Ҳар гал эшитганимда қусиб юборай дейман.
Ҳеч кутилмаганда қария Спенсер менга жуда яхши, айни муддао бир гап айтмоқчидек туюлди. У курсида қаддини ростлаб ўтириб олиб, атрофга аланглагандек бўлди. Адашибман. У бор-йўғи тиззасидаги “Atlantic Monthly”ни олиб каравотга улоқтирди, холос. Ўхшамади. Масофа ярим метр ҳам чиқмасди, нима бўлганда ҳам мўлжални аниқ олмади. Мен ўрнимдан туриб, журнални олиб, каравот устига қўйдим. Дафъатан бу ер ютгур хонадан учиб чиқиб кетгим келди. Яхшигина насиҳат бошланишини кўнглим сезди. Жаноб Спенсернинг фикрларига унчалик ҳам эътирозим йўқ. Бироқ бир вақтнинг ўзида ҳам насиҳат тинглашни, ҳам Викс томчисининг ҳидидан “баҳраманд бўлишни”, ҳам қари Спенсерни пижама ва халат кийган ҳолда кўришни истамаётгандим. Мутлақо.
Ана, насиҳат бошланди.
– Сенга нима бўлди, йигитча? – деди қария. У буни ўзига ярашмаган қўполлик билан айтди. – Бу семестрда нечта фан ўқидинг?
– Бешта, сэр.
– Бешта. Хўш, нечтасидан йиқилдинг?
– Тўрттасидан. – Ўнғайсизланиб, ўрнимда у томондан бу томонга сурилар эдим. Умрим бино бўлиб бундайин тош каравотга ўтирмаган эдим. – Хуллас, инглиз тилидан ўтдим, – дедим мен. – Чунки “Биовульф” ва “Болагинам лорд Рендал”ни Уоттон мактабида ўқиган эдим. Айтмоқчиманки, онда-сонда иншо ёзганимни ҳисобга олмаса, инглиз тилидан йиқилмаслик учун жонимни койитмадим.
У менга қулоқ ҳам солмаётганди. Бирор нарса гапираётганингизда у сизни деярли эшитмас эди.
– Сени тарихдан йиқитдим. Сабаби, ҳеч вақони билмайсан.
– Ҳақсиз, сэр. Эҳ, буни ўзим ҳам биламан. Бошқа нима ҳам қилардингиз, ҳамма айб ўзимда.
– Ҳеч вақони, – такрорлади у.
Айбингни аввалдан ўзинг тан олиб турсанг-у, яна шу гапни қайта такрорлашса, тепа соч тикка бўлиб кетади-да. Кейин эса у гапини учинчи марта такрорлади:
– Ҳеч нарса билмайсан. Бутун семестр давомида дарсликни бирор марта очиб кўрганингга кўзим етмайди. Шундайми? Тўғрисини айт, йигитча.
– Жуда унчалик эмас, бир икки кўз ташлагандек бўлдим, – дедим мен. Уни хафа қилгим келмади. Ахир у тарих жинниси эди-да.
– Кўз ташладим дегин, хеҳ, – деди у аччиқланиб. – Ҳа, имтиҳон варақанг шифонернинг аллақаеридадир турибди. Нарсаларнинг устида. Олиб бер.
Бу ўтакетган ярамаслик эди, лекин ўрнимдан туриб уни олиб бердим. Бошқа иложим ҳам йўқ эди. Сўнг унинг цемент каравотига ўтирдим. Эҳ, хайрлашиб кетиш учун бу ерга келганимдан қанчалар пушаймонлигимни тасаввур ҳам қилолмайсиз. У имтиҳон варақамни худди ахлат тутгандек ушлаб турарди.
– Мисрликлар ҳақида тўртинчи ноябрдан иккинчи декабргача ўргандик, – деди у. – Эркин иншо ёзишда сен шу мавзуни танлагансан. Нималарни ёзганингни эшитиб кўрмайсанми?
– Йўқ сэр. Менимча, ҳожати йўқ, – дедим.
У барибир ўқиди. Бир нимани истаб қолса, бу муаллимларни ҳеч тўхтата олмайсиз. Улар хоҳлаган ишини қилмай қўймайди.
Мисрликлар
