динпарастлар маскани сифатида қийратди, яксон қилди.
Дунё азалдан ҳисоб-китоблидир, унинг мушкули ва тугунлари кўп, инсон тўқ юрган дамларида Оллоҳга шукрлар қилиб яшаши керак.
Қоҳирада, Дамашқда, Марокашда, Қозонда ва Бухорода таҳсил олиб, Қуръони каримни ёддан биладиган муллаларимиз исломий ва дунёвий илмларни мукаммал билган, лекин улар илмсиз деб ерга урилган, араб имлосида улар берган савод натижасида ўқувчилар Шарқ ва Ғарб илмини сувдай билганлар. Фақат русча таълим олган ўқувчиларгина саводли ҳисобланган, араб имлосида ёзишни, ўқишни биладиган кишилар умуман эътиборга олинмаган, имкон топилса-топилмаса турли йўллар билан улар қатағон қилинган.
Озод яшаш ҳуқуқидан маҳрум эди.
1960 йили миллий республикаларда, айниқса, ислом дини кенг тарқалган Ўрта Осиёда мачитлар ишлаши қаттиқ назоратга олинган, кўпчилиги ёпилган, ҳатто эскириб кетган деган баҳона билан бузиб ташланган.
Дин қўмитаси кексалар билан мажлис ўтказиб, эскирган деган баҳона билан бузиб ташлансин деган қарор ёзилиб, амалга оширилган.
Худди шундай қарор мачит эскирган, зудлик билан бузиш керак деб Пўлатидаги Абдураҳмон халфа мачити тўғрисида ҳам қабул қилинган, отам хабарни аниқ билгандан сўнг, зудлик билан қарияларни ва мачит имомини Абдураҳмон халфанинг чевараси Махсум бобоникига тўплаб:
– Ота-боболаримиздан бизга ёдгорлик бўлиб қолган ягона мачит бузилиши керакми? Ёки вақтинча колхозга омборхона қилиб қўйишимиз маъқулми? – деб мурожаат қилади.
– Раис, оғалар кейин сизни ўз ҳолингизга қўймайди. Сўқир ҳам ёрқин туш кўра олади, қафасдаги қуш билан учиб юрган қушни бир тасаввур қилинг, эркинлик хумори кимни соғинтирмайди. Халқимизни бахтига сиз кераксиз, масжидни бузаверсин, бизлар розимиз, – деб Махсум бобо йиғлаб юборади.
– Йўқ, мен масжидни буздиролмайман, қабрғистонда ётганларнинг арвоҳи қўймайди, эрталабгача колхоз мол-мулкини ташиб омборхона қиламиз, унга учта қоровул тайинлаймиз. Бу ёғини менга қўйиб беринглар, – деб отам мачитни колхоз кийим-кечак омборхонасига айлантиради.
Эрталаб вилоятдан келган Махсус маҳкама вакиллари қишлоқ шўроси раиси билан колхоз идорасига чақириб, раиснинг олдига боради ва мақсадга кўчиб, бугун тунда мачит яксон қилинишини ва бу ишни амалга ошириш учун механизмлар ва ишчилар билан таъминлаши зарурлигини талаб қилади.
Раис қишлоқдаги Абдураҳмон халфа мачити ишламаётганлиги, у жой колхоз омборхонаси эканлигини уларга чиройли қилиб тушунтиради ва ҳақиқий аҳволни кўрсатади.
Келган вакиллар бу ўйинни яхши англаб, изига қайтиб кетиб, раисни Термизга, вилоят марказига чақиртириб, Махсус маҳкама бошлиғи дағдаға қилиб:
– Мен сени ишдан олиш ва партиядан ўчириш ҳақида Обком бюросига тақдимнома киритдим, – дейди.
Раис Обком секретари Шамсиддиновга аҳволни тушунтириб:
– Мачитни буз десангиз ҳозироқ бузиб ташлайман. Лекин аҳоли ўртасидаги вазият бу ишни тақозо қилмайди. Мачит ишламайди, колхоз омборхонасига айлантирилган. Энг хунуги,
