Ҳатто, у ўша пайтларданоқ рамазон ойларида эшикма-эшик юриб, онасига беш-ўн танга жўнатиб туришга эришарди. Оллоҳи Каримнинг марҳамати кенг эди. Ҳатто кўр бўрининг ризқидан кечмас эди.
Асосан оптимист бир бола бўлган Шоҳин аввал Оллоҳига, сўнгра домлаларига суяниб, хуржунини орқалаган, ғурбат йўлини тутган эди. Бошидан кечирган йўл машаққатларини, Истанбулнинг пристанига жуда ҳорғин бир ҳолда зўрға оёқ босиб кирганини ҳали-ҳали унута олмасди. Ҳамроҳи билан баробар уч кун елкаларида хуржунлари билан йўл юрган, сўнгра қўйларга тўла бир пароходнинг омборида уч кеча ётган эди.
У қирғоққа чиққанида уйқусизликдан, ҳорғинликдан, очликдан чалажон ҳолга келгандай эди. Қулоқ-мияси бегона товушлардан ғовлаб кетганди. Тиниб кетган кўзлари пристандаги – қиёмат-қойим кунини ўйлаганда ҳам тасаввур этолмайдиган – оломонни, Галата ва Истанбул қирларида бир-бирининг устига қурилган, ҳаволарга осилгандай кўринувчи биноларни, қуббаларни ақлдан оздирувчи бир охират рўёси ичида кўрганини эслар эди.
Бундай тартибсизлик унинг фақат атрофидаги нарсаларни вужудининг кўзлари орқали кўришида эмасди, руҳининг ичи ҳам шундай аралаш-қуралаш фикрлар, қоронғи ваҳималар билан тўла бир олам эди.
Шоҳин афанди аввалги аҳволи билан ҳозирги аҳволи орасидаги фарқни ҳеч қачон бу қадар ҳузур ва ифтихор билан тасаввур этмаганди. Албатта, орадаги фарқ шунчаки у пайтдаги оч, сафил чўмизга10 қарама-қарши турган, ҳозир қўлида нони бутун бир мактаб мезуни11, давлатнинг маошли ва эътиборли бир муаллим афандиси бўлганлигидан иборат эмас эди. У энди қуруқ ваҳималар ва хурофотлардан ҳам қутулганди. Миясида бу очиқ сентабрь тонгининг манзараларидай равшанлик, чегараси, хандасаси аниқ ва тартибли нарсалар бор эди. Энди у нимани фикрлашни, нимага ҳаракат қилишни, бу дунёда вазифаси нимадан иборат эканлигини яхши биларди.
Бу зеҳн ва қалб сукунатини не-не меҳнатлар, не-не маҳрумликлар билан, не-не кўз ёшлари билан қўлга киритганини унутиб, кўчада оломон ичида юраркан, юзи чуқур бир бахтиёрликдан кулимсирарди.
– Шоҳин афанди… Бу нима олифталик! Гўшангага кириб кетяпсанми ёинки?..
– Домлам… Бугунги тўкиб-сочишларингни ҳазм қилолмадим. Эрталабдан қизлар билан кўнгил очгани кетяпсанми аста-аста?..
– Ошнам… Уст-бошимни алмаштирдим деб, бунчалик эски дўстлардан кечиб кетмоқ равойи ҳақми?
Шоҳин афандининг ҳар вақтдагидан бўлакча бир қиёфада ва энгил-бошда келаётганини кўрган таниш-билишлари йўлини кесардилар, унинг жуда қаландар ва ҳазилкаш бир одам бўлганини билганлари учун унга ҳалиги сўзларни отишарди.
Шоҳин афанди, уларнинг ҳар бирига нашъали кулганича айри-айри жавоблар берарди:
– Иншооллоҳ, у кунларни ҳам кўрсатади.
– Нима қилай? Эрталаблари нозанинлар ярим ҳақ олишармиш…
– Камчилик қидирма. Бошқача одам бўлдик.
Буларга кулиб туриб жавоб қилгандан сўнг, у жиддийлашиб, дўстларининг
Чўмиз – ёш софта.
Мезун – дипломант.
