марказлашган кучга нисбатан туғма нафратнинг ифодаси сифатида қаралиши мумкин. Америка Ғарбий Европа демократиясининг тақдирини белгилашда улкан ҳисса қўшганини инкор этолмайсиз. Трумэн, Эйчесон, Маршалл режаси. Биз Американинг ҳамма нарсани олдиндан кўра олиш қобилиятидан, маърифий демократия анъаналари учун Худо уни ахлоқий устунлик ила мукофотлаганидан, мағрур ишончидан ҳеч қаёққа қоча олмаймиз, аммо бу жамоавий зулмга мутлақо ўхшамайди.
Аммо, авторитаризм йирик давлатларнинг монополияси эмаслиги ҳақиқат. Африка ёвуз ва майда диктатураларга тўлиб-тошган. Гўё мустамлака бўйинтуруғи исканжасида фарёд чеккан халқлар диктатура ўрнатилиши орқасидан зўрға озодликка эришдилар. Сингапурга саёҳат қилинг, у ерда жаноб Ли мусаффо ва рутубатсиз эркин савдо осмонига мамнун назар солмоқда. Унинг қамоқхоналардаги ёки чет элдаги сиёсий рақиблари ўзини-ўзи тарбиялаш, дея номланган курслардир. Полиция узун сочли ёшларни сартарош столига мажбурлаб судраб боради. Оммавий ахборот воситаларида Испаниядаги генерал Франко даврида бўлгани каби муаммосизлик бўшлиғи мавжуд: дунёвий тантаналар, хушрўй ёшлар, лентали мушукчалар. Кинематографик беқарорлик порнография деб аталади. Мен бир неча йил Мальтада – цензурага учраган фильмлар, тақиқланган китоблар, ёшларнинг онгини бузмаслик мақсадида Англиядан келтирилган газеталардан кесиб ташланган ички кийим рекламалари муҳитида яшаганман. Мальта ҳукумати “хавфли”
газета ва китобларга тўла бўлган уйимни мусодара қилганди. Репрессив ҳукуматлар ҳамма жойда мавжуд ва уларнинг сиёсати иккиюзламачиликка асосланган, гўё улар “халқ фаровонлиги учун энг яхши иш”ни қиладилар. Майда, ёлғончи диктаторлар фонида О ’ Брайаннинг ҳукмронликнинг ўзи учунгина ҳукуматга интилаётганлигини тан олиши ҳатто мақбул ва ишончли кўринади.
Келинг, бир дақиқага улкан, кўҳна демократияга қайтайлик. Биз бу ерда шахсий эркинликка дахл қилиш аломатларини излашимиз лозим бўлади. Шубҳа йўқки, эски демократик давлатларда репрессив технологиялар мавжуд бўлиб, уларнинг фонида Оруэллнинг фикрлар полицияси ниҳоятда ибтидоий туюлади. Шу боисдан мени мазкур технологияларни баҳолашдаги қийинчиликлар ташвишга солади. Технологияни бундай қоралашни истамасдим. Компьютерларни олайлик. Норберт Винер ва Уоррен Маккалох миянинг математик ва фалсафий фаолиятини тадқиқ этиб, кибернетика асосларини яратдилар. Уларнинг мақсади машина қанчалик даражада инсон онгини симуляция қила олишини, кейинчалик инсон моҳиятидан нима қолиши мумкинлигини аниқлаш эди. Аммо, кибернетик ғоялари муқаррар равишда амалиётга татбиқ этилади ва биз “амалийлик” одатда қандай талқин этилишини биламиз. Назорат қилиниши мумкин бўлган объектларни бошқариш нуқтаи назаридан асосан бу одамлардир.
Компьютер – нейтрал нарса. Ахборот – нейтрал товар. Қанча кўп ахборотимиз бўлса, шунча яхши. Хотира банклари ва у каби нарсаларни мен шундай кўраман.
Бироқ,
