эшме чирле килеш тычкан аулау?
Тормый икән – ул бу өйдән кемгә чыксын?
Тора икән – бу хәл ничек тычкан тотсын?
Уйлый Мырау: «Ни чаралар күрим икән?
Патшалар күк, йә монафис[9] бирим микән?
Туктале, – ди, – көч җитмәсә, хәйлә бар ич,
Әй, табалсам, куяр идем бер магарич[10]!»
Уйлый торгач, кем тапмый, ди, хәйлә-мәйлә?
Тапкан, ди бит, Мырау да бер шундый хәйлә.
Аны әйтсәм?.. Менә кайда ул әкият! Кыхым-кыхым!..
Бирим микән сезгә сөйләп?
Тотып алган төнлә ул бер тараканны:
«Их, болгаттың син минем, – ди, – кара канны,
Алай да, – ди, – тимим сиңа, бер эш кушам:
Бар, төшеп әйт, монда чыксын барлык тычкан.
Тиз килсеннәр, Мырау түрә үлә, дип әйт,
Үлгәнче, ул бер монафис бирә, дип әйт».
Төшеп әйтсә ул таракан идән аска,
Күр – тишектән бер тычканның башы калка.
Аның арттан – икенчесе, өченчесе;
Чыга торгач, килеп җитте бөтен күче.
Утыра Мырау мескен булып шымып кына,
Аннан сөйли күзен челт-челт йомып кына:
«Нәниләрем, чакыртуым сезне монда
Шуның өчен: үләм, ахры, калмам соңга,
Бик рәнҗеттем сезне, кылган эшләремнән
Кайттым, тәүбә, яздым хәзер тешләремнән.
Зур монафис миннән сезгә: әйдә, биеп
Бер йөрегез бу дөньяда, миннән ирек!
Миннән ирек! Тычкан белән күсе халкын
Азат иттем мәңгелеккә! Тик шул шартым:
Һәр көн саен таңда-кичтә ике кабат
Узарсыз сез минем алдан миңа карап,
Сәлам биреп тезелешеп берәм-берәм,
Шул чагында күңелем булыр минем сездән».
Моны ишетеп, тычканнарым, тәтиләрем,
Күтәрәләр берәм-берәм тәпиләрен:
«Ник узмаска? Бу бик җиңел безнең өчен,
Без узарбыз каршыгыздан иртән-кичен».
Китә болар, койрык сузып, тезелешеп,
«Рәхмәт сиңа, яхшы түрә син! – диешеп. –
Нишлисең бит, ул вакытсыз булган имгәк,
Аңа бездән һәр көн шулай сәлам кирәк».
Менә төнлә эре генә Мырау түрә
Утырып тора. Каршысыннан тезелә-тезелә
Тычкан уза – баш ияләр берәм-берәм.
Мырау безнең сәлам ала: башын игән,
Күзен йомган, утыра үзе шып-шым гына,
Астан күзли арттагысын мыштым гына.
Менә килә соңгы тычкан, баш ия – һап!
Мырау түрә малаеңны тырнакка – лап!
Алдагылар дамбыр-домбыр үтеп бара,
Артта булган эшне сизми китеп бара.
Мырау гына көлеп кала мыек астан,
Иртәле-кич сыя бит ул ике тычкан!
Шул тычканны капкан килеш, Мыраубай да
Монафис – манифест.
Магарич – алыш-биреш сые. Гарәпчәмәхариҗ・ хәреҗләнү чыгым тотудан алынган.
