənə 70-ci illərdə çap olunmuş “Qobustan” toplusunun bir neçə sayını bağışladı və oradan rəssamlığa aid yazıları
