önünə aparsınlar. Onlar bir yeyəndə, sən iki dəfə ye! Kafirlər duymasınlar. Səni tanımasınlar. Təki murdar dinli kafirin qarşısında alçalmayasan, atam Qazanın namusunu sındırmayasan.”
Oğlan belə deyəndə, anasının gözünün yaşı gildir-gildir axdı. Payız alması kimi al yanağını yırtdı-dağıtdı. Qara saçını yoldu. “Oğul!”, “Oğul!” deyib zar-zar ağladı.
Bunu görən Uruz dedi: – Xanım ana, niyə belə ağlayıb, sızlayırsan, keçmiş günlərimi yadıma salırsan? Təki sən sağ ol, atam sağ olsun, mənim kimi oğullar Oğuzda çoxdur, yenə də olacaq.
Belə dedikdə anası dözə bilmədi, gedib, qırx incə belli qızın arasına girdi.
Kafirlər Uruzu tutub ağacın yanına gətirdilər. Uruz dedi:– “Ay kafir, amandır, Tanrının birliyinə şübhə yoxdur! Qoyun bu ağacla danışım, dərdləşim. Kafir də icazə verir. Uruz son dəfə dərdini ağaca deyir, ürəyini boşaldır.
Bu zaman Salur Qazanla Qaraca çoban çaparaq yetir. Çobanın sapandının daşlığı üç illik dana dərisindən, sapandının qolları isə üç keçi tükündən düzəlmişdi. Sapandın çatısı bir keçi tükündən idi. Hər atanda on iki batman daş atardı. Atdığı daş yerə düşməzdi. Yerə düşsə də, toz kimi sovrular, kül kimi ovulardı. Üç ilədək daşının düşdüyü yerin otu bitməzdi. Bayırda kök qoyun da, arıq toğlu da qalsaydı, sapandın qorxusundan qurd gəlib yeməzdi.
Qaraca çoban çatan kimi sapandını işə saldı. Dünya-aləm kafirin gözündə qaraldı. Qazan dedi:– “Qaraca çoban, qoy anamı kafirdən istəyim, at ayağı altında qalmasın”. Qazan üzünü Şöklü Məliyə tutub:– bütün igidlərimi, qız-gəlinlərimi, var-dövlətimi sənə verirəm, amma anamı ver, çıxıb gedim. Döyüş olmasın.
Kafir bu sözə gülüb Qazanla əylənməyə başladı.
Bu vaxt Qalın Oğuz bəyləri gəlib yetişdi.
Bir tərəfdən acığı tutanda qara daşı kül eyləyən, bığını boynu dalında yeddi dəfə düyünləyən, igidlər igidi, Qazan bəyin qardaşı Qaragünə, bir tərəfdən altmış tutamlıq böyük nizəsinin ucunda igidləri böyürdən Qıyan Səlcuq oğlu Dəli Dondaz, bir tərəfdən altmış min kafirə qan qusduran, ağ-boz atının yalı üzərində qar yığılan Qəflət Qoca oğlu Şir Şəmsəddin, Qazan bəyin silahdaşı, Boz ayğırlı Beyrək, bir tərəfdən altı erkək dərisindən papağı qulağını örtməyən, qolu-budu uzunca, baldırları incə Qazan bəyin dayısı At ağızlı Aruz qoca çaparaq yetişdilər: “Çal qılıncını, ağam Qazan, çatdım!” – dedilər.
Sayılmaqla oğuz bəyləri tükənməz. Hamı yetişdi. Kafirin üzərinə at saldırdılar, qılınc çaldılar. Gumbur-gumbur nağaralar döyüldü. Burması qızıl tunc borular çalındı.
O gün cəsur, ər igidlər bəlli oldu. O gün bir qiyamət savaş oldu, meydan dolu baş oldu.
Qazan bəyin qardaşı kafirin bayrağını qılınclayıb yerə saldı. Dərələrdə, təpələrdə kafirlərə qırğın düşdü, leşlərinə quzğun toplaşdı. On iki min kafir qılıncdan keçdi. Oğuz igidlərindən beş yüzü həlak oldu. Qazan bəy qaçanı qovmadı, “aman” deyəni öldürmədi. Qalın Oğuz bəyləri böyük qənimət əldə etdilər.
Qazan bəy öz ordusunu, arvad-uşağını, xəzinəsini geri aldı, qızıl taxtında geri döndü. Yenə evlərini tikdirdi. Qaraca çobanı əmiraxur etdi. Yeddi gün, yeddi gecə yemək-içmək oldu. Qırx nəfər qulu, qırx kənizi oğlu Uruza görə azad elədi. Cəsur qoç igidlərə çoxlu torpaqlar və şalvar, çuxa, arxalıq verdi.
Dədəm Qorqud gəlib boy boyladı, soy soyladı.
Hanı dediyim bəy ərənlər?
Dünya mənimdir deyənlər?
Əcəl aldı, yer gizlədi,
Fani dünya kimə qaldı?
Gəlimli-gedimli dünya,
Son ucu ölümlü dünya!
III Boy
3. BAYBÖRƏNİN OĞLU BAMSI BEYRƏK BOYU
Min yerdə ipək xalça döşənmişdi. İç Oğuzun, Daş Oğuzun bəyləri Bayındır xanın söhbətinə toplaşmışdı. Bayındır xanın qarşısında Qarabudaq, sağ yanında Uruz durmuşdu. Sol yanında isə Yeynək bəy durmuşdu. Baybörə bəy bunları gördükdə ah çəkdi.
Bunu görən Qalın Oğuzun arxası, Bayındır xanın kürəkəni Salur Qazan Baybörə bəyin üzünə qıyqacı baxaraq dedi:
– Baybörə bəy, niyə belə qəmginsən?
– Qazan xan, necə qəmgin olmayım, zarımayım? Nə oğlum var dayağım olsun, nə də qardaşım. Allah-taala məni qarğayıbdır… Bəylər, taxtım-tacım üçün fikir edirəm. Bir gün ölsəm, yerimdə-yurdumda kimsə qalmayacaq.
Qazan dedi:
–Arzun elə budurmu, Baybörə bəy?
– Bəli, budur. Mən də istəyirəm, oğlum olsun, Bayındır xanın xidmətində durub, qulluq eləsin, mən də baxıb fərəhlənim…”
Belə dedikdə Qalın Oğuz bəyləri göyə üz tutdular. Əl qaldırıb dua elədilər. “Allah-taala sənə bir oğul versin!” – dedilər.
O zamanlar bəylərin alqışı alqış, qarğışı qarğış idi. Duaları yerini tuturdu. Baybican bəy də yerindən durub dedi: “Bəylər, mənimçün də bir dua eləyin. Allah-taala mənə də bir qız versin”.
Qalın Oğuz bəyləri əl qaldırdılar, dua elədilər: “Allah-taala sənə də bir qız versin”.
Baybican bəy dedi ki, bəylər, siz şahid, Allah-taala mənə bir qız verərsə, Baybörə bəyin oğluna göbəkkəsmə adaxlı olsun!”
Bunun üstündən bir müddət keçdi. Allah Baybörə bəyə bir oğul, Baybican bəyə bir qız verdi. Qalın oğuz bəyləri bunu eşitdilər, çox sevindilər.
***
Baybörə bəy tacirləri çağırıb dedi: “Ay tacirlər, Allah mənə bir oğul verdi. Rum elinə gedin, oğlum böyüyüncə ona yaxşı hədiyyələr gətirin!”
Tacirlər gecə-gündüz yol getdilər. İstanbula gəldilər. Danışıq aparıb yaxşı hədiyyələr aldılar. Qayıtmaq üçün yol hazırlığı gördülər.
Artıq Baybörənin oğlu böyümüşdü. Atası onu “Bamsı” deyə əzizləyirdi. O zamanlar bir oğlan baş kəsməsə, qan tökməsəydi, ona ad qoyulmazdı. Baybörə bəyin də oğlu atlandı, ova çıxdı.
Bu yandan da tacirlər gəlib Böyük Dərbənd sərhəddində dayanmışdılar.
