барча кучларини хавф туғилганда сизни қутқариш учун сарфлаш қобилиятидир. Ва бурилиш нуқтасида омон қолишингизга ёрдам бермайдиган нарсага бир томчи – жисмоний ёки руҳий энергияни – беҳуда сарфламайсиз. Бир неча дақиқа олдин нонуштани ҳазм қилган ёки тирноқни тишлаган эдингиз, аммо “жанг ёки парвоз” реакцияси бошланганда, сизнинг жисмоний энергиянгиз ўша ерда бўлади.
Ўзини-ўзи сақлаш вазифасига йўналтирилади. Кечки овқатни қаерда олишни ёки кейинги рок-арт асарингиз нима бўлишини ўйлаб кўрган эдингиз, аммо энди сиз ҳушёр ва тезкорсиз. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, стрессга қарши курашиш ёки қочиш – бу энергияни бошқариш инстинкти. У сизнинг ақлий ва жисмоний кучингизни нимага сарфлашингизни ҳал қилади.
Янги турдаги таҳдид
Сиз ҳали ҳам Серенгети саваннасида ханжар тишли йўлбарсдан қочиб юрибсизми? Сизга ҳамдардлик билдираман. Кечирасиз, агар бизнинг вақт бўйлаб саёҳатимиз бироз асабий кечаётган бўлса, лекин бу зарурий чекиниш эди: биз ўз-ўзини назорат қилишнинг биологик асосларини тушунишни хоҳлаймиз. Келинг, қазилма оч йиртқичлардан узоққа, ҳозирги кунга қайтайлик. Бир оз нафас ростланг, дам олинг. Келинг, хавфсизроқ ва чиройлироқ жой топайлик.
Балки маҳаллий асосий кўча бўйлаб сайр қилармиз? Тасаввур қилинг: ёқимли кун, қуёш ёрқин порлайди, майин шабада эсмоқда. Барглардаги қушлар Жон Ленноннинг Imagine қўшиғини куйлашяпти ва бирдан – бам! – конфет дўкони пештахтасида сиз умрингиз давомида ҳеч кўрмаган энг ажойиб қулупнайли торт пайдо бўлди. Унинг силлиқ, қаймоқсимон юзасида ёрқин қизил қиём порлайди. Бир нечта чиройли тарзда жойлаштирилган қулупнай бўлаклари болалигингизнинг узоқ ёз кунларини эслатади. “Тўхта, ахир, мен озяпман-ку” дейишдан олдин оёғингиз эшик томон қадам ташлайди, қўлингиз тутқичдан тортади, қўнғироқ чалиниши билан оғзингизга тупук сўлаги тўлади.
Ҳозир мия ва танада нима юз беряпти? Мана – нима юз беряпти. Биринчидан, мукофот ваъдаси миянгизни бир мунча вақт эгаллаб олди. Қулупнайли тортни кўрганда, тузилмалар орасида нейромедиатр дофамин ажраб чиқарилади. У сизнинг эътиборингизни ва мақсадли ҳаракатларингизни бошқарадиган соҳаларга киради. Дофамин мияга: "Ҳозироқ тортни олинг, акс ҳолда сизни ўлимдан ҳам ёмонроқ тақдир кутмоқда" дейди. Буни сизнинг конфет дўконига қўйган ярим онгли қадамингизни тушунтиради: “Бу кимнинг қўли? Наҳотки эшикни очяпман? Ҳа, чинданам шундай. Майли, торт қанча туради? ”
Буларнинг барчаси содир бўлганда, қонда қанд моддаси пасаяди. Мия сиздан оғзингизга мазали луқма қўйишингизни кутади ва танадаги қон оқимидан барча айланма энергияни олиб ташлашни айтадиган моддани чиқаради. Унинг мантиғи оддий: ёғли ва ширинликлар қонда қандни кескин оширади.
Аммо шошманг! Серенгетида бўлгани каби, сизда ҳали ҳам яширин қурол бор: ирода. Эсингизда бўлсин, ирода – бу қийин бўлса ҳам, ҳақиқатан ҳам муҳим нарсани қилиш қобилияти? Сиз учун ҳозир жуда муҳим бўлган
